 |
„Szczegółowa historia Oruni” jest tłumaczeniem opracowania, które w połowie XIX wieku przygotował oruński sołtys Ernst Wilhelm Waage. „Fundamentalne znaczenie” tego opracowania dla poznania historii Oruni polega – zdaniem wydawców – na tym, że historia ta „pozbawiona jest w zasadzie źródeł”.
„Ernst Waage snuje swoją opowieść o historii Oruni – czytamy w nocie na okładce – od czasów krzyżackich, kiedy wieś otrzymała pierwszy przywilej, kształtujący ją na kolejne stulecia. Dalsze dzieje Oruni jawią się w książce jako pasmo zniszczeń, dewastacji i grabieży dokonywanych przez wszystkie armie, które zawitały u bram miasta. Jest to jednak również opowieść o niestrudzonym odradzaniu się osady, której mieszkańcy umieli zwykle bardzo szybko odbudować straty spowodowane przez najeźdźców. Jako najtragiczniejsze w skutkach wydarzenia w oruńskiej historii przedstawia autor całkowite zniszczenie wsi w 1813 roku, kiedy wieś została podpalona przez żołnierzy rosyjskich”.
„Czytelnik poznaje Orunię – czytamy dalej – oczami gminnego urzędnika, który skupia się na codziennych trudnościach, problemach natury prawnej i organizacyjnej, ale pozostawia także dokładny opis wielu miejsc i obiektów. Otrzymujemy w ten sposób zatrzymany w urzędniczej relacji obraz Oruni, która dzisiaj w zasadzie już nie istnieje. Jednak właśnie czasy Ernsta Waagego są momentem historii, kiedy zaczynają się procesy przekształcające dawną wieś w przedmieście, a z czasem w dzielnicę Gdańska”.
Wydana przez Oficynę Pomuchel „Szczegółowa historia Oruni” jest czwartą pozycją serii „Gdańsk XIX”, „której celem jest udostępnienie polskiemu czytelnikowi znaczących dzieł poświęconych historii Gdańska”, a „napisanych po niemiecku w XIX wieku”.
***
Ernst Wilhelm Waage „Szczegółowa historia Oruni, wsi w powiecie gdańskim w rejencji gdańskiej”; przełożyli i komentarzem opatrzyli Aleksander Masłowski i Roman Kowald, Oficyna Pomuchel, Malbork 2017.
Spis treści: Wstęp; Wprowadzenie. Historia Oruni w ogólności; Losy Oruni po 1807 roku – 1. Granice Oruni, 2. Liczba łanów i dokumenty gruntowe które każdy łan posiada. Sprawy hipoteczne, 3. Charakterystyka ludności – liczba ludności – statystyka, 4. Stan gruntów rolnych – gospodarowanie nimi – podział pól, 5. Rodzaj i położenie łąk, 6. Użytkowanie pastwisk, 7. Czy możliwa jest melioracja, 8. Czy grunty rolne są scalone (rozgraniczenie), 9 Zarobki czeladzi. 10. Skąd pozyskuje się drewno budowlane i opałowe, 11. Opis lasu, 12. Wysiewy i zbiory siana, 13. Czy jest dostępny torf, 14. Rybołówstwo, 15. Pogłowie, 16. Zabudowa i sprzęt. 17. Uprawa owoców i chmielu, 18. Wyżywienie i stan majątkowy mieszkańców, 19. Praestanda, daniny mieszkańców, 20. Świadczenia w naturze, 21. Zakłady przeciwpożarowe, 22. Nocni strażnicy, 23. Zakłady dla ubogich, 24. Statut wiejski i zarząd gminy, 25. Urządzenia młyńskie, 26. Karczmy z zajazdami, szynki i gospody, 27. Kuźnie, 28. Kościół i szkoły, 29. Kanton, 30. Rekompensaty, 31. Napoje, 32. Mosty i ulice, 33. Cieki wodne, Opis obiektów gminnych i publicznych, Kościół, Budynki szkolne, Gminny areszt, Remiza strażacka, Szopy młyńskie, Młyny odwadniające; Zakończenie i Załączniki.
