W związku z pięćdziesiątą rocznicą Grudnia ’70 powstała monografia „dotycząca szeroko pojętego udziału w nim Kościoła katolickiego w Trójmieście”. „Grudzień ’70 – zauważają autorzy – stał się ważną cezurą w relacjach państwo-Kościół. Duchowni musieli się wówczas zmierzyć z trudnym zadaniem moralnym i duszpasterskim”
Piotr Abryszeński i Daniel Gucewicz – czytamy w nocie na okładce – bazując na szeroko zakrojonej kwerendzie źródłowej prezentują rewoltę grudniową z perspektywy Kościoła katolickiego w Trójmieście. Ukazują postawę biskupów i zwykłych księży, ich działania i wypowiedzi. Omawiają także posunięcia władz komunistycznych wobec duchowieństwa oraz inne wątki z zakresu polityki wyznaniowej na początku lat siedemdziesiątych XX w.”.
„W niniejszej publikacji – piszą autorzy we wstępie – koncentrujemy się na nurcie robotniczym, społecznym rewolty grudniowej, a więc na reakcjach, działaniach, opiniach strony kościelnej dotyczących przede wszystkim strajków, protestów oraz ich pacyfikacji. Na dalszym planie pozostawiamy sferę polityczną (wymiana władz centralnych), z którą ściśle wiążą się skutki długofalowe. W przypadku Kościoła była to zapowiadana w grudniu 1970 r. przez odnowione władze partyjno-państwowe normalizacja wzajemnych stosunków”.
***
Piotr Abryszeński, Daniel Gucewicz „Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ‘70”, Instytut Pamięci Narodowej KŚZpNP Oddział w Gdańsku, Gdańsk-Warszawa 2020.
Spis treści: Wstęp; Wprowadzenie: Kościół i polityka wyznaniowa PRL w przededniu Grudnia ’70, Rewolta grudniowa, Prymas i Episkopat wobec wydarzeń na Wybrzeżu, Początki normalizacji stosunków między państwem a Kościołem; Reakcja Kościoła: Wobec podwyżek, W pierwszym tygodniu protestów (Walki w pobliżu kościołów, Zaangażowanie księży, Pierwsze działania biskupów i kurii, Komentarze na gorąco), Biskupi i kurie biskupie (Gdańsk – Oliwa, Pelplin – Gdynia), W parafiach i kościołach (Zakłócone duszpasterstwo, Pogrudniowe wizyty duszpasterskie, Wyciszanie nastrojów i emocji, W intencji zabitych i poszkodowanych, Odczytywanie listów pasterskich, Ogólnopolski dzień modlitw za ojczyznę, „Wrogie kazania”, Komentarze i reakcje), Pomoc materialna dla poszkodowanych; Działania władz: Przeciw głosowi biskupów, Próby oddziaływania (Rozmowy z biskupami, Rozmowy z księżmi), Praca operacyjna Służby Bezpieczeństwa (Wykorzystanie agentury, Cel: izolacja ks. Hilarego Jastaka, Wsparcie techniki operacyjnej, Sprawa ks. Władysława Ciastonia SAC, Kontrola nabożeństw), Nocne pogrzeby (Organizacja i przebieg pogrzebów 18-20 grudnia 1970 r., Rola kapelanów wojskowych i reakcja kurii gdańskiej, Dalsze pochówki. Udział o. Stanisława Frejlicha OFMConv, Przyczynek do sporu o liczbę ofiar, W innych miejscach w Polsce); Wokół Grudnia ’70: Kościelne postulaty robotników (Stoczniowcy gdańscy w sprawie kościoła na Przymorzu, Aktywizacja wiernych. Zabiegi o kościół morski w Gdyni), Katolicy świeccy, Wyznania mniejszościowe, Pogrzeb biskupa gdańskiego i kwestia następstwa, Wokół ks. Henryka Jankowskiego, Pamięć i walka z pamięcią (Wszystkich Świętych i Zaduszki, Kościół wobec pierwszej rocznicy Grudnia ’70, Grudniowe pomniki); Zakończenie; Bibliografia; Indeks osób.
