ECS ustanowiło Medal Wdzięczności w 30. rocznicę powstania Solidarności. Dotychczas uhonorowanych zostało ponad 700 osób. W gronie odznaczonych są obcokrajowcy, którzy wspomagali Polaków i polską opozycję w czasach komunizmu – moralnie, politycznie i materialnie, wspierali rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz promowali idee Solidarności. Honorowani są również ci, którzy dziś w duchu ideałów Solidarności bronią uniwersalnych praw człowieka i wzmacniają pokój na świecie, budując dobre relacje między narodami. A także ludzie nauki i kultury, aktywiści, muzealnicy, dziennikarze i publicyści, którzy dokumentują, badają i popularyzują historię ruchu Solidarność.
- Mówią, że dobro to jedna z tych wartości, która mnoży się przez dzielenie - mówiła podczas wręczenia medali Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. - Wielki żal, że przyjaciół Polski, Zbigniewa Brzezinskiego i jego małżonki Emilie Benes-Brzezinski, nie ma już z nami i osobiście nie możemy im powiedzieć, jak wielkiego dobra od nich doświadczyliśmy. Z tym większą życzliwością myślimy o ich synu, Marku oraz nieobecnych dziś córce Miki i synu Ianie, jako spadkobiercach tego etosu. Ci, którzy w ciemnych czasach komunizmu opowiedzieli się po stronie demokratycznej opozycji w Polsce w duchu dialogu wciąż propagują ideę solidarności, pielęgnują i chronią pamięć o rewolucji Solidarności, zasłużyli na naszą najwyższą wdzięczność. Dali nam dobro, które my – żyjąc już w wolnym i demokratycznym kraju – ofiarowujemy tym, którym go brakuje.W Europejskim Centrum Solidarności zbyt często słychać głos zbolałych Ukraińców i Białorusinów, abyśmy mogli o tym zapomnieć. Dobro to jedna z tych wartości, która mnoży się przez dzielenie. I niech Medal Wdzięczności poświadcza ten fakt przed światem.
W imieniu odznaczonych medale odebrał ich syn, Mark Brzezinski, ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce.
- Cieszę się, że mogę być dziś w Gdańsku, w 43. rocznicę podpisania porozumień sierpniowych - mówił ambasador. - W imieniu całej rodziny Brzezińskich dziękuję Europejskiemu Centrum Solidarności za ten tytuł i zaszczyt przyznany Zbigniewowi Brzezinskiemu i Emilie Benes-Brzezinskiej. W świecie, w którym bardzo łatwo utknąć w oskarżeniach z przeszłości i traumach ciemnej historii, nasi rodzice uczyli nas, aby spoglądać w przyszłość. Byli optymistami i skupiali się na tym, co ich inspirowało i motywowało, aby przelać ten optymizm na działania. Tak jak mój ojciec, moja matka także była uchodźczynią. Mój ojciec był eksterminowany aby zbudować bezpieczne i stabilne życie dla siebie oraz utworzyć ład, porządek i zrozumienie z destrukcji.
Transmisję wydarzenia można obejrzeć na profilu youtube Europejskiego Centrum Solidarności.
Medal Wdzięczności został wykonany według projektu gdańskiej rzeźbiarki Dobrochny Surajewskiej. Słowo „dziękuję" wybito na awersie medalu w 43 językach (m.in. polski, angielski, niemiecki, francuski, włoski, japoński, grecki, litewski, szwedzki, walijski, czeski, portugalski, japoński). Na rewersie widnieje napis "Solidarność", wizerunek przybranej kwiatami bramy Stoczni Gdańskiej oraz łacińska sentencja: Hic nobis adiumento in periculis, solacio in laboribus fuit (Spieszył nam z pomocą w niebezpieczeństwie, z otuchą, gdy było ciężko).
Biogramy Laureatów
Emilie Benes-Brzeziński (1932–2022)
Historyczka sztuki i rzeźbiarka. Żona Zbigniewa Brzezińskiego. Córka czeskiego dyplomaty i dziennikarza, w trakcie II wojny światowej rodzina przeniosła się do USA. Przez lata, wspólnie z mężem, wspierała opozycjonistów na drodze do demokratycznych przemian w Europie Wschodniej. Swoją postawą reprezentowała przykład kobiecej siły, indywidualizmu i odpowiedzialności. Karierę artystyczną rozpoczęła w latach 70. XX wieku. Początkowo eksperymentowała z plastikiem, lateksem i włóknem drzewnym. Od początku lat 90. skupiała się wyłącznie na monumentalnej rzeźbie w drewnie, wykonanej przy użyciu piły łańcuchowej, dłuta i siekiery. Z pasją odwoływała się do natury i używała minimalistycznych środków wyrazu.
Uznana w kraju i za granicą. Swoje prace wystawiała, m.in. w Nowym Jorku, Waszyngtonie oraz na Biennale we Florencji i Vancouver. W Gdańskiej Galerii Miejskiej była prezentowana jej wystawa „Drzewa rodzinne”. W wydrążonych pniach drzew artystka umieściła wielkoformatowe fotografie przedstawiające członków swojej rodziny (2013). Jej prace znajdują się w wielu kolekcjach. Powstał film poświęcony jej twórczości pt. „Family Trees. Emilie Brzezinski” w reżyserii Mirosława Borka i Krzysztof Kamyszewa (2011).
Zbigniew Brzeziński (1928–2017)
Dyplomata, politolog i znawca stosunków międzynarodowych. Należał do elity najważniejszych osób decydujących o amerykańskiej polityce zagranicznej. Odegrał istotną rolę w demontażu i upadku komunizmu w Europie oraz w powstrzymaniu sowieckiej interwencji w Polsce po Sierpniu ’80. Był synem dyplomaty, jako 10-latek opuścił z rodzicami Polskę, a z powodu II wojny światowej i powojennego komunistycznego reżimu pozostał poza granicami. Większość życia mieszkał i pracował w Stanach Zjednoczonych.
Od lat 50. XX wieku był aktywnie zaangażowany w amerykańską politykę. Największe znaczenie jego głos miał na przełomie lat 70. i 80., kiedy został doradcą do spraw bezpieczeństwa prezydenta Jimmy’ego Cartera (1977–1981). Był także ekspertem innych amerykańskich prezydentów: Johna F. Kennedy’ego, Lyndona Johnsona, Ronalda Reagana i George Busha. Odegrał znaczącą rolę w procesie normalizacji stosunków USA z Chińską Republiką Ludową, a także przy zawarciu porozumienia regulującego pokojowe relacje egipsko-izraelskie. Wspomagał również mudżahedinów podczas radzieckiej interwencji w Afganistanie.
Zachęcał do otwartej polityki na rzecz demokratyzacji państw komunistycznych. Był prawdziwym przyjacielem opozycji w krajach bloku sowieckiego i Solidarności, którą konsekwentnie wspierał na arenie międzynarodowej. To dzięki zdecydowanemu stanowisku Brzezińskiego, a w konsekwencji twardej postawie Stanów Zjednoczonych, Związek Radziecki wycofał się z planowanego ataku na Polskę we wrześniu 1980 roku.
Pracował naukowo, kształcił studentów, publikował. Należał do rady dyrektorów Amnesty International. Kawaler Orderu Orła Białego i Prezydenckiego Medalu Wolności.
