– Dźwięki naszych carillonów od niemal 500 lat towarzyszą mieszkańcom Gdańska w najważniejszych dla miasta momentach. To one, jako jedyne takie w Polsce, czynią nasze miasto jeszcze bardziej wyjątkowym. Wpisanie carillonowej muzyki w Gdańsku na krajową listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego pokazuje, że nie tylko zabytki czy dzieła sztuki mogą zyskać uznanie. Liczy się też pielęgnowanie pozornie ulotnych tradycji, którą w tym przypadku jest znany od setek lat mieszkańcom Gdańska dźwięk z wież kościoła św. Katarzyny i Ratusza Głównego Miasta – mówi Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska.
Uroczysta gala Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Podczas tegorocznej gali uhonorowane zostały kultywowane od pokoleń tradycje oraz praktyki, które zostały wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w latach 2019-2021. W tym czasie wybrano 20 nowych zjawisk, a każdym z nich można było usłyszeć w trakcie uroczystości. Wyjątkowość i bogactwo tradycji, w głównej mierze ludowych, dopełniały barwne przebrania i stroje przedstawicieli regionów, którzy odbierali wyróżnienia scenie. Łącznie na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa znajduje się 49 wpisów, a pośród nich carillonowa kultura w Gdańsku.
W uroczystości w Nowym Sączu wzięli udział Barbara Frydrych, dyrektor Biura Prezydenta ds. Kultury, dr Janusz Marszalec, Tomasz Wierzchowski – zastępcy dyrektora Muzeum Gdańska oraz dr Monika Kaźmierczak, carillonistka miejska z Muzeum Gdańska.
Co dwa lata Narodowy Instytut Dziedzictwa we współpracy z Ministerstwem Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu organizuje galę wręczenia decyzji o wpisach na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz do Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie NDK. W uroczystości biorą udział depozytariusze, którzy uczestniczyli w przeciągu dwóch lat w procesie tworzenia wniosków na obie listy. Wspólne spotkanie i rozmowy to okazja do wymiany doświadczeń związanych z procesem przekazu pokoleniowego, dokumentacją, problemami lub sukcesami w podtrzymywaniu zjawisk czy też umiejętności.
Gdańsk stolicą polskich carillonów
Gdańska tradycja carillonowa sięga XVI wieku, a instrument przywędrował do naszego miasta z Niderlandów. Pierwszy utwór carillonowy, w trybie automatycznym, został wykonany z wieży Ratusza Głównego Miasta 23 września 1561 z okazji zamontowania na iglicy pozłacanej figury króla Zygmunta II Augusta. Koncerty wykonywane przez muzyków w trybie ręcznym sięgają 1738 roku. Aż do 1942 roku, miasto utrzymywało ponad 38 carillonistów miejskich i ich pomocników. Dzięki pracy dziesiątek osób najważniejszym uroczystościom miejskim, np. wizytom koronowanych głów, czy codziennemu życiu miasta towarzyszyły okolicznościowe utwory wybrzmiewające z dzwonów o masie od kilku do kilkuset kilogramów.
Po zniszczeniach II wojny światowej Gdańsk jest jedynym miastem w Polsce, które dziś może się poszczycić działającymi carillonami. W ciągu trzech ostatnich dekad, dzięki staraniom śp. Pawła Adamowicza, odbudowano carillony z kościoła św. Katarzyny (50 dzwonów) i Ratusza Głównego Miasta (37 dzwonów). Trzeci - carillon „Gdańsk” - to mobilny instrument (48 dzwonów), który może dostać się do niemal każdej miejscowości w Polsce i w Europie. Wszystkimi zarządza Muzeum Gdańska. Czwarty, nieczynny carillon znajduje się w klasztorze na Jasnej Górze.
Czekamy na wpis na światową listę dziedzictwa!
Ratyfikowana przez Polskę Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku nakłada na Państwa-Strony obowiązek inwentaryzacji przejawów tego dziedzictwa znajdujących się na ich terytoriach zgodnie z zaleceniami i standardami Konwencji. W lutym 2021 Monika Kaźmierczak, carillonistka miejska wystąpiła z wnioskiem do Ministerstwa Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu o wpisanie gdańskiej kultury carillonowej na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.
Zapis wideo z uroczystej gali w Nowym Sączu można obejrzeć na YouTube.
