„W połowie XIX wieku – czytamy we wstępie – na ziemiach Pomorza Gdańskiego pojawiły się polskie czasopisma stanowiące przeciwwagę dla prasy pruskiej, od lat starającej się wpływać na świadomość polskich mieszkańców tej ziemi. Początkowo skromne pod względem edytorskim, wydawane w niewielkim nakładzie, niezbyt często, z czasem stały się podstawowym źródłem wiedzy o zachodzących wypadkach politycznych, społecznych, ekonomicznych i oświatowych. Na swych łamach odnotowywały wszelkie wydarzenia zachodzące na najbliższym terenie, informowały o wypadkach krajowych i światowych, zachęcały do edukacji oraz kształtowały świadomość społeczną i narodową. »Gazeta Toruńska«, »Pielgrzym«, »Gazeta Gdańska«, »Gazeta Grudziądzka« stanowiły fundament komunikacji masowej pod koniec XIX i na początku XX wieku”.
Grażyna Gzella podjęła próbę stworzenia słownika „poświęconego i tym aktywnym, znanym, opisanym, i tym zapomnianym twórcom prasy pomorskiej”. W zakresie jej poszukiwań znalazły się postaci dziennikarzy i redaktorów, zaangażowanych w tworzenie tytułów prasowych, które ukazywały się na obszarze „historycznego Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińsko-michałowskiej oraz Powiśla (z Kwidzynem i Malborkiem)”. „Zasięg chronologiczny »Słownika« obejmuje okres od 1848 r., kiedy pojawiło się pierwsze wydawnictwo periodyczne na terenach objętych badaniami, do 1920 r., gdy ziemie pomorskie (z wyjątkiem Gdańska) zostały włączone do niepodległej Polski”.
Ostatecznie w „Słowniku” znalazło się ponad 220 biogramów (od Adamczewski Ignacy do Żniński Ignacy), wśród nich także biogramy dziennikarzy i redaktorów odpowiedzialnych aktywnych na łamach „Gazety Gdańskiej”, jak np. Władysław Cieszyński czy Bernard Milski.
***
Grażyna Gzella „Dziennikarze i redaktorzy odpowiedzialni polskiej prasy Pomorza Nadwiślańskiego w okresie zaboru pruskiego. Słownik biograficzny”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2018.
