Od wielu lat ksiądz Zygmunt Iwicki stara się poszerzać naszą wiedzę o Oliwie, żyjących tu w różnych czasach ludziach, zabytkach i miejscach. Tym razem sięgnąć możemy po dwutomową publikację, którą autor nazwał bedekerem.
„W części pierwszej – to ze wstępu – omówione są osoby, które żyły, pracowały i pozostawiły w Oliwie jakiś ślady (niekoniecznie pozytywne). Cieszę się, że udało mi się rozwiązać sprawę rzeźbiarza Andrzeja Schlütera, tego »starszego« i tego »młodszego« – po prostu w obu przypadkach tego samego. To on jest twórcą ołtarza głównego w katedrze oliwskiej”. W części drugiej opisane są zabytki, „które znajdują się w archikatedrze oliwskiej, jak również w budowlach z okresu istnienia klasztoru cystersów (1186-1831). Zabytki znajdujące się w archikatedrze pochodzą z czasów po ostatnim napadzie gdańszczan na opactwo oliwskie w dniach 15 i 18 lutego 1577”.
W obu tomach hasła (a niektóre z nich maja formę krótkich artykułów) zamieszczone zostały w porządku alfabetycznym.
***
Zygmunt Iwicki „Bedeker oliwski. Oliva antiqua et praesens”, część I i II, Wydawnictwo „Bernardinum”, Pelplin-Gdańsk 2018.
Spis treści:
Część I – Osoby i instytucje: Abraham Antoni (1869-1923); Adler Filip (ok. 1566-1630), przeor oliwski (26 VI 1593-2 IX 1630); Administratura Apostolska Wolnego Miasta Gdańska – Diecezja Gdańska; Administratury Apostolskiej Diecezji i Archidiecezji rządcy; Akademia Filozoficzno-Teologiczna w Oliwie (1739-1783?);Alta Aqua. Dom Rekolekcyjno-Rekreacyjno-Wypoczynkowy; „Archeolodzy domorośli”; Archidiecezja Gdańska; Bernard z Clairvaux (1090-1153); Bernoulli Johann (1744-1807). Gość opata Jacka Rybińskiego; Borchert Ernst (1910-1993). Niezwykły Kapłan Diecezji Gdańskiej; Bójki braci opata Dawida Konarskiego na opactwie oliwskim; Bractwa [Bractwo Drogi Krzyżowej. Bractwo Pielgrzymkowe; Bractwo Konfraterii Cystersów Oliwskich; Bractwo Konfrateri Kapłańskiej „Philadelphia Spiritualis Pommeraniae”; Bractwo Serca Pana Jezusa, 1894 (Herz-Jesu-Bruderschaft) i jego fundacje; Bractwo Strzeleckie, 1722, 1739 („Societas laculatorum”, „Bractwo Kościelne”); Bractwo św. Jana Nepomucena, 1747; Bractwo Umiarkowania lub Wstrzemięźliwości („Kreuzbund”), 1912; Bractwo Trójcy Świętej; Bractwo Trzeciego Zakonu; Bractwo Wstrzemięźliwości; Bractwo Żywego Różańca, 1894]; Brat Alanus. Współtwórca ambony i prospektu organowego; Brętowo; Budowniczemu małych i wielkich organów Janowi Michałowi Wulffowi nie pękło z wrażenia serce; Centrum Ekumeniczne i Brygidki Gdańskie; „Charta Caritatis” – „Karta Miłości”. Opata Stefana Księga Miłości; Chleb zamienia się w kamień; Cmentarz oliwski; Dawid, konwers oliwski (*1676, +21.01.1736); Dom Dobrego Pasterza; Dom Nauczycielek-Rencistek (1904-1945); Dom pod Łososiem (Der Lachs). Dzierżawa cystersów oliwskich; Dom św. Bernarda, 1912; Donaci cystersów oliwskich; Dzwony żegnają się z Oliwą. Wierni śpiewają suplikacje; Goebel Joseph (1893-1969) restauruje organy oliwskie; Hacki Michał Antoni (1630-1703) opat oliwski (1683-1703); Halba Franciszek (1875-1936). Przykład katolika na trudne czasy; Hic Est Prior Olivensis. Ten jest przeorem oliwskim! (Rzecz o niesławnej pamięci Klemensie Montaw, przeorze oliwskim); Hlond Augustyn (1881-1948). Kardynał, Prymas Polski; Hohenzollernowie-Hechingenowie w pałacu opatów oliwskich – Józef von Hohenzollern-Hechingen (1776-1836), Karol von Hohenzollern-Hechingen, Maria księżniczka von Hohenzollern-Hechingen przekazała kościołowi oliwskiemu w darze ametystowy krzyżyk i obrazy, a każdorazowemu proboszczowi oliwskiemu biurko; Inspektorzy parku – Saltzmann Johann Georg Nikolaus, Schondorff Hermann Gustaw; Intronizacja bpa Edwarda O'Rourke l czerwca 1926 r. w katedrze oliwskiej; Kamiński Franciszek Xawery; Kasata opactwa w Oliwie; Kazania głoszone w językach niemieckim i polskim; „Klinicznie zmarłemu mnichowi” grabarz za pomocą haka rozłączył głowę od torsu; Konarski Dawid h. Ossoria vel Kolczyk (1564-1616), opat oliwski; Konwersi; Kościoła św. Jakuba duchowieństwo od 1590 do 1831 r.; Kościoła Świętej Trójcy (obecnej Archikatedry) duchowieństwo; Kowacze – Dom Dobrego Pasterza („Konradshammer”, „Primore”); Księża gdańscy zamordowani w latach 1939-1945; Kult św. Materna w Europie, w Matarni i w Oliwie; Kult świętej Oliwy z Anagni; Landmann Maria (1859-1942). Wielka niewiasta Oliwy uhonorowana orderem „Pro ecclesia et pontifice”; Liczba zakonników w konwencie; Lubomski Aleksander Jan (1893-1968). Największy znawca Oliwy spoczywa w sercu Schwarzwaldu; Matemblewski Bernard Józef (1720-1794)Msza św. dziecięca z Charlesem de Gaullem prezydentem Francji 10 IX 1967 w katedrze oliwskiej; Miiller Walter; Odpust zupełny; Orszulik Józef, prof. ks. (1896-1974); Pielgrzymki – Pielgrzymki ku czci św. Maternusa oraz św. Oliwy, Pielgrzymka oliwska na Kalwarię Wejherowską; Plelo de Ludwik hr.; Procesja Bożego Ciała ; O'Rourke Edward, biskup; Roweder Iwo Mateusz (1699-1765) przeor oliwski (1738-1754); „Rummeldeiss” gdański napój narodowy; Sahm Henryk; Saltzmann Johann Georg Nicolaus. Twórca angielskiej części parku oliwskiego i urządzeń parkowych na oliwskim Pachołku oraz reorganizator gdańskiego Błędnika; Sanatorium Dziecięce Diakonisek; Schlüter Andrzej (1634-1714) twórca ołtarza oliwskiego i odkryta niedawno nieznana dotąd jego data urodzenia: 05.03.1634; Schröter Franciszek Salezy dr teol. (1856-1944); Sodalicja Mariańska Panien; Sopot; Splett Carl Maria. Biskup gdański (1938-1964), administrator apostolski diecezji chełmińskiej (1939-1945); Stachnik Richard dr teol., ks. (1894-1982); Stowarzyszenie św. Elżbiety; Szkoły – Szkoła Ewangelicka, Stara Szkoła Katolicka w Oliwie, Szkoła Katolicka w Oliwie; Teichert Paweł; Trebnic Adam (ok. 1570-1630) opat oliwski (1616-1630); Trumna w sypialni ks. Arnolda Jana Schnitza; Twórcy oliwskich zabytków, artyści i