„Od początku nowożytności” – czytamy w nocie na okładce – „zaczynają w Gdańsku powstawać kolekcje prywatne. Aż do XIX wieku domy przede wszystkim uczonych mieszczan gdańskich zapełniają się ozdobnymi naczyniami, cennymi tkaninami, trofeami myśliwskimi, bronią, a także obrazami, rysunkami i grafikami oraz – zbieranymi z nie mniejszą pasją – naturaliami. W owym czasie zainteresowanie przedmiotami kolekcjonerskimi różnego typu stało się jednym z wyznaczników kultury miasta. Gdańscy zbieracze i naukowcy w XVII i XVIII wieku gromadzili malarskie, rysunkowe i graficzne przedstawienia kwiatów, owoców czy zwierząt, których autorami byli zarówno artyści obcy, jak i miejscowi. Kolekcjonowali i klasyfikowali muszle, skamieliny i okazy bursztynu. Tworzyli zielniki, budowali ogrody i zlecali wykonanie ilustracji naukowych w celu dopełnienia swoich rozpraw”.
Badania źródeł odnalezionych w Gdańsku, Amsterdamie, Berlinie, Dreźnie, Florencji, Gocie, Hadze, Hamburgu, Marburgu, Monachium i Wolfenbüttel pozwoliły autorce zrekonstruować opowieść o zapomnianych gdańskich kolekcjonerach i zbieranych przez nich naturaliach i artefaktach.
„Książka Anny Sobeckiej” – pisze w recenzji Antoni Ziemba – „znakomicie, kompetentnie i poglądowo opisuje i analizuje nowożytne kolekcjonerstwo naukowo-artystyczne w Gdańsku i ukazuje profile zbiorów oraz postawy kolekcjonerów. Równie interesująco przedstawia sylwetki artystów działających dla zbieraczy, a także związki nauki z kolekcjonerstwem i sztuką. Tka materię umysłowej kultury miasta niczym bogatą, wielowątkową tapiserię.”.
***
Anna Sobecka „Obrazowanie natury w nowożytnym Gdańsku. O kulturze kolekcjonerskiej miasta”, wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2021.
Spis treści: Wprowadzenie – Obrazowanie natury: martwa natura i ilustracja naukowa, Kolekcjonerzy i zbieracze-uczeni, Źródła, Stan i metodologia badań; I. Kultura Gdańska a początki zainteresowania przedmiotem – 1. Gdańsk – miasto na styku kultur, 2. Początki kolekcjonerstwa w Gdańsku, 3. Kolekcja prywatna jako unaocznienie statusu społecznego, 4. Renesansowa idea theatrum, 5. Początki zainteresowania nową tematyką w sztuce powstającej w Gdańsku, 6. Środowisko malarzy działających w Gdańsku po 1612 roku; II. Obrazowanie natury w nowożytnym Gdańsku – 1. Obraz i tekst. Pod znakiem emblematyki, 2. Studia animalistyczne (Zwierzęta Daniela Schultza, Zoologia Samuela Niedenthala, Studia zwierzęce Carla Rutharta, Początki kariery Pandolfa Reschiego), 3. Przedstawienia kwiatów (Graficzne florillegia i malowane bukiety Jeremiasa Falcka , Współpraca Andreasa Stecha z Jacobem Breynem, Bukiety kwiatowe Andreasa Stecha), 4. Przedmioty i natura (Martwa natura stołowa Jeremiasa Falcka, Wielość przedmiotów w obrazie, Wycinek lasu jako obiekt studium, Krajobraz naturalny), 5. Kontynuacja zainteresowania obrazowaniem natury w XVIII wieku (Twórczość Philippa Sauerlanda II, Inni gdańscy twórcy obrazów natury działający w XVIII wieku, Pejzaż miejski), 6. Obrazowanie natury w dziełach rzemiosła artystycznego; III. Kolekcjonerstwo w Gdańsku w XVII i XVIII wieku – 1. Rozwój nauki w Gdańsku i jej związki ze sztuką (Johann Hevelke – Jan Heweliusz, „Muzeum” Gottwaldów, Zbiory botaniczne i artystyczne rodziny Breynów, Wszechstronny przyrodnik Jacob Theodor Klein), 2. Znajomość dyskursu artystycznego, 3. Zainteresowanie obrazami natury wśród gdańskich zbieraczy drugiej połowy XVIII wieku (Kolekcja obrazów Gottfrieda Schwartza, Zbiory rodziny Rosenbergów, Kolekcja Rottenburgów, Zapomniana kolekcja Carla Benjamina Lengnicha, Inni zbieracze drugiej połowy XVIII wieku, Kolekcja Jacoba Kabruna); IV. Gdańsk a inne kultury – 1. Gdański rynek sztuki, 2. Zainteresowanie obrazowaniem natury a rozwój kolekcjonerstwa i handlu sztuką w Europie Środkowej, 3. Kulturowe uwarunkowania znaczeń przedstawień przedmiotów i natury, 4. Popularność poszczególnych typów obrazów natury, 5. Charakterystyczne cechy obrazów natury artystów związanych z Gdańskiem, 6. Preferencje gdańskich zbieraczy, 7. Elitarność „nowych gatunków” w Gdańsku; Zakończenie; Bibliografia; Spis ilustracji.
