Ta książka jest biografią pisarki Stanisławy Przybyszewskiej, autorki zekranizowanego przez Andrzeja Wajdę dramatu „Sprawa Dantona”, i jej matki – malarki Anieli Pająkówny. W czerwcu 1899 roku Aniela Pająkówna, obiecująca młoda malarka, poznała Stanisława Przybyszewskiego. Słynny pisarz wywarł na niej ogromne wrażenie, a owocem ich romansu była córka – Stachna.
Okoliczności narodzin Stachny zdeterminowaly losy i matki, i córki. Dla Anieli rozpoczęły się lata towarzyskiego ostracyzmu, zmagań o zalegalizowanie istnienia Stachny i nadanie jej nazwiska ojca, walki o codzienne przetrwanie. Jej córka, dziewczyna myśląca w oryginalny sposób, imponująca dyscypliną i erudycją, nigdy nie uwolniła się od skomplikowanej relacji z ojcem. Anna Kaszuba-Dębska konfrontuje sylwetki obu artystek – ich wychowanie i dojrzewanie do twórczości, życiowe wybory, środowiska, drogi artystyczne i wzajemne oddziaływanie na siebie.
Postać Przybyszewskiego położyła się cieniem nie tylko na losach obu kobiet, ale także na pamięci o nich. Autorka pozbywa się tej patyny i ukazuje Anielę i Stachnę tak, jak na to zasługują: jako pełnokrwiste, intrygujące artystki, o których życiu zdecydowały bezwzględne realia epoki.
***
Anna Kaszuba-Dębska „Przybyszewska/Pająkówna Głuchy krzyk”, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2023.