rzemieślnicy (Architekt, Budowniczowie, Budowniczowie organów, Cieśle, Hafciarz, Kapelmistrz, Ludwisarze, Malarze, Miedziorytnicy, Murarz, Restauratorzy, Rzeźbiarze, Stolarz, Złotnicy); Trzeci Zakon; Venerabilis Capella Musicorum; Warmiacy w Oliwie; Werner Michał Placyd; Winkelbach Joannes von Cöllen; Wizytatorzy Apostolscy Katolików Gdańskich w Niemczech – Anton Behrendt, wizytator apostolski (1964-1968), Franz Josef Wothe, wizytator apostolski (1968-1985), Johannes Aloysius Josef Bieler (1935-2014); Wrzeszcz; Zakon – Trzeci Zakon; Zarządcy – sołtysi gminy Oliwa; Zatoka Gdańska w marcu 1945 roku. Jak dr Albert Forster (1902-1952), Gauleiter Prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie (1930-1945) uciekał z Gdańska; Zbeszczeszczenie Katedry w 1945 r., rekoncyliacja; Zgromadzenie zakonne męskie w WM Gdańsku; Zgromadzenia zakonne żeńskie w Oliwie i Gdańsku w XIX/XX wieku – Boromeuszki Trewirskie, 1652, 1849, 1872, Elżbietanki; Karmelitanki od Boskiego Serca Jezus w Gdańsku-Siedlcach, Siostry Dobrego Pasterza (Pasterki), Urszulanki, 1927, Dominikanki; Żołnierze rosyjscy zmarli w klasztorze oliwskim w latach 1813-1814. Pochowani przy kościele św. Jakuba.
Część II – Zabytki: Ambona (Ambona 1605, Ambona oliwska 1617 (w Skokloster, Szwecja), Ambona. 2. pół. XVIII w.; Ampułki, krzyże, lichtarze, pulpity; Antependium, 1902; Armarium; Balaski (ławki komunijne), 1835?, 1903?; Baldachimy (Baldachim mały, przed 1653, Baldachim wielki, 2 m x 1,45 m, 1716); Bazyliki; Biblioteka; Biblioteka dawna i cysterskie sciptorium; Biurko biskupa Józefa von Hohenzollern-Hechingen; Brama wjazdowa („Porta Magna”, XIV/XV w.); Browar i słodownia; Chrzcielnice (Chrzcielnica, 1. poł. XVII w., Chrzcielnica, 2. poł. XVII w.; Diabelski Kamień; Dobra ziemskie i „kurie” cystersów oliwskich; Dom Parafii Katolickiej (nowy); Dom Parafii Katolickiej (stary); Dom św. Łazarza; „Dom zarazy”, „Porta Magna”. Jego kaplica; Dormitorium braci konwersów; Dormitorium fratrów (mnichów-kapłanów); Droga Krzyżowa, 1896, 1915, 2008; Dwory przy ulicy Polanki; Drukarnia klasztorna, 1668-1745;Dzieła złotnika Conrada Daniel(son)a Lundgreena w Oliwie Fundacje Placyda Michała Wernera (1. Kielich, 1763, 2. Monstrancja, 1765, 3. Mszał oprawiony srebrną blachą, 1767, 4. Lichtarze, 1769); Dzwony (Dzwony oliwskie, Dzwonów konsekracja 22.10.1967 r., Dzwony – stan obecny); Epitafia (Epitafium opata Dittharda, XVI w., Epitafium opata Kaspera Geschkaua (1569-1584), 1587, Epitafium opata Dawida Konarskiego, ok. 1616, Epitafium małżeństwa Heidensteinów, 1616-1621); Feretron, 1788 odnowiony; Feretron niemieckiej pielgrzymki na Kalwarię Wejherowską; Folwarki (Folwark klasztorny w Oliwie, Folwark opacki w Oliwie); Freski (Freski, 1583-1587, Freski, 1592-1595 (?), Freski (Ukrzyżowanie), 1593, Portrety fundatorów i dobrodziejów, 2. pół. XVI w., „Raj”, „Triumf Kościoła”, 1688-1695, Freski, przed 1613?); Gniew