„Celem książki – pisze we wstępie autorka – jest analiza dzieł sztuki gdańskiej z XV i XVII wieku o tematyce moralistycznej oraz próba odpowiedzi na pytania, jaką spełniały funkcję i jakie były przyczyny ich powstania”.
W konkluzji obszernych rozważań czytamy, że „najwcześniejsze przykłady dzieł o tematyce moralistycznej pochodzą z XV stulecia, w XVI wieku powstało ich stosunkowo niewiele (choć nie wiemy, ile się ich zachowało). Najwięcej obiektów pochodzi z lat 1590-1650. Wydaje się też, że największą wagę przykładano wówczas do symbolicznej wymowy dzieł sztuki i do jej erudycyjności. Znacznie mniej przykładów pochodzi z drugiej połowy XVII wieku i są to przede wszystkim dzieła rzemiosła artystycznego. Dydaktyzm malarstwa w tym okresie jest znacznie subtelniejszy niż we wcześniejszych latach. Sceny o charakterze moralizatorskim wykorzystujące kod symboli charakterystyczny dla XVI i XVII wieku pojawiają się w sztuce w Gdańsku aż do lat czterdziestych XVIII wieku. (…) Natężenie powstawania dzieł o charakterze moralistycznym w latach 1590 do 1650 można wiązać też z przemianami stylistycznymi sztuki w Gdańsku. Moralistyczne przesłanie jest najbardziej charakterystyczne dla sztuki okresu manieryzmu”.
***
Magdalena Mielnik „Tematyka moralistyczna w gdańskiej sztuce świeckiej XVI i XVII wieku”, seria wydawnicza „Doctrina Coronat”, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2019.
Spis treści: Przedmowa; Wstęp; Rozdział 1 – Kształtowanie się i definicja terminu „genre”, problemy terminologiczne wynikające z interpretacji pojęcia; Rozdział 2 – Księgozbiory mieszczan gdańskich, obraz zainteresowań literackich patrycjatu gdańskiego. Zbiory malarskie i graficzne w posiadaniu gdańszczan; Rozdział 3 – Dobre rządy, dobry obywatel, dobre życie. Sztuka gdańska jako manifest ideowy; Rozdział 4 – Recepcja literatury komicznej, satyrycznej i bajek w sztuce w Gdańsku; Rozdział 5 – „Choć na krótko mieszaj głupotę z roztropnością… – exempla contraria”, przedstawienia oparte na literaturze błazeńskiej; Rozdział 6 – Obraz kobiety, miłości i małżeństwa w sztuce w Gdańsku w XVI i XVII wieku; Podsumowanie; Bibliografia.
