„Znajdująca się w Muzeum Narodowym w Gdańsku kolekcja malarstwa XIX wieku, związana z tym ośrodkiem miejskim przez osobę twórcy bądź zleceniodawcy, to reprezentatywny zbiór prac działających w tym mieście artystów, stanowiący także element ówczesnej historii społecznej” – czytamy we wprowadzeniu do tego katalogu. „Dzieła te są nie tylko świadectwem różnych nurtów artystycznych, lecz także upodobań i gustów mieszczan, historii kolekcjonerstwa, muzealnictwa i wystawiennictwa w Gdańsku. Większość obrazów jest bezpośrednio związana z osobami współtworzącymi gdańskie środowisko kulturalne jako artyści lub mecenasi. To właśnie z niego w XIX stuleciu wyrosły dwie niezwykle istotne dla historii miasta instytucje – Towarzystwo Sztuk Pięknych w Gdańsku (Kunstverein zu Danzig) oraz Muzeum Miejskie w Gdańsku (Stadtmuseum Danzig)”.
„Inspiracją dla tytułu »Dobrzy przyjaciele, dobre przyjaciółki«” – pisze dalej Magdalena Mielnik – „była recenzja pierwszej wystawy, jaką Towarzystwo zorganizowało w świeżo wyremontowanym budynku muzeum. Autor tekstu napisał, że z przyjemnością ogląda się dzieła znanych artystów, bo są jak dobrzy przyjaciele. Zdaje się, że te słowa można odnieść do kolekcji gdańskiego dziewiętnastowiecznego malarstwa. Nie był to priorytet kolekcjonerski muzeum, ale chętnie pozyskiwano prace malarzy współtworzących środowisko artystyczne w Gdańsku. Dla ich rodzin, a także dla kolekcjonerów z tego okresu było istotne, żeby reprezentanci miejscowych kręgów artystycznych znaleźli swoje miejsce w muzealnych zbiorach. Przyjaciółmi są obrazy, tytuł katalogu odnosi się też do darczyńców: przyjaciółek (wśród osób przekazujących obiekty do zbiorów było wiele kobiet) i przyjaciół, których dary dla muzeum w znaczący sposób ukształtowały kolekcję”.
„Katalog obejmuje prace artystów związanych z Gdańskiem, dla których miasto nad Motławą było miejscem urodzenia, pierwszych lat nauki, zarówno tych, którzy tworzyli tu przez cały okres swojej działalności, jak i tych, którzy wyjechali i działali poza rodzinnym miastem. […] Ramy czasowe obrazów ujętych w katalogu wyznaczają cechy stylowe omawianego zbioru malarstwa. Nie sugerowano się wydarzeniami z historii miasta, lecz zmieniającymi się nurtami stylistycznymi – poczynając od neoklasycyzmu przez biedermeier, romantyzm, realizm, kończąc na początkowym okresie wpływów impresjonizmu. Publikacja obejmuje prace artystów tworzących zgodnie z zasadami wytyczonymi przez najważniejsze ośrodki akademickie, przede wszystkim w Berlinie i Düsseldorfie”.
***
Magdalena Mielnik „Dobrzy przyjaciele, dobre przyjaciółki. Malarstwo w Gdańsku w XIX wieku”, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2023.
Spis treści: Wstęp; Podziękowania; Część pierwsza: Założenia katalogu, stan badań; Część druga: Królewska Szkoła Sztuk Pięknych, Towarzystwo Sztuk Pięknych w Gdańsku i Muzeum Miejskie w Gdańsku – trzy serca gdańskiego środowiska malarskiego; Część trzecia: Charakterystyka kolekcji; Katalog; Bibliografia; Indeks nazwisk.
