Po raz ostatni Bernard Newman dotarł do Polski w 1958 roku. „Świat z uwagą spogląda na kraj” – czytamy w nocie na okładce – „który po mrocznych latach stalinizmu usiłuje ustać na nogach, nie stracić resztek niezależności, a może nawet wyrwać się z sowieckich łap?
Angielski dżentelmen sięga po notatki z poprzednich podróży. Przypomina czytelnikom historię kraju nad Wisłą, doprawia ją swoimi najnowszymi spostrzeżeniami, a potem wsiada na siodełko, by jak poprzednio, lecz po raz ostatni, przejechać się po polskich drogach i bezdrożach. Kraj jest inny, niż był w 1934 czy 1945 roku. Zaskakuje i wzrusza”. Podróżny „spotka na swojej drodze chłopów i robotników fabrycznych, poetów, polityków, dziennikarzy, nauczycieli i wojskowych. Opowiedzą mu i pokażą inną Polskę. Taką, której próżno szukać w podręcznikach historii”.
I tym razem nie omija Gdańska. Trzynasty rozdział, zatytułowany „Polskie morze”, to powrót nad Motławę i w „polski korytarz”. „Miasto zostało potwornie zniszczone” – pisze Newman. „Doszło więc do nieuniknionego sporu – czy należy je rekonstruować czy też zbudować od nowa? Udało się osiągnąć rozsądny kompromis: historyczne domy w centrum miasta zostały odtworzone w dawnym kształcie, natomiast główne dzielnice mieszkaniowe są współczesne. Efekt prac restauracyjnych jest imponujący, o czym przekonałem się, porównując nowe zdjęcia z tymi, które zrobiłem dwadzieścia lat temu. Brakowało mi jednak zabytkowych spichrzów na brzegu Motławy – ciągle jeszcze czekają one na odbudowę”.
***
Bernard Newman „Rowerem przez Polskę Ludową. Portret kraju z 1958 roku”, tłumaczenie: Ewa Kochanowska, Znak Horyzont, Kraków 2023.
Spis treści: O autorze; Streszczenie; Krótkie wprowadzenie; Rozdział 1. Spacer po Warszawie; Rozdział 2. Historia Polski; Rozdział 3. Druga Rzeczpospolita; Rozdział 4. Polska Piłsudskiego; Rozdział 5. Wojna Hitlera; Rozdział 6. Wojna Stalina; Rozdział 7. Trzecia Polska; Rozdział 8. Dawna stolica; Rozdział 9. Droga do Wrocławia; Rozdział 10. Ziemie zachodnie; Rozdział 11. Poznań; Rozdział 12. Stettin to Szczecin; Rozdział 13. Polskie morze; Rozdział 14. Mazury; Rozdział 15. Październikowa rewolucja; Rozdział 16. Małymi kroczkami; Rozdział 17. Rozmaitości; Rozdział 18. Ciąg dalszy nastąpi; Postscriptum; Przypisy; Spis ilustracji.
