„Celem pracy jest – pisze we wstępie Tomasz Larczyński – przedstawienie struktury własnościowej oraz organizacji osadnictwa wiejskiego w tzw. ziemi gdańskiej. Skupia się zatem na sytuacji gospodarczej i prawnej wsi i ich mieszkańców, oraz ich relacji z władzą – krzyżacką (państwową) i kościelną; w mniejszym stopniu także na relacjach właścicieli dóbr prywatnych (rycerzy) i władzy krzyżackiej. Stosunki własnościowe rozważane są głównie w ujęciu przestrzennym (rozmieszczenie poszczególnych typów własności)”.
Dysertacja Tomasza Larczyńskiego jest kolejną, poświęconą Pomorzu, publikacją Wydawnictwa NapoleonV z Oświęcimia. „Integralną częścią pracy, stanowiącą właściwie jej drugą połowę, jest słownik historyczno-geograficzny osad ziemi gdańskiej”, do którego „zostały przeniesione wszystkie szczegółowe rozważania dotyczące np. daty lokacji i wielkości poszczególnych osad, dla jasności wywodu pominięte w tekście głównym”. Autor pracy jest zawodowo związany z Polską Akademią Nauk Biblioteką Gdańską.
***
Tomasz Larczyński „Ziemia gdańska w okresie panowania Zakonu Krzyżackiego. Struktura własności i organizacji osadnictwa wiejskiego”, Wydawnictwo NapoleonV, Oświęcim 2017.
Spis treści: R. I – Ziemia gdańska – człowiek i przyroda (1. Warunki geograficzne; 2. Osadnictwo prehistoryczne w świetle archeologii); R. II – Ziemia gdańska w podziałach administracyjnych i kościelnych (XIII-poł. XV w.) (1. Kasztelania gdańska i jej sąsiedztwo; 2. Komturstwo gdańskie i jego ziemie; 3. Okręg sulmiński jako jednostka sądowa i militarna; 4. Urząd leśny w komturstwie gdańskim; 5. Podziały kościelne; 6. Granice ziemi gdańskiej); R. III – Posiadłości Zakonu Krzyżackiego (1. Identyfikacja osad krzyżackich; 2. Wsie prawa chełmińskiego; 3. Wsie prawa polskiego; 4. Folwarki krzyżackie; 5. Karczmy, młyny, inne obiekty handlowo-usługowe; 6. Lokacje i regulacje; 7. Łąki; 8. Rybołówstwo; 9. Pustki a przemiany XV-ego w.); R. IV – Posiadłości rycerstwa oraz miast (1. Źródła do analizy dóbr; 2. Liczba i wielkość osad; 3. Sytuacja prawna osad rycerskich; 4. Dobra ziemskie miast gdańskich); R. V – Posiadłości kościelne (1.Kwalifikacja przestrzenna oraz źródła; 2. Liczba i wielkość osad kościelnych; 3. Zmiany własnościowe; 4. Ustrój prawny; 5. Posiadłości oliwskie; 6. Posiadłości żukowskie; 7. Posiadłości biskupstwa włocławskiego; 8. Posiadłości szpitala Elżbiety; 9. Inne posiadłości ziemskie); R. VI – Ogólna charakterystyka osadnictwa w ziemi gdańskiej (1. Przemiany własnościowe; 2. Skupiska osadnicze ziemi gdańskiej; 3. Sieć drożna; 4. Trwałość osadnictwa; 5. „Grupa wsi” a brak miast poza Gdańskiem; 6. Zagadnienia etniczne); Zakończenie; Aneks: Słownik historyczno-geograficzny ziemi gdańskiej w czasach krzyżackich.
