Wydarzyło się to w 1773 roku. „Po trzydziestu latach nieobecności w rodzinnym mieście – pisze Małgorzata Paszylka, autorka opracowania tej edycji – syty sławy Daniel Chodowiecki wyruszył do Gdańska. Owocem tej wyprawy był rysunkowy i pisany »Dziennik podróży do Gdańska w 1773 roku«, który zajmuje szczególne miejsce w całym twórczym dorobku artysty. Tekst, napisany potocznym językiem francuskim, przekazuje sporo informacji obyczajowych. Artysta notuje wrażenia wywołane nędzą wsi kaszubskiej, bogatym dworem prymasa Podoskiego, spotkaniami z polską arystokracją i szlachtą, obserwacją ulicznego życia, a nawet niewygodami noclegów w pomorskich karczmach. Rysunki towarzyszące dziennikowi należą do najlepszych w całej twórczości artysty. Charakteryzuje je złośliwość i kpina, stanowią żywy zapis szczegółów codzienności i odświętności Gdańska. (…) Sam Chodowiecki podczas pobytu w mieście miał niewiele czasu na prywatne rysunkowe obserwacje, pochłonięty był bowiem prawie całkowicie rysowaniem licznych, dobrze płatnych portretowych miniatur”.
„Dziennikowi towarzyszy seria 108 rysunków, które odtwarzają dalece ciekawiej niż słowa czas spędzony w Gdańsku. Te rysunki stanowią właściwy język wypowiedzi artysty, dokumentujący wygląd miasta i ludzi, strojów, obyczajów, życia codziennego i odświętnego, są niezwykle cennym materiałem źródłowym, służącym badaniom kultury materialnej Gdańska w 1773 roku. (…) Stanowią arcydzieło dokumentalistyki, stworzone z taką samą precyzją jak rysunki do dzieł naukowych”.
***
„Daniela Chodowieckiego dziennik z podróży do Gdańska w 1773 roku”, w opracowaniu Malgorzaty Paszylki, Oficyna Wydawnicza Finna i Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2002.
Spis treści: Wstęp (Małgorzata Paszylka); Dziennik; Rysunki (na specjalnej wkładce); Spis rysunków; Bibliografia.
