Zakończenie projektu - Rozwój systemu monitoringu wód podziemnych na obszarze Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański.

Informacje wstępne

W 2018 roku rozpoczęto realizację Projektu „Rozwój systemu monitoringu wód podziemnych na obszarze Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański”. Projekt objął swym zasięgiem południową część aglomeracji trójmiejskiej: miasto Gdańsk, Sopot oraz gminę Pruszcz Gdański. Przedmiotem prac były systemy monitorowania wód podziemnych, które wymagały modernizacji i dalszego rozwoju, zwłaszcza na obszarach perspektywicznych oraz w miejscach, gdzie wody podziemne są zagrożone. W ramach Projektu rozbudowano sieć monitoringową oraz przeprowadzono na szeroką, niespotykaną w kraju skalę prace badawcze, w ramach których dokonano pełnej diagnozy stanu chemicznego i dynamiki wód podziemnych oraz zweryfikowano zasoby wodne Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański.

Partnerzy projektu:

Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna Sp. z o.o. – Beneficjent, Partner wiodący

Gmina Miasta Gdańsk – Jednostka Realizująca Projekt

AQUA-Sopot Sp. z o.o.

Eksploatator Sp. z o.o.

Konsorcjum realizujące prace badawcze:

HPC POLGEOL S.A. – Lider Konsorcjum

HYDROCONSULT Sp. z o.o.

SEGI-AT Sp. z o.o.

HYDROEKO – Biuro Poszukiwań i Ochrony Wód Sp. z o.o.

Nadzór merytoryczny nad pracami badawczymi:

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy Oddział Geologii Morza w Gdańsku

Projekt uzyskał dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020.

Całkowity koszt projektu - 13 659 367,70 PLN

Kwota dofinansowania - 7 236 900,00 PLN

Cel i zakres prac

Jednym z celów Projektu było uzupełnienie sieci monitoringu wód podziemnych na terenie Gdańska i gminy Pruszcz Gdański. Prawidłowo zaprojektowana i sprawnie działająca sieć monitoringu ma za zadanie dostarczać bieżących informacji o stanie tych wód. Jest to niezwykle istotne dla prawidłowego zarządzania gospodarką wodną na terenie Aglomeracji Gdańskiej, gdzie wody podziemne stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę pitną i na potrzeby gospodarcze. W celu uzupełnienia sieci monitoringowej na terenie Gdańska wybudowano 101 piezometry i 3 otwory do badania powietrza glebowego. Na terenie gminy Pruszcz Gdański wykonano 2 otwory piezometryczne. Prace inwestycyjne prowadzone były w latach 2018-2019. Łącznie, sieć obserwacyjna w Gdańsku obejmuje 256 piezometrów, które są zlokalizowane w otoczeniu największych ujęć komunalnych oraz na dopływie wód podziemnych z obszarów zasilania.

W grudniu 2019 r. rozpoczęto realizację prac badawczych, których głównym celem była ocena stanu, jakości i zagrożeń występujących w wodach podziemnych na obszarze Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański. Na wybranych obszarach zurbanizowanych i poprzemysłowych w Gdańsku ustalono zakres i rodzaj zanieczyszczeń w wodach podziemnych wraz z prognozą migracji w latach następnych.

Rozpoznanie stanu chemicznego wód podziemnych przeprowadzono w oparciu o pobór próbek wody ze studni i piezometrów na terenie Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański. Na terenie Gdańska pobrano łącznie 1314 próbek wody podziemnej, na terenie Sopotu 78, na obszarze gminy Pruszcz Gdański 48 prób. Dodatkowo w rejonie ujęcia wody „Lipce” pobrano próbki gruntu z rowów, a w rejonie ujęcia „Czarny Dwór” pobrano próbki powietrza glebowego.

Prace prowadzono w trzech cyklach badawczych:

• monitoring diagnostyczny (2020 r.),
• I monitoring osłonowy (2021 r.),
• II monitoring osłonowy (2021 - 2022 r.).

Monitoring diagnostyczny obejmował czynne i nieczynne studnie oraz piezometry wszystkich ujęć komunalnych i wiejskich, natomiast monitoring osłonowy dotyczył piezometrów i nieczynnych studni.

W ramach badań laboratoryjnych zostały oznaczone parametry fizykochemiczne, metale oraz wiele związków organicznych.

Przeprowadzone badania terenowe i laboratoryjne pozwoliły na pełne rozpoznanie stanu chemicznego wód podziemnych wszystkich pięter i warstw wodonośnych w obrębie gdańskiego systemu wodonośnego. Dotyczyło to płytkich wód czwartorzędowych oraz głębszych warstw wodonośnych oligocenu i kredy.

Kolejnym istotnym celem prowadzonych prac badawczych była weryfikacja zasobów wodnych Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański, obejmująca zasoby dyspozycyjne na terenie Aglomeracji Gdańskiej oraz eksploatacyjne ujęć zagrożonych i perspektywicznych.

