 |
Ta dwutomowa publikacja związana jest z wystawą „Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra”, która została otwarta 31 października 2017 roku w Zielonej Bramie. „Wystawa (…) przygotowana przez najważniejsze gdańskie instytucje zajmujące się pielęgnowaniem dziedzictwa kulturowego, ukazuje wielowymiarowość reformacji. Nie tylko prezentuje sztukę inspirowaną dziełem odnowy Kościoła podjętym przez Marcina Lutra i jego współpracowników, lecz stara się przede wszystkim oddać ducha tamtej epoki” – pisze w słowie wstępnym biskup Marcin Hintz z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.
W tomie I tej obszernej publikacji znalazły się eseje historyków, historyków sztuki i literatury traktujące o reformacji i jej wpływie na różne dziedziny życia. Jak zauważają redaktorzy tomu (Edmund Kizik i Sławomir Kościelak), dzięki tej publikacji współczesne pokolenie historyków ma „okazję włączyć się do refleksji nad dziejami i konsekwencjami reformacji w historii Gdańska i okolic”. Jest to też próba „wprowadzenia Czytelnika w skomplikowaną wrażliwość religijną ówczesnych gdańszczan poprzez ukazanie wpływu reformacji na dzieje ich miasta i społeczeństwa, na zmiany w sztuce, literaturze i nauce. Nie zapomnieliśmy o kwestiach finansów, administracji i zarządzania (…) bez czego budowa nowej wyznaniowej konstrukcji nie byłaby możliwa. Nie sposób opowiedzieć wszystkiego, dlatego aby nie zatracić się w szczegółach, ograniczyliśmy się do najistotniejszych elementów i wątków ówczesnej historii”.
Tom II „zawiera noty katalogowe eksponatów związanych z rozwojem gdańskiego protestantyzmu i obiektów prezentujących to zagadnienie na szerszym tle”, a także zdjęcia tych eksponatów. To dzięki tym przedmiotom – a są to czasem dzieła sztuki, a czasem dokumenty – wystawa (jak pisze biskup Hintz) „jest świadectwem, że dzieło reformacji jest wciąż żywe”.
***
 |
„Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra”, pod redakcją Edmunda Kizika i Sławomira Kościelaka, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2017.
Spis treści: tom I: Słowa wstępne (Marcin Hintz, Wojciech Bonisławski, Piotr Wierzbicki, Zofia Tylewska-Ostrowska, Waldemar Ossowski); Od redaktorów tomu; U źródeł reformacji w Europie i w Rzeczypospolitej (Edmund Kizik, Sławomir Kościelak); Protestantyzm Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wojciech Kriegseisen); Dzieje wyznaniowe Gdańska od XVI do początku XIX wieku (Sławomir Kościelak); Między niemieckim konfesjonalizmem a polską tolerancją. Konflikty wyznaniowe między luteranami a ewangelikami reformowanymi w Gdańsku w drugiej połowie XVI wieku (Michael G. Müller); Prawo i administrację Kościoła luterańskiego w Gdańsku i na terytorium wiejskim Gdańska w XVI-XVIII wieku (Edmund Kizik); To, co widzimy. Inspiracje formalne gdańskiego malarstwa i rysunku XVI-XVIII wieku (Jacek Tylicki); To, czego nie widzimy. Protestanckie kontrowersje wyznaniowe w malarstwie i rzeźbie gdańskiej w latach 1590-1620 (Antoni Ziemba); Architektura i wyposażenie kościołów protestanckich w Gdańsku i na jego wiejskim terytorium (Piotr Birecki); Rzemiosło artystyczne w liturgii kościołów protestanckich w Gdańsku i Prusach Królewskich (Jacek Kriegseisen); Z dziejów gdańskiej literatury kaznodziejskiej w XVII-XVIII wieku (Maria Otto); Muzyka kościołów protestanckich w nowożytnym Gdańsku (Piotr Kociumbas); Finansowanie kościoła luterańskiego w Gdańsku i wiejskim terytorium miasta od drugiej połowy XVI do początku XIX wieku (Edmund Kizik, Sławomir Kościelak); tom II: I – Prolog; II – Niepokój przełomu wieków; III – Próba naprawy; IV – Rozłam; V – Budowa nowej świątyni; VI – Reformacja reformacji; VII – Tolerancja / nietolerancja; VIII – Epilog.
