Ten XVII-wieczny podręcznik do nauki języka polskiego był popularny w swoich czasach. „Podręczniki Volckmara to bez wątpienia przykład wielkiego sukcesu wydawniczego epoki” – pisze profesor Edmund Kizik, wydawca „Dialogów”.
„Dialogi” są po prostu rozmówkami niemiecko-polskimi („Tritt zu mir aber auf ein Glässlein Wein, Bier – Zstąpże do mnie na śklenicę wina, piwa”), ułożonymi według istotnych dla użytkowników tematów, potrzebnych w codziennej komunikacji (np. „O szkole”, „Gdy do kościoła idą”, „Mięsa i ryb kupić”, „O rozmaitych rzemieślnikach”). Jak zauważa wydawca, dla współczesnego historyka są źródłem do badań nad życiem codziennym w Gdańsku.
Nicolaus Volckmar był nauczycielem w gdańskim Gimnazjum Akademickim. „Wykładał łacinę w niższych klasach”. W 1594 roku wydał „swój pierwszy podręcznik do nauki języka polskiego, równocześnie czyniąc zabiegi o wybór na stanowisko polskiego kaznodziei w kościele szpitalnym św. Ducha lub na podgdańskiej Oruni”. Był jedną z ofiar dżumy w 1601 roku. Kiedy zmarł miał zaledwie czterdzieści kilka lat. Jego „Dialogi” ukazały się po raz pierwszy w 1612 roku i miały, zwłaszcza w XVII wieku, kilkadziesiąt wydań.
Edmund Kizik pisze: „Treść rozmówek Volckmara stanowi wyborny przewodnik po różnych miejscach i sytuacjach, w jakie obfitowała codzienność Gdańska i innych dawnych miast europejskich. Co znamienne, dialogi owe zasadniczo nie odbiegają od poradników turystycznych z czasów współczesnych. Znajdujemy tam zarówno wskazówki, w jaki sposób należy targować się na rynku czy zamówić usługę u rzemieślnika, jak i typowe poobiednie pogawędki o pogodzie, polityce, drożyźnie i wojnie”.
I dalej: „Nie brakuje historykom źródeł dokumentujących wydarzenia doniosłe: wojny i zawarte pokoje, bitwy i dowódcy. Ale jak trudno jest o ową codzienną normalność, którą odnajduję w volckmarowskich dialogach. (...) Bohaterowie rozmówek są bici, napadani, rabowani, mdleją, cierpią głód i pragnienie, mają guzy, siniaki i wszy we włosach, są postaciami z krwi i kości, zarysowani zdecydowanie, niczym postacie ze szkiców Antona Möllera, bodajże najbardziej bezkompromisowego malarza starego Gdańska i jego okolic”.
***
Nicolaus Volckmar „Viertzig Dialogi, 1612, źródło do badań nad życiem codziennym w dawnym Gdańsku”, wydał Edmund Kizik, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego i wydawnictwo WiM, Gdańsk 2005.
Spis treści: Opracowanie – Wstęp; Życie Nicolausa Volckmara; Nauka języka polskiego w Gdańsku; Układ rozmówek Volckmara; Zasady edytorskie; Bibliografia; Nicolaus Volckmars, „Viertzig Dialogi”, 1612. Eine Quelle zur Erforschung der Alltagsgeschichte im alten Danzig, Zusammenfassung; Tekst – Nicolaus Volckmar, „Viertzig Dialogi”; Register oder Ordnung dieser Gesprach. Spisek albo porządek tych rozmów.
