Jak informuje wydawca, Jan Hlebowicz w swojej pracy kreśli portret zbiorowy księży „patriotów” z województwa gdańskiego w latach 1950-1956, ukazując grupę kilkudziesięciu kapłanów, którzy podjęli w różnych formach współpracę z komunistyczną władzą. Obraz ten kreśli z perspektywy psychospołecznej, a w analizę historyczną wplata interdyscyplinarne odwołania do psychologii i socjologii oraz uwzględnia skomplikowane warunki polityczno-ekonomiczno-społeczne, w jakich przyszło żyć i działać duchownym powiązanym z reżimem komunistycznym.
***
Jan Hlebowicz „Polityka na ambonie. Środowisko księży »patriotów« w województwie gdańskim w latach 1950-1956”, Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Gdańsk-Warszawa 2024.
Spis treści: Wprowadzenie; Relacje państwo-Kościół (z księżmi „patriotami” w tle); Korzenie. Księża „patrioci” w kontekstach międzynarodowym i ogólnopolskim (Duchowni „reżimowi” – niepolski wynalazek, „Radykalni”. Geneza ruchu księży zbowidowców, „Postępowi”. Środowisko Bolesława Piaseckiego); Z jakiej gliny ulepieni? Portret zbiorowy (Duchowieństwo „postępowe” – analiza prozopograficzna: Miejsce urodzenia, Czas urodzenia i święceń kapłańskich, Edukacja i wykształcenie, Terytorium działalności duszpasterskiej do 1939 r. i sytuacja w czasie II wojny światowej; Motywacje i okoliczności przystąpienia do ruchu, „Na dwóch koniach”, czyli o postawach księży „patriotów”, „Razem z marksistami radujemy się...”. Ideologia); „Być zaangażowanym”. Początki i rozwój organizacyjny (Kamień węgielny. Zrzeszenie Katolików „Caritas”, „Umiemy sami mobilizować. Okręgowa Komisja Księży przy ZBoWiD, Między rywalizacją a współpracą. Komisja Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich); Wobec władzy duchownej i świeckiej (Inspiratorzy czy mocodawcy? Wpływ aparatu bezpieczeństwa, partii i administracji wyznaniowej, Księża „patrioci” a episkopat Polski, Relacje z rządcami diecezji chełmińskiej i gdańskiej: Diecezja chełmińska, Diecezja gdańska); „Uświadamianie z ambony”. Działalność księży „patriotów” (Przeciwko „podżegaczom wojennym” – akcja pokojowa, Plan 6-letni i problemy wsi, Rewizjonizm i remilitaryzacja oraz sprawa Ziem Zachodnich i Północnych, Konstytucja PRL, Front Narodowy i akcja przedwyborcza); Epilog (Duchowni „reżimowi” po Październiku ’56, Relacje kapłanów „postępowych” ze Stowarzyszeniem PAX, Księża „patrioci” a laicki ruch społeczny); Podsumowanie (Środowisko księży „patriotów” – ofiary, narzędzie, sprawcy? Od mechanizmu wyparcia do zjawiska zwierciadła, Autoportret, czyli ocena własnej działalności, Fiasko czy sukces?); Aneks (Zestawienie tabelaryczne danych dotyczących księży „patriotów” w województwie gdańskim); Wykaz skrótów; Bibliografia; Indeks osób.