Ocenę stanu zasobów dyspozycyjnych i eksploatacyjnych niektórych ujęć oraz prognozy zmian hydrochemicznych opracowano na podstawie matematycznych modeli procesów hydrogeologicznych.

Wnioski i rekomendacje

Stan ilościowy zasobów

Ponad dwuletnie obserwacje położenia zwierciadła wody w studniach i piezometrach ujęć komunalnych Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański nie wskazują na istotne zagrożenia dla stanu ilościowego zasobów wód podziemnych eksploatowanych na poszczególnych ujęciach.

Jakość wód podziemnych

Przeprowadzone badania potwierdziły, iż na większości ujęć komunalnych na terenie Gdańska eksploatowana jest woda dobrej i bardzo dobrej jakości. Potwierdzono także, że w niektórych strefach występują wody zdegradowane o charakterze zanieczyszczeń historycznych: w rejonie ulicy Bora-Komorowskiego i Beniowskiego, w północnej części ujęcia „Lipce” oraz w niektórych studniach na terenie ujęcia „Czarny Dwór”. Jak wykazały ustalenia prac badawczych stwierdzone zanieczyszczenia wód podziemnych na terenie Gdańska w większości przypadków pochodzą sprzed kilkudziesięciu laty. Należy je wiązać z funkcjonowaniem niektórych zakładów przemysłowych w latach 50. 60 i 70. ubiegłego wieku. W celu ochrony ujęć wód podziemnych konieczne jest dalsze prowadzenie monitoringów oraz podjęcie działań naprawczych (remediacyjnych/rekultywacyjnych) w strefach stwierdzonych zanieczyszczeń.

Na terenie miasta Sopot oraz gminy Pruszcz Gdański stwierdzono generalnie dobrą jakość wód podziemnych. W większości badanych otworów hydrogeologicznych należących do ujęć komunalnych Sopotu wody podziemne charakteryzują się dobrą jakością i dobrym stanem chemicznym. Wartości badanych parametrów mieszczą się przeważnie w I klasie jakości i sporadycznie w II i III klasie. Zdecydowana większość wyników badań próbek wody na terenie gminy Pruszcz Gdański wskazuje na dobry stan chemiczny wód – przeważają wody w II i III klasie jakości.

Zasoby dyspozycyjne i eksploatacyjne

Przeprowadzone badania modelowe potwierdziły, że zasoby wodne możliwe do wykorzystania przez ujęcia Gdańska są wystarczające do zaspokojenia potrzeb komunalnych teraz i w przyszłości. Podobnie na terenie ujęć miejskich Sopotu nie ma zagrożenia dla stanu ilościowego zasobów wodnych oraz istnieją znaczne rezerwy. Przy obecnym poborze wód podziemnych na terenie gminy Pruszcz Gdański, stan ilościowy zasobów wodnych również nie jest zagrożony.

Rekomendacje

Na podstawie przeprowadzonych badań przyjęto szereg działań mających na celu ochronę wód podziemnych i ograniczenie negatywnych skutków dla środowiska. Prace badawcze potwierdziły konieczność utrzymywania dotychczasowego systemu monitorowania wód podziemnych, zwłaszcza w strefach presji czynników antropogenicznych oraz zachodzących zmian hydrodynamicznych. Wyniki badań i obserwacji powinny być gromadzone i poddawane dalszej analizie.

Opracowano zasady monitorowania wód podziemnych na obszarze trzech gmin oraz zasady eksploatacji wybranych ujęć wody, wskazano ujęcia perspektywiczne oraz  zalecono podjęcie działań korygujących system poboru niektórych ujęć w celu ochrony wód podziemnych.

Przewidywany efekt ekologiczny

Podjęte prace pozwoliły na pełne rozpoznanie stanu dynamiki i jakości wód podziemnych na obszarze Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański. Wyniki tych badań pozwalają na podjęcie działań mających na celu ochronę zasobów wód podziemnych oraz zapewnienie dostaw dobrej jakości wody mieszkańcom aglomeracji trójmiejskiej oraz gminy Pruszcz Gdański. Przeprowadzone badania i zaplanowane działania stanowią kolejny, ważny etap w dążeniu do uzyskania pożądanego efektu ekologicznego, którym będzie wyeliminowanie historycznych zanieczyszczeń ze środowiska wód podziemnych Gdańska oraz podniesienie bezpieczeństwa systemów zaopatrzenia w wodę na terenie trzech gmin będących Partnerami Projektu. Zgromadzona wiedza o wodach podziemnych, zwłaszcza ich jakości, zagrożeniach i dostępnych zasobach będzie wykorzystana przy formułowaniu nowych założeń gospodarowania wodami podziemnymi na obszarze przeprowadzonych prac badawczych.