„Więzienia istnieją tak długo jak sama cywilizacja” – pisze we wstępie autor. „Wiele z nich wpisało się trwale nie tylko w historię danego miejsca, ale też w dzieje powszechne. Jednym z nich jest obiekt zlokalizowany w Gdańsku przy ul. Kurkowej, należący kolejno do sześciu państw: Królestwa Prus (1815-1871), Cesarstwa Niemieckiego (1871-1918), Republiki Weimarskiej (1918-1920), Wolnego Miasta Gdańska (1920-1930), III Rzeszy (1939-1945) i Polski (od 1945 r.). Powstał on w połowie XIX w. i miał stanowić rozwiązanie problemów powodowanych przez rozwój miasta i wzrost liczby jego mieszkańców, a tym samym przez nasilającą się przestępczość. Czas pokazał, że obiekt ten stał się również jednym z trybów machiny terroru politycznego. Oprócz przestępców kryminalnych umieszczano w nim także przeciwników aktualnej władzy. Do szczególnie mrocznych należały okresy niemieckiego nazizmu, a następnie komunizmu. Stworzono wówczas systemy represji, w ramach których pozbawiano wolności, zdrowia, a nawet życia”.
„Publikacja przedstawia” – czytamy dalej – „obszerny wycinek wielowiekowej i bogatej historii gdańskiego więziennictwa. Z uwagi na jej objętość i charakter pewne wątki ukazano w niej zwięźle i w sposób przeglądowy. Czytelnicy znajdą tu jednak wszystkie najważniejsze fakty i wydarzenia z dziejów tego obiektu, a także losy ludzi, które zapisały się w jego murach”.
***
Waldemar Kowalski „Niezwykła historia zwykłych obiektów. Gdańsk, ul. Kurkowa 12. Budynek, ludzie, wydarzenia”, Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Gdańsk 2023, publikacja dostępna w formie pdf: https://gdansk.ipn.gov.pl/pl2/aktualnosci/prezentacje-wystaw/199690,Niezwykla-historia-zwyklych-obiektow-Gdansk-ul-Kurkowa-12-Budynek-ludzie-wydarze.html?search=33786438.
Spis treści: Wstęp; Rozdział I – Zarys historyczny otoczenia; Rozdział II – Więzienie w latach 1854-1905; Rozdział III – Więźniowie specjalni – Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski; Rozdział IV – Między wojnami; Rozdział V – Wrześniowa gehenna Polaków; Rozdział VI – W mroku wojny; Rozdział VII – Końcowe dni wojny; Rozdział VIII – Trudne nowego początki; Rozdział IX – W komunistycznym systemie represji; Rozdział X – Ostatnia masowa egzekucja publiczna; Rozdział XI – Powojenne rozliczenia; Rozdział XII – Ofiary stalinowskiego systemu represji; Rozdział XIII – Kadry z lat 1956-1989; Rozdział XIV – Historia najnowsza obiektu; Rozdział XV – Naczelnicy i dyrektorzy; Wykaz skrótów; Wybrana bibliografia.
