Dzisiejszy wygląd Śródmieścia Gdańska jest połączeniem idei modernistycznych z zabytkową architekturą, co wynika z odbudowy sporej jego części w latach 50. Dzisiaj kontynuujemy “odbudowę” i wiemy, że warto dyskutować o jej charakterze. To ważne, aby prowadziła do pozytywnych efektów na poziomie materialnym, ale też poprawiała jakość życia społecznego. Jak odbudowę Gdańska postrzegają specjaliści i mieszkańcy?
Spotkanie poprowadził Piotr Czyż (Inicjatywa Miasto).
Goście:
- Monika Rościszewska - kierownik Zespołu Urbanistycznego Śródmieście w Biurze Rozwoju Gdańska
- Michał Szymański – Zastępca Dyrektora ds. Przestrzeni Publicznej
- Dr Inż. Arch. Łukasz Pancewicz – urbanista, współwłaściciel pracowni A2P2
- Dr hab. Jacek Friedrich – Profesor UG, dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku XXXXXXXXXX
Zapis wideo debaty
Odbudowa nie jest rekonstrukcją
Definicja "odbudowy" stanowiła pretekst do rozważań o historii miasta i budowie funkcjonalnej tkanki miasta. Według naszych gości warto zaznaczać, że "odbudowa: nie jest tożsama z “rekonstrukcją", a każde postanowienie w tej sprawie powinno być kształtowane według dzisiejszych wartości.
Podczas odbudowy w latach 50 ówczesne praktyki urbanistyczne narzuciły Śródmieściu koncepcje modernizmu, co poskutkowało luźniejszą zabudową. Niektórzy rozmówcy wskazywali na wady takiego rozwiązania, bo choć wprowadza więcej przestrzeni i światła, to zaburza kontekst, w jakim powstawały niektóre budynki, na przykład Bazylika Mariacka. Wartością historyczną byłaby odbudowa pierwotnego układu wokół bazyliki, który według innych rozmówców mógłby zakłócić dzisiejsze krajobrazowe osie widokowe. Ze strony mieszkańców wyszła koncepcja posadzenia zieleni w miejscach, które kiedyś stanowiły pierzeję okalającą kościół.
Dyskusja pokazała wiele podejść do odbudowy, postrzegania innych wartości jako nadrzędne. Jednak zakończyła się ogólnym wnioskiem: warto brać pod uwagę głos mieszkańców i dostosowywać plan zagospodarowania do dzisiejszych potrzeb. Ochrona dziedzictwa kulturowego działa w określonym celu, ale niektóre założenia mogą być uciążliwe dla mieszkańców - warto kształtować politykę we współpracy z społeczeństwem.
Ryzyko utworzenia skansenu
Specjaliści zwrócili uwagę na to, że tworząc plany odbudowy i ochrony warto brać pod uwagę użyteczność obszaru, inaczej ryzykiem staje się utworzenie skansenu lub "disneylandu". Jeżeli ograniczymy funkcję architektury do reprezentacyjnej, charakter miejsca może stać się nieznośny i sztuczny - zwłaszcza jeżeli inwestorzy będą oszczędzać na materiałach i realizacji. To prowadzi do zawłaszczenia przestrzeni przez rozrywkę, jak kluby striptizu i imprezujący, anonimowi turyści. Park Kulturowy nie może stanowić przestrzeni muzealnej i ważne jest odbywające się w jego przestrzeni codzienne życie. Plan miejscowy ustala pewne reguły gry, warto też dokonać analizy profilu gospodarczego działających lokali, aby uzupełniać te elementy układanki i kompleksowo budować przyjazne i wartościowe historycznie otoczenie. Park Kulturowy jest okazją do odpowiedzenia sobie na pytanie, czego chcemy od tego zabytkowego obszaru i poszukiwania kompromisu, który pozwoli wprowadzać w życie ustalenia.
Zagospodarowanie podwórek bywa problematyczne
Niezwykle istotnym tematem rozmów były także śródmiejskie podwórka. To konkretny przykład na niektóre problemy zagospodarowania przestrzeni. Z jednej strony są wskazywane jako rezerwuary zieleni, lecz oficjalnie nikt nie dba o tę ich funkcję. Często pozbawia się je wartości estetycznej, zastawiając je wiatami, garażami czy śmietnikami wspólnot. Panuje na nich chaos wynikający z konfliktu na poziomie odpowiedzialności - działań naprawczych nie chcą podejmować ani wspólnoty, będące użytkownikami terenu, ani miasto, które jest właścicielem. W projektowanym Parku Kulturowym można dopatrywać się nadziei na rozwiązanie tego problemu. Pojawiły się głosy sugerujące np. ujednolicenie wiat śmietnikowych. Wybrzmiała też propozycja, aby zrezygnować z formy dzierżawy podwórek i pozwolić miastu kształtować przestrzeń otwartą. Dzięki nowemu spojrzeniu na podwórka, jako ogólnodostępne tereny rekreacyjne, łatwiej będzie planować ogrody i sprawiać, że Śródmieście stanie się bardziej zielone.
Odtwórzmy historyczną zieleń
Zieleń ma ważne funkcje estetyczne i psychologiczne - wskazywał głos z publiczności. Według jednego z dyskutantów aleje drzew były ważnym elementem krajobrazu w XVIII i XIX wieku, więc planując odbudowę, powinniśmy uwzględniać także ten aspekt Śródmieścia. Patrząc na to czysto praktycznie - drzewa dają cień, filtrują CO2 i będą coraz bardziej potrzebne w miejskiej zabudowie. Opinia spotkała się z aprobatą słuchaczy, lecz jednocześnie wskazano na przeszkody związane z wyborami mieszkańców, którzy często sami decydują, że zamiast zieleni, chętniej zaparkują auto blisko wejścia do domu.
Podczas dyskusji wskazywano na przykład Krakowa, który jest równie popularny wśród turystów. Według gości możemy uczyć się na doświadczeniach specjalistów, którzy tworzyli tamtejszą koncepcję Parku Kulturowego. Najważniejszą nauką jest otwartość i próba tworzenia kompromisów na poziomie specjalistycznym i na poziomie potrzeb użytkowników. Ostatnia z debat szczególnie pokazała, że to mieszkańcy tworzą stabilny charakter miejsca, a funkcja turystyczna i historyczna powinny być budowane na kompromisach.
Zobacz także: Park Kulturowy - Śródmieście Gdańska - Prezentacja - Biuro Rozwoju Gdańska (5.5 MB)