nad Wisłą; Gospody, karczmy („Gastwirtschaft”) (Gospoda „Biały Baranek”, Gospoda „Taberna ante Monasterium”, Gospoda „Poggenkrug”); Gotycka inskrypcja, XIV w.; Grenclewo; Grobowce (Grobowiec biskupów warmińskich i oliwskich opatów komendatariuszy, Karola i Józefa von Hohenzollern-Hechingen, 1930, Grobowiec książąt gdańsko-pomorskich, 1300-1433; Grobowiec książąt gdańsko-pomorskich, 1561, Grobowiec książąt gdańsko-pomorskich, 1615, Nagrobek rodziny Kosów, 1600?, 1620?); „Grób Chrystusa”, 1833, 1891; Gwiazdy na sklepieniu, 1594; Herby (Herb biskupa Carla Marii Spletta, Herb Oliwy, 1924, Herb opata Michała Antoniego Hackiego, Herb opata Jacka Józefa Rybińskiego); Hotele w Oliwie w 1904 r.; „Hypocaustum Commune” („Conventum Olivensium Fratrum”); Infirmeria; Izba wspólna braci-konwersów (Fraternia Braci-Konwersów); Izba wspólna konwentu („Fraternia Konwentu”); Kapitularz (od 1909 r. Nowa Zakrystia); Kaplice (Kaplica Mariacka, XVI/XVII w., Kaplica nad Ossorium, 1594, Kaplica Pięciu Ran, Kaplica Świętego Krzyża); Kapliczki przydrożne (Kapliczka przydrożna przy ul. Czyżewskiego w Oliwie, 1898, Kapliczka przydrożna św. Jana Nepomucena, Kapliczka przydrożna w Renuszewie, 1947); Karcer (więzienie) i Sala Konwentu; Karlshof; Kielichy; Klęska 1577 r. i odbudowa klasztoru; Kolęda; Konfesjonały; Konsekracja ołtarzy głównych starego (1594) i nowego (1693?); Kostnica na cmentarzu, 1909; Kościół klasztorny, parafialny, katedralny, Archikatedra; Kościół Matki Bożej Królowej Korony Polskiej (Kościół Pojednania); Kościół św. Jakuba w Oliwie; Kościół św. Piotra i Pawła w Jelitkowie; Kościół Świętej Trójcy, poklasztorny (archikatedra); Kraty żelazne, 1593, 1599; Kruchta północna; Krużganki; Krzyż przed katedrą; Krzyże; Krucyfiks, XVIII-XIX w.; Krypty (Krypta Biskupów Gdańskich 1971, 2008-2010, Krypta opatów oliwskich, Krypta pod pomnikiem książąt gdańsko-pomorskich, 1615, Krypta pod prezbiterium, 1686); Kuchnia, spiżarnia, wędzarnia; Kukulle; Lampy srebrne; Latryny i ubikacje; Lavabo, 1635; Lavatorium (Pawilon Studzienny, Umywalnia), 1582-1612; Lichtarze; „Loąuutorium Monachorum”; Ławy renesansowe, 1612; Malowidła renesansowe; Matarnia; Młyn VIII; Monstrancja; Mury (Mur przy głównym wjeździe, 1579, Mur przed wejściem do klauzury, 1597, 1612, Mur biegnący od młyna VIII do „Xenodochium” i aż do „Magna Porta”, 1605, Mury obronne, 1608); Muzeum Archidiecezjalne; Nowicjat, 1608-1820; Obelisk ku pamięci Georga von Hülsena, 1760; Obrazy (Freski w Prezbiterium, Obraz NM Panny, 1599, Portrety fundatorów i dobrodziejów, 1613, Obrazy wielkie na obu ścianach nawy głównej, 1615, Obraz Ołtarza Głównego, 1686. Malarz Andrzej Stech (1635-1697), Siedem obrazów owalnych, 1694. Malarz Andrzej Stech (1635-1697), Obrazy o tematyce religijnej, XVII w., Obraz Wniebowstąpienie Pana Jezusa, 1653, Obraz NM Panny, 1599, Obrazy na emporach, Obrazy w krużgankach (XIII w.), 1749; Ogród