Uwarunkowania urbanistyczne
Jednostka pomocnicza Śródmieście jest częścią dzielnicy urbanistycznej Śródmieście. Swoimi granicami obejmuje najstarszą część miasta i wyraźnie wyróżnia się w strukturze przestrzennej całego Gdańska. Jest to obszar ograniczony od północy terenami postoczniowymi i Martwą Wisłą, od południa i wschodu – Opływem Motławy, a od zachodu – ulicami: Dąbrowskiego, Powstańców Warszawskich, Pohulanka oraz zielonymi terenami Biskupiej Górki.
Poszczególne jednostki historyczne Śródmieścia różni forma zabudowy. Położone centralnie Główne Miasto odbudowano ze zniszczeń po II wojnie światowej, zachowując historyczną strukturę zabudowy kwartałowej rozdzielonej wąskimi ulicami. Pozostałe fragmenty Śródmieścia: Stare Miasto, Stare Przedmieście, Długie Ogrody, Dolne Miasto oraz Nowe Ogrody, także znacznie zniszczone w czasie wojny, zabudowano obiektami współczesnymi; często są to bloki mieszkalne o modernistycznym układzie, nieadekwatnym do tradycji miejsca. Najwięcej obiektów historycznych struktur urbanistycznych zachowało się na Dolnym Mieście.
Obecnie Śródmieście jest dzielnicą mieszkaniowo-usługową. Na tym terenie zlokalizowane są liczne zabytki oraz obiekty o charakterze metropolitalnym i ogólnomiejskim, takie jak urzędy oraz instytucje kultury i sztuki. Jest to ważny obszar inwestycyjny, będący elementem Centralnego Pasma Usługowego (CPU). W ostatnich latach powstały tu nowe obiekty kultury o randze metropolitalnej: Europejskie Centrum Solidarności, Gdański Teatr Szekspirowski oraz Muzeum II Wojny Światowej. Nowa zabudowa mieszkaniowa i usługowa realizowana jest na Wyspie Spichrzów oraz pomiędzy ulicami Wałową, Stara Stocznia i Wiosny Ludów. W sąsiedztwie nowego przystanku SKM Gdańsk Śródmieście, na terenie Targu Siennego i Targu Rakowego, zrealizowano kompleks handlowo-usługowy Forum Gdańsk. Niezagospodarowane pozostają jeszcze obszary na Dolnym Mieście – tereny dawnej fabryki opakowań blaszanych (tzw. Blaszanka) oraz zlikwidowanej zajezdni tramwajowej.
Obszarem najbardziej reprezentacyjnych przestrzeni publicznych Gdańska jest Główne Miasto. Regularnie wzrasta tu liczba ulic przeznaczonych wyłącznie dla pieszych. Ważną rolę w strukturze przestrzeni publicznych odgrywają nabrzeża przepływających przez Śródmieście rzek: Motławy wraz z opływem, Kanału Raduni oraz – okalającej dzielnicę od północy – Martwej Wisły. Obecnie jedynie część nabrzeży jest zagospodarowana i funkcjonuje jako bulwary nadwodne. Duży udział zieleni i potencjał rekreacyjny mają fragmenty dawnych fortyfikacji, po zachodniej stronie Śródmieścia Historycznego: Góra Gradowa oraz Biskupia Górka. Zrewitalizowany Fort Góry Gradowej to fragment dawnych obwarowań miejskich, na których urządzono park poforteczny, a w zaadaptowanych obiektach architektury militarnej – nowoczesne muzeum nauki Hevelianum.
Kierunki rozwoju
W Śródmieściu kontynuowany będzie dotychczasowy kierunek przeobrażeń funkcjonalno-przestrzennych, uwzględniający ochronę dziedzictwa kulturowego tego obszaru oraz walory nadwodnego położenia. Poprawie wizerunku Śródmieścia będzie służyła kontynuacja trwających już przekształceń, m.in. odbudowa Głównego Miasta czy Wyspy Spichrzów. Planuje się także zabudowę mieszkaniowo-usługową na niezagospodarowanych terenach poprzemysłowych (Polski Hak, tzw. Blaszanka czy dawne zakłady mięsne przy Angielskiej Grobli). W ramach Centralnego Pasma Usługowego będą się rozwijać reprezentacyjne usługi, realizowane m.in. w oparciu o istniejące instytucje (Europejskie Centrum Solidarności, Muzeum II Wojny Światowej, Muzeum Poczty Polskiej) oraz kompleks kulturalny na Starym Mieście (składający się z nowych obiektów Domu Daniela Chodowieckiego i Güntera Grassa oraz Muzeum Gdańska).
