Ucieczka Stanisława Leszczyńskiego z oblężonego Gdańska pod koniec czerwca 1734 roku, uwieczniona po kilku dziesięcioleciach na rycinie Chodowieckiego, to jeden z bardziej frapujących epizodów historii miasta. Powodem oblężenia był sam król, a kiedy stało się jasne, że zbliża się moment kapitulacji, Leszczyński potajemnie opuścił miasto. Dowódcy rosyjscy żądali od gdańszczan wydania monarchy, ale delegaci miasta uznali ten warunek za nie do przyjęcia.
W jaki sposób król opuścił miasto i dotarł do Kwidzyna, dowiadujemy się od niego samego. „Po udanej ucieczce z Gdańska” – pisze we wstępie Edmund Cieślak – „i przedostaniu się na teren Prus Książęcych Stanisław Leszczyński przesłał z Królewca swojej córce Marii, królowej Francji, list z opisem przebiegu przedsięwzięcia i przeżytych przygód. Źródło to jest zasadniczą częścią obecnej edycji. […] W celu wszechstronniejszego naświetlenia niektórych zagadnień […], zdecydowano się na zmieszczenie w formie aneksu trzech mało znanych dokumentów, przechowywanych w archiwach francuskich”.
***
Stanisław Leszczyński „Opis ucieczki z Gdańska do Kwidzyna”, wstęp i opracowanie Edmund Cieślak, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1988.
Spis treści: Wstęp – Niezwykłe losy Stanisława Leszczyńskiego (Potomek magnackiego rodu, Król z łaski Szwedów, Tułaczka, Druga elekcja, Przygotowania obronne w Gdańsku, Obrona legalnie obranego króla, Rachuby na pomoc Rzeczypospolitej i Francji, Przegrana – kapitulacja Gdańska i ucieczka króla, Z Prus Książęcych do Lotaryngii), Nota edytorska; List Stanisława [Leszczyńskiego], Króla Polski do [córki Marii], Królowej Francji, opisujący podróż z Gdańska [do Kwidzyna] – [1734]; Aneks: I. Szczegóły tego, co zdarzyło się podczas podróży Króla Stanisława [Leszczyńskiego], który wyjechał z Meudon 22 sierpnia 1733 [roku], aż do jego przyjazdu do Polski, gdzie został wybrany na króla 12 września i następnie koronowany, II. Relacja o tym, co zdarzyło się od wypłynięcia [francuskiej] eskadry królewskiej z redy w Breście aż do Kopenhagi – [1733], III. Relacja o tym, co zdarzyło się w Kopenhadze, a co dotyczy eskadry [francuskiej] i elekcji Króla Polski [Stanisława Leszczyńskiego] – [1733].
