„Celem tej książki” – pisze we wprowadzeniu Jarosław Załecki – „jest dokonanie charakterystyki przestrzeni Gdańska w aspekcie socjologicznym (w wymiarze społecznym i fizycznym) i wyjaśnienie przynajmniej niektórych uwarunkowań jej percepcji i waloryzacji oraz wynikających stąd wzorów zachowań miejskich”.
„Inspiracją do poruszenia problematyki związanej z przestrzenią Gdańska” – pisze dalej autor –„był odczuwalny brak badań na ten temat”. Jarosław Załęcki zebrał obszerny materiał empiryczny pochodzący z prowadzonych przez niego (w latach 1996-2000) badań socjologicznych. Okazją do ich przeprowadzenia były obchody milenijne Gdańska.
Niektóre wnioski wynikające z tamtych badań były zastanawiające i zapewne prowokowały do zmian: „Wyobrażeniowy obraz miasta […] kontrastuje jednak z przestrzenią realnie doświadczaną, która jawi się jako nieuporządkowana, niezagospodarowana i zdekapitalizowana. Można zauważyć daleko idącą niezgodność pomiędzy »pięknem« Gdańska wyobrażonego (zakorzenionego w świadomości) a »brzydotą« Gdańska doświadczanego na co dzień” (z zakończenia).
***
Jarosław Załęcki „Przestrzeń społeczna Gdańska w świadomości jego mieszkańców. Studium socjologiczne”, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
Spis treści: Przedmowa; Wprowadzenie; 1. Zagadnienia teoretyczne; 1.1. Miasto i przestrzeń w literaturze socjologicznej, 1.2. Pojęcie centrum miasta, 1.3. Percepcja i waloryzacja przestrzeni, 1.4. Przestrzeń jako źródło kształtowania się społeczności miejskiej i jej tożsamości; 2. Założenia badawcze pracy: 2.1. Zarys problematyki badawczej, 2.2. Charakterystyka przeprowadzonych badań, 2.3. Charakterystyka badanej próby; 3. Przestrzeń jako źródło kształtowania się gdańskiej tożsamości: 3.1. Proces zasiedlania „nowego miejsca” po II wojnie światowej, 3.2. Doświadczenie przestrzeni Gdańska w relacjach pionierów, 3.3. Identyfikacja z Gdańskiem współczesnym, 3.4. Pamięć o historii miasta, 3.5. Pomniki jako forma utrwalania wartości związanych z Gdańskiem; 4. Wizerunek miasta – percepcja przestrzeni ogólnomiejskiej: 4.1. Charakter miasta i jego atrybuty, 4.2. Charakterystyczne miejsca i budowle, 4.3. Obiekty architektoniczne postrzegane jako symbole miasta, 4.4. Pożądany wizerunek Gdańska – wizje rozwoju; 5. Percepcja i waloryzacja przestrzeni poszczególnych dzielnic Gdańska: 5.1. Hierarchia dzielnic, 5.2. Waloryzacja przestrzeni dzielnic, 5.3. Satysfakcja z miejsca zamieszkania, 5.4. Centra dzielnic; 6. Percepcja i waloryzacja obszarów centralnych Gdańska: 6.1. Identyfikacja obszarów centralnych, 6.2. Profil semantyczny Głównego Miasta, 6.3. Waloryzacja przestrzeni Głównego Miasta, 6.4. Wizje zagospodarowania i odbudowy historycznego centrum; 7. Potencjalne i realizowane zachowania przestrzenne: 7.1. Gdańsk – miejsce z wyboru czy z konieczności, 7.2. Potencjalne migracje wewnątrzmiejskie, 7.3. Ruchliwość przestrzenna, 7.4. Formy aktywności realizowane w rejonie historycznego centrum; 8. Samorząd terytorialny jako podmiot kształtowania przestrzeni społecznej miasta: 8.1. Działalność władz i zmiany w społecznej przestrzeni miasta w percepcji mieszkańców, 8.2. Zainteresowanie mieszkańców sprawami miasta, 8.3. Najważniejsze problemy w mieście w opinii mieszkańców, 8.4. Preferencje dotyczące planowanych inwestycji, 8.5. Aktywność mieszkańców w kształtowaniu społecznej przestrzeni miasta; Zakończenie; Aneks. Fragmenty ankiet i kwestionariuszy wykorzystanych w badaniach; Literatura.
