Na przekład tej książki Petera Olivera Loewa czekano z dużym zainteresowaniem. Po niemiecku ukazała się w 2003 roku. Praca „Gdańsk i jego przeszłość” powstała – pisze autor – „w głównej części jako doktorat, który pod koniec XX wieku przygotowałem pod kierunkiem mojego nauczyciela akademickiego, prof. Klausa Zernacka w Berlinie”. Peter Loew przez kilka lat mieszkał w Gdańsku i tu zbierał materiały do swojej dysertacji, „przesiadując niemal codziennie w przytulnej czytelni naukowej Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk”.
Loew pisze o „Gdańsku i jego przeszłości”, a dokładniej mówiąc, analizuje „kulturę historyczną” miasta w XIX i XX wieku, czyli „wszystkie przejawy historii lokalnej w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym”.
„Niniejsza praca – czytamy we wstępie – jest próbą (…) zbadania tego, jak w lokalnej teraźniejszości zmieniała się rola przeszłości. Traktuje o dewastatorach i odnowicielach, konstruktorach i instrumentatorach. Omawia lokalne dziwactwa i narodową euforię, antykwaryczną akrybię oraz ideologiczne »wypaczenia«. Opisuje też miasto, którego mieszkańcy, znajdujący się pod panowaniem Prus, Napoleona, Rzeszy, Wolnego Miasta, narodowych socjalistów, Stalina, polskich komunistów, ostatecznie zaś w ramach liberalno-demokratycznego porządku społecznego, pamiętali o swojej wielkiej przeszłości, usiłując jednak najczęściej zapominać o tym, że Gdańsk aż do roku 1793 był ważnym, czasem nawet najważniejszym miejscem spotkania polsko-niemieckiego”.
Gdańsk ma bogatą historię, „dlatego łatwo o niej pamiętać, łatwo budować na niej tożsamości lokalne, ale też łatwo je wykorzystać w różnych celach – politycznych, naukowych, kulturalnych, ekonomicznych. Autor śledzi i analizuje meandry gdańskiej kultury historycznej od końca XVIII wieku do pierwszych lat XXI wieku, odkrywając nie tylko mechanizmy funkcjonowania historii w teraźniejszości, lecz także sporo nieznanych dotąd aspektów gdańskiej przeszłości” (to z okładkowej noty).
W pracy doktorskiej Peter Loew kończy swoje rozważania na roku 1997. Do polskiego wydania dopisał (za namową prezydenta Adamowicza) ostatni rozdział, poświęcony kulturze historycznej Gdańska w XXI wieku. „Nigdy wcześniej nie dokonywał się tak błyskawicznie jak teraz rozpad starych narracji historycznych, ustępując miejsca wielu równoległym opowieściom. W okamgnieniu Danzig i Gdańsk zaczęły się na siebie nakładać, przyczyniając się do stanu historycznej wielowarstwowości, która w pewnym stopniu pozwoliła na stworzenie nowego kontinuum miejskiego o nazwie »Gdańzig«. W jego ramach nowe tożsamości grupowe szybko zdominowały stare interpretacje miejskiej przeszłości, naznaczone duchem narodowym”.
***
Peter Oliver Loew „Gdańsk i jego przeszłość. Kultura historyczna miasta od końca XVIII wieku do dzisiaj”, przełożył Janusz Mosakowski, wydawnictwo słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2012.
Spis treści: Wstęp; 1. Miasto w zarysie; 2. Gdańsk 1793-1814: międzyczas (2.1. Oświeceni i antykwariusze. Historiografia lokalna; 2.2. Stary Gdańsk i nowoczesny świat); 3. Gdańsk 1814-1871: historia i tradycja (3.1. Badacze i kolekcjonerzy. Przemiany historiografii lokalnej; 3.2. Kultura historyczna pomiędzy tradycją a innowacją); 4. Gdańsk 1871-1918: historia i naród (4.1. Instytucjonalizacja i upolitycznienie: historiografia lokalna; 4.2. Kultura historyczna nowoczesnego miasta – pomiędzy tożsamością narodową i lokalną); Przekrój 1: Symbolizacja przeszłości – historia Gdańska w malarstwie; 5. Gdańsk 1918-1945: historia i polityka (5.1. Nauka służąca legitymizacji. Historiografia lokalna; 5.2. W drodze do Wolnego Miasta 1918-1920; 5.3. Wolne Miasto i niewola historii. Kultura historyczna w latach demokracji 1920-1933; 5.4. Kultur historyczna w narodowosocjalistycznym Gdańsku 1933-1945; 5.5. Polska kultura historyczna w Wolnym Mieście); 6. Gdańsk mityczny: miejska kultura historyczna w latach 1945-1989; Przekrój 2: Lokalizacja przeszłości – historia Gdańska uwieczniona w pomnikach i miejscach pamięci; 7. Gdańsk 1989-1997: międzyczas. Pluralizacja historii (7.1. Bez nowego początku. Historiografia lokalna; 7.2. W poszukiwaniu tożsamości. Odkrycie zapomnianej przeszłości i rekonstrukcja ciągłości historycznej); 8. Gdańsk po 1997: miasto z wieloma historiami (8.1. Niedokończona nauka. Historiografia o Gdańsku; 8.2. Ku wielogłosowej normalności); Dokończenie: dwa stulecia lokalnej kultury historycznej – Danzig/Gdańsk i jego przeszłość.