Na obszarze centrum handlowo-usługowo-administracyjnego Forum Gdańsk otwarto nowy obiekt kultury – Kunszt Wodny oraz oddano do użytku przestrzeń publiczną na przedłużeniu historycznej Drogi Królewskiej.
Ważną inwestycją będzie budowa trasy tramwajowej w ulicy Podwale Staromiejskie, która poprawi dostępność Głównego i Starego Miasta, zapewniając jednocześnie wygodne powiązanie tego rejonu z rozwijającymi się obszarami Młodego Miasta.
Realizacja na terenach Dolnego Miasta, Starego Przedmieścia i Biskupiej Górki Gminnego Programu Rewitalizacji przyczynia się do poprawy warunków zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej; rewitalizacja pozytywnie wpływa także na wizerunek terenów położonych w granicach Śródmieścia.
Planuje się rozwój funkcji sportowo-rekreacyjnych na Biskupiej Górce oraz kulturalno-edukacyjnych na Górze Gradowej, które mają być realizowane w rekonstruowanych obiektach historycznych fortyfikacji wraz z wykonaniem kolejki linowej.
Przewiduje się powstanie nowych inwestycji związanych z ożywieniem dróg wodnych: mariny na kanale Na Stępce oraz przebudowę konstrukcji mostów na Motławie na zwodzone, co ułatwi żeglugę. Zakłada się możliwość cumowania pływających jednostek usługowych lub mieszkalnych (o ograniczonych gabarytach) przy wybranych nabrzeżach wód śródlądowych.
Środowisko
Niemal cała dzielnica położona jest w obrębie Żuław Gdańskich, jedynie fragment za zachód od ulicy 3 Maja znajduje się w strefie krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej. Dla Śródmieścia charakterystyczne jest występowanie wód płynących, które w dużej części tworzą naturalne granice jednostki. Należą do nich Martwa Wisła i Opływ Motławy oraz łączące się z nimi i przepływające przez środek dzielnicy – Stara i Nowa Motława oraz Kanał Raduni (odkryty tylko we fragmentach).
Duże znaczenie ekologiczne i funkcję rekreacyjną mają zadrzewione lub zadarnione fragmenty dawnych fortyfikacji na Górze Gradowej, Biskupiej Górce oraz w obrębie bastionów ziemnych przy Opływie Motławy. W wszystkich tych lokalizacjach znajdują się zimowiska nietoperzy.
Odcinki rzek płynących w granicach dzielnicy, wraz z terenami zieleni, tworzą ważne błękitno-zielone pasma budujące powiązania ekologiczne w mieście. Odcinki rzek przepływających przez Śródmieście włączone zostały do Ogólnomiejskiego Systemu Terenów Aktywnych Biologicznie (OSTAB).
Obszary i obiekty objęte ochroną:
- dwa użytki ekologiczne (Prochownia pod Kasztanami, Fort Nocek)
- 18 pomników przyrody
Tereny wskazane do ochrony:
- jeden teren cenny przyrodniczo proponowany do objęcia ochroną w formie użytku ekologicznego – Bastion Św. Gertrudy
- fragmenty dwóch terenów cennych przyrodniczo proponowanych do objęcia ochroną w formie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych – Biskupia Górka i Opływ Motławy
Powierzchnia pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego [%]
- 91,1
Inżynieria
Zapewniony dostęp do wszystkich sieci inżynieryjnych. Odprowadzenie wód opadowych głownie systemem grawitacyjnym. Na obszarze zlokalizowane są dwie pompownie wspomagające kanalizację deszczową: P1 i P2 oraz śluza tłoczące wody do Nowej Motławy.
Opracowanie: Biuro Rozwoju Gdańska
