Obszerne studium Piotra Perkowskiego poświęcone jest „kształtowaniu społeczeństwa i warunków bytowych” w mieście w latach 1945-1970.
Wybór tych dat nie jest przypadkowy. „W roku 1945 Gdańsk stał się nowym miastem w podwójnym znaczeniu. Przestrzeń miejska została w znacznym stopniu zniszczona, a nowi osadnicy zastąpili starych mieszkańców. Z kolei rok 1970 ujawnił poważny kryzys na Wybrzeżu – młodzi stoczniowcy i inni mieszkańcy Trójmiasta byli rozgoryczeni problemami gospodarki niedoboru i niezrealizowaną obietnicą stabilizacji. Między tymi datami rozpościera się rozległa panorama życia codziennego w Gdańsku”.
Autor „analizuje metody kształtowania społeczeństwa, takie jak wysiedlenia, tropienie sabotażu, mobilizacje wyborcze, dyscyplinowanie młodzieży i próby kontroli życia prywatnego. Prezentuje również warunki życia gdańszczan – przymusowy kwaterunek i jego skutki, problemy z zaopatrzeniem, nierównomierny rozwój miasta portowego oraz ścieranie się obyczaju miejskiego z wiejskim. Na podstawie licznych archiwaliów, listów, rozmów, prasy i powieści powstał barwny obraz życia w wyjątkowym miejscu, jakim był powojenny Gdańsk”.
„Bliskie mi jest” – pisze Piotr Perkowski – „ujęcie socjologa Jana Turowskiego, który rozumiał miasto przede wszystkim jako twór społeczny warunkowany przez środowisko mieszkalne. Historię Gdańska można więc opisywać właśnie jako historię środowiska mieszkalnego – warunków lokalowych, stanu bezpieczeństwa, zaopatrzenia, transportu publicznego i tak dalej – koniecznie w zderzeniu ze zmieniającymi się oczekiwaniami mieszkańców”.
***
Piotr Perkowski „Gdańsk – miasto od nowa. Kształtowanie społeczeństwa i warunków bytowych w latach 1945-1970”, Wydawnictwo słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2013.
Spis treści: Wstęp: 1. Cezury czasowe, 2. Czytanie źródeł, 3. Badanie sfery prywatnej i publicznej a literatura przedmiotu, 4. Kryteria wyboru problematyki badawczej; Prolog: Tożsamość nowego Gdańska; Część pierwsza: Kształtowanie społeczeństwa – Rozdział I. Trzy oblicza obcego: 1. „Nieużytki”. Sytuacja ludności niemieckiej (1945-1946), 2. „Przemalowani”. Losy ludności rodzimej (1945-1958), 3. Historia „elementu zbędnego” (1946-1953); Rozdział II. Jednostka i stalinizm: 1. Zagrożenia i mobilizacje, 2. Komunista i katolik; Rozdział III. Dyscyplinowanie młodzieży: 1. Kontrola kultury młodzieżowej, 2. Generacyjny kontekst Marca ’68 i Grudnia ’70; Część druga: Warunki bytowe – Rozdział IV. Zamieszkanie w Gdańsku (1945-1946): 1. W poszukiwaniu schronienia, 2. Aprowizacja i bezpieczeństwo w sferze publicznej; Rozdział V. Mała stabilizacja mieszkaniowa: 1. Przymusowy kwaterunek i głód mieszkaniowy, 2. Nowe przestrzenie, stare zwyczaje; Rozdział VI. Miasto i jakość życia: 1. Dylematy gospodarki niedoboru, 2. Potrzeby centrum, problemy peryferii; Zakończenie; Przypisy; Bibliografia; Podziękowania; Indeks pojęć; Indeks osób; Indeks topografii Gdańska.
