„Gdańsk” Jana Kilarskiego należy bez wątpienia do polskiej klasyki piśmiennictwa dotyczącego naszego miasta. Przez całe dziesięciolecia wielu Polakom ta książka „otwierała oczy” na Gdańsk, jego historię i kulturę. „Cudem Polski stał się Gdańsk – takim stworzyły go dzieje Rzeczypospolitej; po Niej wszystkie chwały dziedziczy Odrodzona Polska” – tymi słowami rozpoczyna się ta opowieść.
Jan Kilarski (1882-1951) był pedagogiem, działaczem i pisarzem krajoznawczym. W 1934 roku został zatrudniony w Wydawnictwie Polskim R. Wegnera w Poznaniu, gdzie redagował cenną serię popularnych monografii, nazwaną „Cuda Polski – Piękno przyrody / Pomniki pracy / Zabytki dziejów”. W 1937 roku w tej serii wydał też swoją pracę poświęconą Gdańskowi.
W kwietniu 1945 roku Jan Kilarski znalazł się w Gdańsku w grupie osób, które zabezpieczały ocalałe zabytki i gromadziły wywiezione poza miasto dzieła sztuki. W kolejnych latach był nadal aktywny jako autor publikacji poświęconych Gdańskowi. Zmarł w 1951 roku, pochowany jest na cmentarzu w Oliwie.
***
Jan Kilarski „Gdańsk”, Wydawnictwo Polskie, Poznań 1937; reprint z 1995 roku Wydawnictwo „Gutenberg-Print”.
Spis treści: „Miasto niegdyś nasze”; I. Na pomorskim brzegu; II. W krzyżackiej przemocy; III. Pod berłem Rzeczypospolitej; IV. Złote czasy; V. Na przełomie; VI. Miasto Wolne; VII. Oblicze miasta; VIII. Mury i wody; IX. Port polski; X. Pogórze, Pobrzeże, Powiśle; XI. Polski Gdańsk.