klasztorny (od 1831 do 1901 parafialny); Ogród Królewski; Ogrzewanie Archikatedry; Ołtarze (Ołtarz główny (stary), 1594, 1604-1606, Ołtarz główny (nowy), 1688-1693, Ołtarze boczne, Ołtarze boczne – stan aktualny, Ołtarze w kaplicach bocznych, Ołtarze uprzywilejowane; Organy (Organy oliwskie w Skokloster, Organy duże, 1763-1788, Organy małe); Ossorium Cystersów Oliwskich; Pachołek czyli Wzgórze Karola; Pałace – Pałac Opacki (nowy), 1754-1756, Pałac Opacki (stary), 1579; Park Oliwski; Patroni Klasztoru Oliwskiego (1186-1831); Pieta, 1910; Piwnice; Plac przed katedrą; Plac św. Jana („St. Johannis Sportplatz”); Plebania Katolicka, Ewangelicka; Płyty granitowe przed Katedrą; Pokój Oliwski; Porta Magna, XIV-XV w.; Portale (Portal główny, 1688, Portal główny (dawny), 1641-1667, Portal przed Kapitularzem, 1689, Portal przejścia do Pałacu Opatów, 1646?, Portal przejścia do Zakrystii, 1635, Marmurowy portal przy wejściu na schody do Dormitorium, 1636, Portal gotycki przy przejściu na były dziedziniec Nowicjatu, XIV w., Portal gotycki z ostrołukowymi drzwiami prowadzący ze wschodniego Krużganku na schody do Dormitorium mnichów, XIII w., Portale w północnym Krużganku, 1660); Posadzki; Potok Oliwski i istniejące przy nim zakłady przemysłowe; Priorat, 1596, 1613; Przedsionek północny, 1910; Przejście z Ambitu do Prezbiterium; Refektarz Mały (1591). Sala podpisania Pokoju Oliwskiego; Refektarz Wielki (1582), 1593-1594 (Osiem wielkich malowideł ściennych, koniec XVII w., Portrety opatów); Relikwiarze (Relikwiarz świętej Oliwy z Anagni, Relikwiarz św. Urszuli i Towarzyszek); Relikwie, Relikwie św. Wojciecha w ręku gdańskich katolików w Niemczech; Rzut Katedry Oliwskiej. Jej sklepienie, wieże, wymiary; Sala Pokoju Oliwskiego; Scriptorium; Spichlerz XIV w., odbudowany 1602; Spichlerz Opacki; Stajnia; Stalle (Stalle z sierpnia 1599 r., Stalle dębowe z grudnia 1599 r., Stalle chórowe, 1603-1604, Stalle z 1612 r., Stalle dla laików (gości) z 1613 r.); Staw rybny (w ogrodzie klasztornym); Szafarnia; Szpital św. Łazarza (hospicjum), 1660-1962; „Taberna ante Monasterium”; Tabernakulum ołtarza głównego; Tabernakulum ścienne, 1735; Tablica pamiątkowa Ferdynanda von Imecourt; Tablica upamiętniająca Pokój Oliwski, 1660; Tablice fundatorów i dobrodziejów, 1613 (Fundatorzy, Dobrodzieje; Topografia opactwa oliwskiego, 1847; Tron biskupi pierwszego biskupa gdańskiego; Tron opacki, 1730; Tulipanowiec amerykański, 1735; Ulice Starej Oliwy (Ulica Kwietna, Stary Rynek Oliwski); Widok Oliwy od strony południowej; Witraż w dużych organach, 1786; Witraż w byłym Kapitularzu (II Zakrystii); Wodociągi II, zbudowane przed 1831; Xenodochium (Xenodocheum); Zabytki z Oliwy w Szwecji; Zakrystia Nowa; Zakrystia I, Stara, XIII w.; Zegary (Zegar klasztorny na wieży zegarowej, Zegar z ruchomym aniołem); Żyrandole (Żyrandol w Skokloster, przed 1626, Żyrandol Mały, 1769, Żyrandol Wielki, 1833).
