„W niniejszej publikacji – pisze autorka – podjęto próbę rozpoznania kompozycji barwnych fasad budynków świeckich w Gdańsku od XVI do XVIII wieku. Mimo ogromnego zakresu przekształceń i zniszczeń, jakie się dokonały od tego czasu, można jeszcze – przynajmniej częściowo – odtworzyć reguły, wedle których dobierano barwy elementów elewacji w poszczególnych okresach, wraz z rozpoznaniem technik ich wykonania. Te ramy czasowe wyznacza kilka czynników. Kolorystyka elewacji średniowiecznych jest już dość dobrze rozpoznana, częściowo także dla Gdańska. Prezentacja koncepcji wystroju barwnego elewacji gotyckich została zatem ograniczona do relacji z istniejącego stanu badań, uzupełnionych nowymi informacjami. Przyjęta górna granica czasowa wiąże się nie tyle z historyczną cezurą, ile z jednej strony z nowymi koncepcjami estetycznymi i z drugiej – z eklektycznymi tendencjami epoki. Już pod koniec XVIII w. zaczęto odchodzić od wielobarwności na rzecz monochromii i stonowanych jasnych barw. […] Klasycyzm »wyparł ze świadomości« wielobarwne opracowanie antycznych świątyń, narzucając, także w architekturze, wizję wszechobecnej bieli jako jedynej szlachetnej barwy, niezakłócającej odbioru form architektonicznych i rzeźbiarskich”.
„Głębsza analiza zachowanych materiałów pokazuje, że istnieje wiele źródeł pozwalających z rozproszonych fragmentów wiedzy zrekonstruować, przynajmniej w przybliżeniu zasady stosowania barw na fasadach w nowożytnym Gdańsku”.
***
Anna Kriegseisen „Kolory Gdańska. Kompozycje barwne fasad od XVI do XVIII wieku”, Wydawnictwo Muzeum Gdańska, Gdańsk 2021.
Spis treści: Wstęp; 1. Stan badań: 1.1. Traktaty i wzorniki; 1.2. Źródła; 1.3. Źródła publikowane; 1.4. Literatura początku XX w, środowisko naukowe wyższej szkoły technicznej w Gdańsku; 1.5. Polska literatura powojenna; 1.6. Literatura europejska dotycząca kolorystyki elewacji; 1.7. Materiały ikonograficzne; 2. Schematy kompozycji barwnych elewacji gotyckich; 3. Barwne tynki elewacji od XVI do XVIII wieku w Gdańsku: 3.1. Rodzaje tynków historycznych; 3.2. Czerwone tynki gładkie; 3.3 Tynki żółte i zielone; 3.4 Tynki szare; 3.5 Sgraffito i jego ślady w Gdańsku; 3.6 „Maniera niderlandzka” – trójbarwny schemat kompozycji kolorystycznych gdańskich fasad w XVI i XVII w.; 4. Malarskie imitacje materiałów szlachetnych na kamiennych dekoracjach fasad: 4.1 „Biały marmur”; 4.2 „Czarny marmur”; 4.3 „Czerwony i wielobarwny marmur”; 4.4 „Wątek kamienny” i „dekoracja kamienna” na murze i tynku; 5. Dekoracje malarskie i złocenia na fasadach: 5.1 Opracowanie malarskie wątku i dekoracji kamiennej; 5.2 Iluzja okien i jej zastosowanie w Gdańsku; 5.3 Złocenia elementów elewacji; 5.4 Malowane godła i ornamenty; 6. Elementy metalowe; 7. Opracowanie barwne przedproży, przybudówek, bud i fasad szkieletowych: 7.1 Przedproża, przybudówki, budy; 7.2 Kolorystyka fasad domów o konstrukcji drewnianej; 8. Wykonawcy, techniki i palety barw: 8.1 Techniki wykonania i wykonawcy; 8.2 Paleta barw dla fasad manierystycznych i barokowych; 8.3 Paleta barw dla fasad późnobarokowych i rokokowych; Podsumowanie.
