„Po wprowadzeniu stanu wojennego” – pisze Rüdiger Ritter – „Brema znalazła się w centrum uwagi. Stało się tak, ponieważ to właśnie w tym mieście utworzono Biuro Informacyjno-Koordynacyjne Solidarności, a dzięki przewodniczącemu senatu Hansowi Koschnickowi przyjęto wobec polskiego związku taki sposób postępowania, który przyciągnął uwagę całego kraju oraz wywołał pewne kontrowersje”.
„W książce staram się przedstawić” – pisze dalej Ritter – „jak najdokładniejszy obraz wydarzeń, które rekonstruuję na podstawie źródeł i z uwzględnieniem wypowiedzi ich naocznych świadków, w tym – po raz pierwszy – członków Biura w Bremie. Jest to istotne o tyle, że informacje pochodzące ze źródeł pisanych często – zwłaszcza gdy chodzi o sprawy kontrowersyjne – bywają sprzeczne”.
***
Rüdiger Ritter „Solidarność z trudnościami. Biuro Informacyjno-Koordynacyjne NSZZ Solidarność w Bremie i zaangażowanie Bremy na rzecz Polski na początku lat osiemdziesiątych”, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2023.
Spis treści: Wstęp do wydania polskiego; Wstęp: I. Zaskoczeni stanem wojennym: gdańska delegacja Solidarności w Bremie, II. Wtedy: w krzyżowym ogniu bieżącej polityki, III. Dziś: plotki i domniemania; Rozdział 1 – Bremeński wariant polityki odprężenia: I. Budowanie kontaktów: partnerstwo Bremy i Gdańska, II. Utrzymywanie kontaktów: Towarzystwo Niemiecko-Polskie w Bremie, III. Uniwersytet w Bremie i początek studiów nad Polską; Rozdział 2 – Powstanie Solidarności i reakcje w Bremie: I. Towarzystwo Niemiecko-Polskie: postawa powściągliwa, II. DGB: ostrożne zbliżenie, III. Komitety „Solidarność z Solidarnością” i konflikty wewnętrzne w Bremie, IV. Współpraca między uniwersytetami w Bremie i Gdańsku, V. Komitet na rzecz Solidarności z NZS oraz samorząd studencki z Bremy, VI. „Czerwona Brema” i ruch pokojowy, VII. Izba Pracy: inicjatywy na rzecz wymiany związkowców; Rozdział 3 – Reakcje na przyjazd delegacji gdańskiej do Bremy: I. Przepychanki w Bremie: zaopatrzenie delegacji jako element lokalnej polityki, II. Delegacja jako wyzwanie dla wszystkich zaangażowanych w pomoc Solidarności (1. Główny aktor drugoplanowy: Hans Koschnick, 2. Kto jest odpowiedzialny za co? Izba Pracy, 3. Uwikłany w politykę odprężenia: DGB; 4. Wydarzenia kulturalne jako bastion wsparcia: Towarzystwo Niemiecko-Polskie, 5. Szybki odwrót: Komitety „Solidarność z Solidarnością”, 6. Ślepota komunistycznych twardogłowych: MSB „Spartakus”, DKP, 7. Pomiędzy miejscem protestów a oficjalną instytucją: Uniwersytet w Bremie, 8. Więcej niż duszpasterstwo: Kościoły w Bremie), III. Debaty i manifestacje w sprawie Solidarności po 13 grudnia (1. Debata poświęcona sprawom bieżącym w Parlamencie Bremy jako miejsce kompromisu (20 stycznia 1982), 2. Uniwersytet w Bremie: „Zaproszenie do rozważań o Polsce” (27-28 stycznia 1982), 3. Międzynarodowy Dzień Solidarności z Solidarnością w Bremie (30 stycznia 1982), 4. GEW Brema: seminaria edukacyjne z udziałem delegacji (27-28 lutego 1982), 5. Marsze wielkanocne i ruch pokojowy w 1982 roku), IV. Pomoc dla Polski i Biuro w Bremie; Rozdział 4 – Od delegacji do Biura Informacyjno-Koordynacyjnego: I. Legitymizacja delegacji gdańskiej w strukturach Solidarności, II. Tworzenie struktury organizacyjnej Biura, (1. Od stanu wojennego do kongresu w Dusseldorfie (13-14 marca 1982), 2. Nowa struktura organizacyjna po kongresie w Dusseldorfie), III. Praca Biura (1. Biuro w Bremie jako organ koordynujący zachodnioniemieckiej Solidarności na emigracji, 2. Rozmowy z niemieckimi politykami federalnymi, 3. Kontakty ze związkami zawodowymi i innymi organizacjami, 4. Pomoc humanitarna dla związkowców i ich rodzin), IV. Działalność wydawnicza (1. „Fakten und Kommentare” oraz „Fakty i Komentarze”, 2. Współpraca z Hamburgiem, „Biuletyn Informacyjny Solidarności”), V. Biuro w Bremie z perspektywy Niemiec Zachodnich; Rozdział 5 – Problemy: I. Siedemdziesiąt tysięcy uzbrojonych bojowników w podziemiu? Konsekwencje fałszywego doniesienia, II. Trudne relacje: Biuro i DGB (1. Kwestia zaufania: DGB i polskie inicjatywy Solidarności, 2. Wzajemne nieporozumienia), III. Biuro w Bremie i polskie środowisko wsparcia Solidarności w RFN (1. Zarzuty i konflikty lojalnościowe, 2. Andrzej Chilecki – główny oponent Biura), IV. Problemy wewnętrznej organizacji Biura; Rozdział 6 – Likwidacja: I. Odwrócenie się DGB od Biura (1. „Weryfikacja” członków Biura przez Marka Chlebowicza, 2. Kursy językowe – działania integracyjne jako przygotowanie do likwidacji Biura), II. Biuro w Bremie, DGB i Jerzy Milewski z Biura Zagranicznego Solidarności (1. Zbliżenie DGB do Jerzego Milewskiego, 2. Kto reprezentuje Solidarność? Biuro i Jerzy Milewski), III. Koniec Biura (1. Plany zamknięcia, 2. Wstrzymanie płatności przez DGB; 3. Jakby nic się nie stało? Biuro po zamknięciu), IV. Spór o spuściznę po Biurze (1. Reorganizacja polskiego środowiska wsparcia Solidarności, 2. Kontynuacja (?) działalności Biura: Komitet Pomocy Solidarności Andrzeja Wirgi); Rozdział 7 – Biuro Bremie i polskie służby specjalne: I. „Zdemaskowanie” członków Biura? (1. Wizyta czterech członków Biura w polskiej ambasadzie, 2. Plotki), II. Inwigilacja Solidarności na emigracji i utworzenie sieci informatorów w Bremie (1. Organizacja agentów w Bremie, 2. Związkowiec i tajny agent: sprawa Chlebowicza), III. Obserwacja i zbieranie informacji (1. Raporty polskich służb specjalnych, 2. Sprawozdania Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego NRD (Stasi), 3. Wykorzystanie opracowanych materiałów informacyjnych w prasie PRL), IV. Wykorzystywanie informacji w celu wywarcia wpływu na współpracowników Biura (1. Wywieranie wpływu, 2. Stwarzanie presji, 3. Paszport konsularny jako wabik), V. Podstępni agenci wywiadu czy naiwni robotnicy?; Zakończenie: I. Jaki był ciąg dalszy (1. Zachodnioniemieckie wsparcie dla Solidarności po rozwiązaniu Biura w Bremie, 2. Stosunki Bremy z Polską po zakończeniu pracy Biura), II. Czym było Biuro w Bremie? (1. Wstydliwy margines? Biuro w polskiej pamięci, 2. Dowód na skuteczność „bremeńskiej polityki odprężenia”? Biuro w pamięci Bremy, 3. Biuro w Bremie jako katalizator kontaktów polsko-niemieckich), III. 40 lat później: Biuro w Bremie a polskie kontrowersje wokół Solidarności; Kalendarium, Bibliografia, Indeks osób.
