Zachowania polityczne

Zachowania polityczne

Ważny wymiar w kwestii politycznej aktywności kobiet stanowią ich zachowania polityczne. W tym względzie istotne są: aktywność polityczna (korzystanie z biernego i czynnego prawa wyborczego) oraz poglądy polityczne.

Kobieca aktywność polityczna jest silnie uwarunkowana kulturowo. Okazuje się, że tradycyjne poglądy na temat roli kobiet w domu i rodzinie wpływają na stopień ich gotowości do kandydowania w wyborach i udziału w polityce. W państwach o tradycyjnych poglądach na rolę kobiet w domu i rodzinie istnieje mniejsza akceptacja wśród samych kobiet dla aktywności politycznej. W społeczeństwach, w których podział ról ma charakter egalitarny, proces rekrutacji kobiet do polityki nie stanowi problemu. Wyznawane wartości, religijność, aktywność zawodowa matki oraz poziom rozwoju gospodarczego państwa stanowią ważne predyktory dla aktywności politycznej kobiet w danym społeczeństwie¹. Co interesujące, badania potwierdzają², że aktywność polityczna kobiet na szczeblu lokalnym jest społecznie akceptowalna, jawi się bowiem jako łatwiejsza do pogodzenia z rolą społeczną. Badania biografii parlamentarzystek wskazują, iż częściej angażują się w politykę kobiety, które mają doświadczenie w polityce lokalnej oraz pełnoletnie dzieci, lub kobiety stanu wolnego³.

Wśród barier na drodze do zaangażowania politycznego kobiety wskazują przede wszystkim na role rodzajowe, mężczyźni zaś na bariery natury formalnej (tab.1).

Tabela 1. Różnice w percepcji barier udziału w polityce ze względu na płeć

Źródło: Equality in Politics: A Survey of Women and Men in Parliaments, Inter-Parliamentary Union, 2008.

Potwierdzenie znajduje teza, że to nie płeć jest decydującym czynnikiem różnicującym zachowania wyborcze i zainteresowania polityczne, lecz role, które pełnią kobiety, również w sferze życia „niepolitycznego”.

Czynnikami zwiększającymi udział kobiet w polityce są: zdobyte doświadczenie w pełnieniu funkcji w instytucjach publicznych i społecznych; posiadanie doświadczenia eksperckiego, które przynosi korzyści partii politycznej, szczególnie w obszarach finansowych (pozyskiwanie funduszy), prawnych. Kolejnym czynnikiem jest funkcjonowanie rozwiniętych instytucji społeczeństwa obywatelskiego. W praktyce kobiece instytucje społeczne mogą stanowić wsparcie merytoryczne i organizacyjne dla aktywności politycznej kobiet.

Zasadniczo w literaturze przedmiotu zagadnienie udziału w życiu politycznym odnosi się do form zaangażowania obywatelskiego, poprzez które obywatele i obywatelki dokonują wyborów politycznych, wpływając na proces stanowienia polityki. Sidney Verba i Norman Nie⁴ mianem politycznego uczestnictwa określają działania obywatelskie zmierzające mniej lub bardziej bezpośrednio do wpływu na przedstawicieli władzy czy też na podejmowane przez nich decyzje. Aktywność polityczna bywa utożsamiana z politycznym uczestnictwem polegającym na podejmowaniu przez obywateli i obywatelki działań zmierzających do wspierania władzy i polityki lub wywarcia na nie wpływu. Takie ujęcie skupia się na zagadnieniu współrządzenia i stanowi tylko jeden wymiar partycypacji politycznej. Inny wymiar wiąże się z kategorią zaangażowania, które rozumiane jest jako wszelka forma zainteresowania polityką i jako takie wyraża się w skrystalizowanych postawach wobec wybranych elementów systemu politycznego, tj. instytucji, partii, opcji politycznych oraz polityków⁵. W węższym sensie aktywność polityczna oznacza również zainteresowanie kwestiami politycznymi, w tym wiedzę o polityce, preferencje wyborcze i polityczne upodobania czy niechęci⁶.

Ogólnie zainteresowanie polityką w warunkach stabilności politycznej nie jest wysokie. W Polsce jest nieco wyższe niż w państwach Europy Zachodniej, ale mimo to jedynie 5% obywateli deklaruje duże zainteresowanie polityką, podczas gdy ponad jedna piąta (21%) w ogóle nie przejawia zainteresowania nią. Mniejsze zainteresowanie polityką zawsze deklarują kobiety (32%) aniżeli mężczyźni (68%)⁷. Polskie społeczeństwo nie należy do zbyt aktywnych politycznie. Kobiety różnią się od mężczyzn zaangażowaniem tylko w tradycyjnych aktywnościach politycznych, rzadziej działają w partiach, natomiast w pozostałych obszarach związanych z aktywnością w sferze obywatelskiej różnice są minimalne. Warto jednak wskazać na marsze, pikiety i inne formy społecznego sprzeciwu w 2016r. i 2018r. wobec wniesionego do Sejmu obywatelskiego projektu zakazującego aborcji. Ujawniły one siłę kobiecego oporu wobec proponowanych rozwiązań. Od czasu PRLu główną przesłanką mobilizującą kobiety do publicznego okazywania niezadowolenia był brak żywności. W kwestii praw reprodukcyjnych Polki nawet po delegalizacji w 1993r. prawa do terminacji ciąży ze względów społeczno-ekonomicznych nie zareagowały tak masowo. Tysiące kobiet uczestniczyło w protestach, a dla wielu z nich protest stał się podstawą politycznego zaangażowania na rzecz praw kobiet. Doszło do samoorganizacji oddolnych środowisk działających na rzecz praw reprodukcyjnych kobiet, ujawniających aktywizm kobiet, czego kulminacją stał się obywatelski projekt ustawy Ratujmy Kobiety, a widocznym politycznym skutkiem włączenie praw reprodukcyjnych do agendy politycznej lewicowych partii politycznych.

Autor: Barbara Kijewska

Doktor nauk politycznych, Uniwersytet Gdański