 |
 |
 |
Widok, który zaprezentował nam fotograf, jest naprawdę szeroki. Po lewej zarejestrowany został nie tylko wykop z torami kolejowymi i Dworzec Główny, ale też biegnąca wzdłuż torów Promenada (dziś ulica 3 Maja), a przy niej budynek Szkoły Wojennej i Dom Strzelecki im. Fryderyka Wilhelma. Po prawej możemy sięgnąć wzrokiem aż po kościół Świętej Trójcy na Starym Przedmieściu.
Wiele wskazuje na to, że założeniem programowym autora fotografii było pokazanie nowego miasta, które na przełomie XIX i XX wieku w kilkanaście zaledwie lat wyrosło na terenach pofortecznych, na miejscu dawnych wałów. I ta nowa zabudowa stanowi centralny plan zdjęcia. Budynki na pierwszym planie i odległa panorama Starego i Głównego Miasta są właściwie tłem dla ciągu zabudowy od Dworca Głównego i Podwala Grodzkiego, poprzez „Danziger Hof” i bank, do kamienic przy dzisiejszej ulicy Okopowej. Pośrodku wybija się urozmaicona architektura nieistniejącego dziś Kleiner Irrgarten.
Można chyba założyć, że zdjęcie wykonane zostało z dachu domu stojącego gdzieś między kanałem Raduni a nieoznaczoną dziś na planach uliczką, która odchodziła od Targu Rakowego i nazywała się Logengang. Na pierwszym planie \ na Targu Rakowym widzimy fragment toru tramwajowego, który przez wiele powojennych lat zachował się przed wejściem do budynku zajmowanego współcześnie przez Telekomunikację Polską.
Taki wybór miejsca do fotografowania dawał fotografowi możliwość wykonania trzech (prawdopodobnie) zdjęć, z których dwa zrobione zostały „na wprost”. Przy wykonywaniu lewej części panoramy autor skierował obiektyw aparatu na okolice dworca, potem (być może stojąc w tym samym punkcie) przesunął go o około 90 stopni, tak, że w centrum znalazł się skrajny budynek Kleiner Irrgarten (środkowa część panoramy), by następnie znów dokonać przesunięcia o kilkadziesiąt stopni, co umożliwiło wykonanie ujęcia od Bramy Wyżynnej po kościół Świętej Trójcy. W tym ostatnim wypadku fotografowanie nie odbywało się już „na wprost” i dlatego nastąpiła zauważalna zmiana perspektywy. Ale całość zmontowana została po mistrzowsku, jeśli pamięta się, że ówcześni fotografowie nie dysponowali przecież obiektywami szerokokątnymi ani nowoczesnymi technikami obróbki komputerowej.
Kiedy panorama została wykonana? Na zdjęciu widzimy Dworzec Główny (wzniesiony w 1900 roku), pomnik cesarza Wilhelma I przed Bramą Wyżynną (wzniesiony w 1903 roku), Bank Rzeszy (ukończony 1906) i prezydium policji (1905). Drzewa posadzone wzdłuż dzisiejszych Wałów Jagiellońskich i Okopowej są jeszcze stosunkowo niewielkie. Pewną wskazówkę może stanowić fakt, że z przy Bramie Wyżynnej nie ma jeszcze torów tramwajowych. A wiemy, że na planie Gdańska z 1911 roku w tym miejscu nie zaznaczono jeszcze linii tramwajowej. Taka linia jest natomiast oznaczona na planach pochodzących z kolejnych lat.
Nasza panorama wydana została w formie pocztówki (składa się „na trzy” i ma nadrukowane miejsce na adres) przez Kunstverlag Juliusa Simonsena w Oldenburgu. Piotr Popiński, znany gdański filokartysta, podaje w swojej pracy „Dawny Gdańsk na pocztówkach”, że Simonsen rozpoczął wydawanie gdańskich pocztówek około 1911 roku. Można więc założyć, że panorama została wykonana w pierwszych latach drugiego dziesięciolecia XX wieku. Jeśli biały budynek widoczny w perspektywie Podwala Grodzkiego jest budynkiem Dyrekcji Kolei, to wtedy można byłoby zakładać, że nasz fotograf ustawił swój aparat najwcześniej w roku 1914, gdyż dopiero wtedy ten gmach pojawił się w panoramie miasta . GF
Pierwodruk: „30 Dni” 4/2002
