Jan Daniluk, autor tej publikacji, podjął się, jak pisze we wstępie, kilku zadań. „Po pierwsze, opisania powstania, rozwoju i funkcjonowania struktur Wehrmachtu na terenie garnizonu [Gdańsk i Sopot]. Po drugie, syntetycznego ujęcia (w oparciu o najnowszy stan badań) przygotowań do walk oraz przebiegu samych działań zbrojnych na terenie Gdańska i Sopotu zarówno we wrześniu 1939 r., jak i w marcu 1945 r. Po trzecie – położenia w książce nacisku w pierwszej kolejności na w miarę precyzyjne przedstawienie struktur oddziałów gdańskich (niemieckich) w latach II wojny światowej, szczególnie w odniesieniu do walk toczonych w 1939 r., celem uzupełnienia wyraźnej luki w tej kwestii w historiografii polskiej”.
W zakończeniu autor stwierdza, że „Gdańsk (wraz z Sopotem) w latach II wojny światowej pełnił rolę centralnego ośrodka administracji wojskowej dla całego Pomorza Nadwiślańskiego i Kujaw. W związku z powyższym w mieście funkcjonowały nie tylko urzędy administracji garnizonowej, miejscowej bazy niemieckich Sił Powietrznych i Marynarki Wojennej, lecz także szereg biur i instytucji wojskowych pełniących funkcje kierownicze dla całego XX okręgu wojskowego”.
„Gdańsk – zauważa Daniluk – podobnie jak inne miejscowości na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach, przez niemal całą wojnę nie był miastem frontowym. (…) Potencjał Gdańska jako miasta stosunkowo bezpiecznego i dogodnie położonego komunikacyjnie wykorzystano czyniąc z niego jeden z ważniejszych ośrodków szkoleniowych Wehrmachu na »niemieckim Wschodzie«”. I to Wehrmacht miał „decydujący wpływ na kształt i kierunek rozwoju życia gospodarczego Gdańska”. „Na jego potrzeby zaczęły działać największe przedsiębiorstwa w regionie (…). Krok ten wiązał się z zagwarantowaniem utrzymania (a nierzadko nawet zwiększeniem) stanu zatrudnienia, rozwojem produkcji i zapewnieniem otrzymywania przydziałów wybranych surowców czy półproduktów”.
***
Jan Daniluk „»Miasta skoszarowane«. Gdańsk i Sopot jako garnizon Wehrmachtu w latach 1939-1945”, Muzeum Gdańska, Gdańsk 2019.
Spis treści: Wstęp (Założenia; Stan badań; Baza źródłowa; Podziękowania); 1. W przededniu wojny: 1.1 Ku wojnie (październik 1938 – sierpień 1939); 1.2 Gdańskie formacje zbrojne (czerwiec – sierpień 1939); 1.3 Przygotowania strony polskiej na terenie Wolnego Miasta (marzec – sierpień 1939); 1.4 Incydenty graniczne. Ostatnie dni pokoju; 2. W pierwszych tygodniach wojny (1 IX – 25 X 1939): 2.1 Walki o Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte; 2.2 Walki o Pocztę Polską na Heveliusplatz; 2.3 Zajęcie pozostałych obiektów polskich w Gdańsku i Sopocie; 2.4 Oddziały gdańskie w walkach na pozostałych odcinkach. Zmiany organizacyjne; 2.5 Funkcjonowanie miasta; 2.6 Starty materialne i osobowe; 3. Administracja wojskowa: 3.1 Początki administracji wojskowej (do 26 października 1939 r.); 3.2 Administracja XX okręgu wojskowego, garnizonu wojsk lądowych i baz Kriegsmarine oraz Luftwaffe w Gdańsku; 3.3 Struktury łączności i informacji; 3.4 Struktury wojskowej opieki medycznej i socjalnej; 3.5 Sądownictwo i więziennictwo wojskowe. Dyscyplina; 3.6 Duszpasterstwo wojskowe; 4. „Miasto koszar”: 4.1 Pobór i szkolenie; 4.2 Wojska lądowe (Heer); 4.3 Marynarka wojenna (Kriegsmarine); 4.4 Siły powietrzne (Luftwaffe) i Waffen-SS; 5. Gdańsk jako wojskowy ośrodek gospodarczy i węzeł komunikacyjny: 5.1 Przemysł ciężki; 5.2 Przemysł lekki. Usługi dla wojska; 5.3 Inwestycje; 5.4 Rynek pracy; 5.5 System aprowizacji wojskowej. Wehramacht, W-Betriebe a rynek; 5.6 Kolej, port i lotnisko a Wehrmacht; 6. Miasto pod bombami: 6.1 Naloty bombowe; 6.2 Czynna obrona przeciwlotnicza; 6.3 Bierna obrona przeciwlotnicza; 6.4 Życie i praca w bombardowanym mieście; 7. „Skoszarowana” kultura, nauka, sport i rozrywka: 7.1 Film, radio i teatr; 7.2 Działalność dokumentacyjna, badawcza i wydawnicza. Archiwa, biblioteki i księgarnie. Wehrmacht a uczelnie wyższe; 7.3 Sport i kultura fizyczna; 7.4 Turystyka i rozrywka; 7.5 Festyny, koncerty, parady, wizyty; 8. Festung Danzig: 8.1 Początek końca (sierpień 1944 – marzec 1945); 8.2 Operacja pomorska. Siły niemieckie i radzieckie przed bitwą o Gdańsk; 8.3 Zajęcie Sopotu i walki o przedmieścia (14-24 marca); 8.4 Agonia śródmieścia (25-30 marca). Walki na Mierzei (do 6 kwietnia); Zakończenie.
