Obszerna praca Aleksandry Kajdańskiej poświęcona ubiorom w nowożytnym Gdańsku ma charakter pracy naukowej, ale będzie zapewne interesująca dla wielu miłośników historii miasta.
„Uważa się – pisze w konkluzji swoich rozważań Aleksandra Kajdańska – że pod koniec XVI i na początku XVII wieku (tzw. »złotego wieku«) Gdańsk był jednym z najbogatszych miast Królestwa Polskiego. (…) Moda w Gdańsku w tym czasie odzwierciedlała tendencje mody europejskiej (hiszpańskiej) z elementami mody niemieckiej oraz włoskiej, która do Gdańska przywędrowała przez Alpy. W ciekawy sposób ujawniały się wpływy mody angielskiej, która w XVI wieku uzyskała status mody luksusowej (…). W Gdańsku i okolicach, a także na terenie Prus Królewskich popularna był także moda polska, zarówno kobieca, jak i męska, z elementami mody orientalnej. Polska szlachta i mieszczanie bardzo chętnie ubierali się w najdroższe tkaniny, produkowane w najlepszych manufakturach tamtych czasów”.
„Uważa się – pisze jeszcze autorka – że wiek XVIII był okresem schyłkowym dla świetności miasta, choć nie dla mody. W połowie XVII wieku zaznaczyły się wpływy mody francuskiej, która na dobre przyjęła się w XVIII wieku. Początek XVIII wieku charakteryzował się zatem dominacją mody francuskiej oraz nadal mody polskiej, którą preferowała przebywająca w mieście szlachta. (…) W drugiej połowie XVIII wieku nadal przeważała moda francuska i angielska – obie te tendencje stanowiły odzwierciedlenie kierunków ogólnoeuropejskich. Moda polska nabrała symbolicznego znaczenia, co ujawniło się zwłaszcza w okresie rozbiorów, gdy noszenie polskich ubiorów uosabiało miłość do ojczyzny. Także w tym okresie uwidoczniła się moda mniejszości, które zamieszkiwały miasto i okolice: menonitów, Kaszubów oraz Żydów. Styl każdej z tych grup wyróżniał się elementami, niekiedy zapożyczonymi z mody francuskiej danego okresu, które świadczyły o przynależności etnicznej, religijnej czy narodowej”.
„Książka Aleksandry Kajdańskiej – stwierdza w recenzji profesor Krzysztof Maciej Kowalski – stanowi najbardziej obszerne studium na temat ubiorów gdańskich od połowy XVI do końca XVIII wieku, przeanalizowanych na tle kostiumologii europejskiej i polskiej”.
***
Aleksandra Kajdańska „Ubiory w nowożytnym Gdańsku od połowy XVI do Końca XVIII wieku”, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2020.
Spis treści: Wprowadzenie; Rozdział 1. „Złoty wiek” w ubiorach w Gdańsku: Koniec XVI wieku do 1620 roku – 1.1. Rozwój gospodarczy i kulturalny Gdańska; 1.2. Hiszpańska moda dworska i jej wpływ na ubiór w Europie i Polsce na przełomie XVI/XVII wieku; 1.3. Moda kobieca; 1.4. Ubiory kobiece w Polsce; 1.5. Moda męska; 1.6. Moda w Gdańsku. Ubiory kobiece i męskie; 1.7. Ubiory w twórczości Antona Möllera; 1.7.1. Frauentrachtenbuch (Księga ubiorów kobiecych) Antona Möllera, 1601; 1.7.2. Portrety; 1.8. Ubiory w twórczości Izaaka van den Blockego; 1.9. Moda angielska w Gdańsku na początku XVII wieku; 1.10. Ubiór polski w Gdańsku; Rozdział 2. „Srebrny wiek” w Gdańsku: rozwój nowej mody francuskiej (1620-1650) – 2.1. Sytuacja gospodarcza i polityczna Gdańska; 2.2. Początek dominacji mody francuskiej; 2.2.1. Moda męska; 2.2.2. Moda damska; 2.3. Moda w Gdańsku. Zmiany w modzie damskiej i męskiej; 2.4. Strój polski; Rozdział 3. Pomiędzy potopem szwedzkim a wojną północną: rozkwit mody francuskiej (1650-1700) – 3.1. Sytuacja gospodarcza Gdańska; 3.2. Moda francuska za panowania Ludwika XIV; 3.3. Moda męska; 3.4. Moda męska w Polsce; 3.5. Moda damska; 3.6. Moda damska w Polsce; 3.7. Moda damska w Gdańsku; 3.8. Moda męska w Gdańsku; Rozdział 4. Pomiędzy oświeceniem a rokokiem: moda w Gdańsku w latach 1700-1750 – 4.1. Sytuacja polityczna i gospodarcza Gdańska; 4.2. Oświecenie w Gdańsku; 4.3. Oświecenie a moda europejska – tkaniny, kolory i innowacje; 4.4. Moda w pierwszej połowie XVIII wieku ; 4.4.1. Moda kobieca; 4.4.2. Moda męska; 4.5. Moda angielska, czyli anglomania; 4.6. Moda w Polsce: walka pomiędzy tym, co obce, a tym, co polskie; 4.6.1. Moda damska w Polsce; 4.6.2. Moda męska w Polsce; 4.6.3. Zachodnioeuropejska moda męska w Polsce; 4.7. Moda w Gdańsku. Ubiór damski i męski; 4.7.1. Portrety; 4.7.1.1. Portrety kobiece; 4.7.1.2. Portrety męskie; 4.8. Ubiory polskie w Gdańsku; 4.8.1. Rejestr sprawunków Jacka Rostworowskiego; 4.8.1.1. Sukna; 4.8.1.2. Materiały („Materye”); 4.8.1.3. „Do Manistów” (mennonitów); Rozdział 5. Modny Gdańsk w latach 1750-1795 – 5.1. Sytuacja polityczna i gospodarcza; 5.2. Rozwój miasta i jego kultura; 5.3. Towarzystwa naukowe; 5.4. Teatr, muzyka, literatura i prasa; 5.5. Druk w służbie mody – pierwsze cykliczne żurnale mody; 5.6. Moda i polityka w drugiej połowie XVIII wieku; 5.7. Tkaniny; 5.8. Moda kobieca; 5.9. Nakrycia głowy – Leonard Autie i Rose Bertin; 5.10. Moda męska; 5.11. Moda a rewolucja francuska (moda damska i męska od 1789 do 1795 roku); 5.12. Moda w Polsce; 5.12.1. Moda męska – kontynuacja walki mody polskiej z modą zachodnioeuropejską; 5.12.2. Moda damska w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku; 5.13. Moda w Gdańsku w drugiej połowie XVIII wieku; 5.13.1. Moda damska; 5.13.2. Moda męska; 5.13.3. Strój polski; 5.13.4. Menonici; 5.13.5. Ubiory przedstawicieli innych warstw społecznych w Gdańsku; 5.13.6. Marynarze, dokerzy, tragarze; 5.13.7. Kaszubi; 5.14. Moda w Gdańsku po 1789 roku; Zakończenie; Bibliografia; Źródła; Czasopisma (żurnale, almanachy, kalendarze); Opracowania; Artykuły; Słowniki.
