Marian Pelczar, przez wiele lat dyrektor Biblioteki Miejskiej, a później Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk, nie tylko kierował tą ważną instytucją kultury, ale też prowadził pracę naukową, której towarzyszyła także działalność popularyzatorska. I tak, zdarzyło się, że od 14 grudnia 1945 roku do 14 października 1946 roku prowadził w Polskim Radio Gdańsk cykl audycji poświęconych historii miasta (dziś chciałoby się je nazwać felietonami historycznymi). Okazuje się, że zachowały się maszynopisy wygłaszanych wówczas tekstów (zaskakująca jest skrupulatność autora, który na końcu każdego tekstu odnotowuje czas trwania audycji z dokładnością do minuty).
Biblioteka Gdańska PAN udostępniła czytelnikom zapisy tych audycji, a było ich trzydzieści dziewięć we wspomnianym okresie i jeszcze dwie z lat 1952 i 1955. Kiedy zaznajamiamy się z „wizją Gdańska”, którą w tamtych trudnych latach upowszechniał Marian Pelczar, musimy sobie uświadomić, w jakich okolicznościach ją formułował. O tym też przypomina wydawca: „Z perspektywy sześćdziesięciu lat inaczej patrzymy na powojenną historię Gdańska, ale trzeba pamiętać, że w 1945 roku nie było traktatu gwarantującego stabilność polskiej granicy zachodniej, w tym także Gdańska. Przejęcie miasta przez polską administrację z rąk wojskowych władz sowieckich nie zostało poparte uregulowaniem prawnomiędzynarodowym, a pogłoski, rozsiewane przez gdańszczan, którym z różnych powodów udało się uniknąć wysiedlenia, o rychłym powrocie Niemców do miasta, podsycały nastroje niepewności i wyczekiwania. W tej atmosferze imponowała niezachwiana wiara Mariana Pelczara w polską przyszłość Gdańska, której dawał wyraz w audycjach”.
***
„Mariana Pelczara wizja Gdańska (Audycje radiowe z lat 1945-1946)”, Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk, Gdańsk 2005.
Spis treści: Przedmowa; Marian Pelczar (1905-1983); Biblioteka Miejska w Gdańsku i jej dzieje; Polskość w dawnym Gdańsku; Doktor Stefan Mirau polski lekarz w Gdańsku; Alf Liczmański komendant Chorągwi Harcerzy w Gdańsku; Herb i pieczęci Gdańska; Antoni Abraham przywódca kaszubskiego ludu; Czar jantaru – złota Bałtyku; Doktor Franciszek Kręcki; Za panowania Bolesława Chrobrego; Czasy książąt pomorskich; O klasztorze oliwskim; Pierwsi kupcy w Gdańsku; Okrutne brzegowe prawo; 14 listopada 1308 roku; Leon Droszyński; Konrad Leczkow burmistrz gdański z XV wieku; Nad Gdańskiem łopoczą polskie sztandary; Dziecko polskie w polskiej szkole w przedwojennym Gdańsku; Pod polskie Gdańsk dąży sztandary (16 czerwca 1454 roku); Wierne miasto Gdańsk w czasach wojny trzynastoletniej; Nagroda wierności (Przywileje Kazimierza Jagiellończyka dla Gdańska); Początki polskiego handlu zbożowego w Gdańsku; Bohater Westerplatte sprzed dwustu lat; Zamorski handel Gdańska w wiekach średnich; Początki polskiej siły zbrojnej na morzu; A kiedy księżyc oświetlił stare gdańskie dachy; Pierwszy polski okręt wojenny; Bitwa pod Oliwą w 1627 roku; Zygmunt Stary w Gdańsku; Zatarg Gdańska z Zygmuntem Augustem w 1568 roku; Wielka sprawa gdańszczan na sejmie Unii Lubelskiej 1569 roku; Spustoszenie Oliwy przez gdańszczan w 1577 roku; Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku; Obrona Westerplatte; Wyprawa gdańszczan na Stefana Batorego w 1577 roku; Stefana Batorego przywilej o palowym; Polskie zakupy w Gdańsku w XVIII wieku; Teatr polski w dawnym Gdańsku; Nieznany podróżnik polski z XVII wieku; Polska powstańcza akcja morska 1831 i 1863 roku; Gwiazdy i księgi Heweliusza (Z dziejów gdańskiej książki wieku XVII).
