 |
„Zamierzeniem niniejszej pracy – piszą autorki we wstępie – jest ukazanie mieszkańców Gdańska w przestrzeni miasta pierwszej połowy XIX w. W opisie miasta nie zabraknie omówienia zmian przestrzennych, gospodarczych, politycznych i administracyjnych, jakie stały się udziałem Gdańska i jego mieszkańców”.
„Spisy właścicieli nieruchomości – adresowe i zakwaterowań – umożliwiły [autorkom] odtworzenie struktury zawodowej i społecznej wśród właścicieli nieruchomości prywatnych, a także wśród innych typów własności w Gdańsku”. Tego typu badaniami, dotyczącymi lokalizacji domostw różnych grup społeczno-zawodowych na obszarze miejskim, zajmuje się dyscyplina historii zwana socjotopografią.
Zofia Maciakowska i Ewa Barylewska-Szymańska swoimi badaniami objęły okres od 1793 roku do końca 1813 (pierwsza z autorek) i od początku 1814 do połowy XIX wieku (druga z autorek). Z wielostronnych analiz wyłania się obraz Gdańska jako miasta, którego „świetność minęła, a rozwój ze względów ekonomicznych został zahamowany. Struktura centrum pozostawała niezmieniona od średniowiecza. Niewielkim przekształceniom uległy rozbudowywane w okresie nowożytnym przedmieścia zachodnie i Dolne Miasto”.
Okazało się także, że „społeczeństwo Gdańska na początku XIX w. było bardzo rozwarstwione. Istniały znaczne dysproporcje majątkowe pomiędzy elitami a większością rzemieślników, pracownikami administracji niższego szczebla i najemnikami. Uwidaczniały się one w topografii socjalnej miasta: bogaci i zamożni mieszkali w większości przy kilku głównych ulicach Głównego Miasta, podczas gdy biedota gnieździła się w wąskich uliczkach równoległych do Motławy i na obrzeżach miasta – na Dolnym Mieście i przedmieściach wewnętrznych”.
„Ludzie i miasto u progu nowoczesności” stanowi czwartą część „studiów i materiałów do dziejów domu gdańskiego” (ukazują się pod redakcją Edmunda Kizika).
***
Ewa Barylewska-Szymańska, Zofia Maciakowska „Ludzie i miasto u progu nowoczesności. Socjotopografia Gdańska w pierwszej połowie XIX wieku”, Studia i materiały do dziejów domu gdańskiego pod redakcją Edmunda Kizika, Instytut Historii PAN, Gdańsk-Warszawa 2016.
Spis treści: I. Wprowadzenie (Zofia Maciakowska) – Topografia i sieć hydrograficzna miasta; Zarys dziejów i rozwoju przestrzennego miasta; Układ urbanistyczny Gdańska na przełomie XVIII i XIX wieku; II. Gdańsk na początku XIX wieku (Zofia Maciakowska) – Przestrzeń miasta; Struktura własności; Administracja; Instytucje oświaty i kultury, stowarzyszenia; Społeczeństwo; III. Gdańsk w latach 1814-1854 (Ewa Barylewska-Szymańska) – Zarys dziejów Gdańska (1814-1854); Przestrzeń miasta w latach 1814-1854; Struktura własności; Administracja miejska; Instytucje oświaty, kultury i stowarzyszenia; Społeczeństwo; Zakończenie (Ewa Barylewska-Szymańska, Zofia Maciakowska);Aneksy i spisy.
