Gdańskie Forum Zmian Klimatu - co proponują mieszkańcy lokalnie, by zniwelować skutki globalnego ocieplenia?

Grupa tematyczna Bioróżnorodność flory prezentuje zapiski z prac - Gdańskie Forum Zmian Klimatu, 11 października 2022 r. Wozownia Hevelianum

Fot. Grzegorz Mehring/www.gdansk.pl

Gdańskie Forum Zmian Klimatu - jak to działa?

Nabór do Gdańskiego Forum Zmian Klimatu, czyli przestrzeni do warsztatowej dyskusji na temat przygotowania naszego miasta do skutków globalnego ocieplenia był otwarty. By wziąć udział w wydarzeniu, wystarczyło się zarejestrować i przyjść 11 października do Wozowni Artyleryjskiej Hevelianum.

Uczestnicy poszukiwali rozwiązań palących problemów klimatycznych w podziale na osiem stolików tematycznych. Każdy, kto zgłosił swój udział w Forum, wybierał temat, nad którym chciał pracować (najwięcej chętnych wskazało stolik “Jakość powietrza”).

Osiem stolików tematycznych na Gdańskim Forum Zmian Klimatu

Dlaczego właśnie osiem stolików tematycznych? Tyle głównych obszarów wymagających w Gdańsku działania w kontekście adaptacji do zmian klimatu wskazali uczestnicy pierwszej edycji Forum, która miała miejsce jesienią 2020 roku. Zadaniem forumowiczów z edycji 2022 było wskazanie najwłaściwszych rozwiązań. 

Pierwsze Gdańskie Forum Zmian Klimatu. Podsumowanie wydarzenia

Szukacie specjalistów? Tutaj siedzą

Nad pracą każdej grupy warsztatowej czuwał ekspert w danej dziedzinie. Co ważne - przed prezentacją efektów trwających ponad dwie godziny dyskusji, każda grupa w drodze głosowania uporządkowała zebrane propozycje rozwiązań pod względem ich ważności. I w takiej też kolejność, w punktach, prezentujemy je poniżej.

To, jak przebiegała praca Gdańskiego Forum Zmian Klimatu świetnie podsumowuje wypowiedź dr. Macieja Markowskiego z Wydziału Oceanografii i Geografii UG, który koordynował prace grupy Stan rzek i powodzie: - Jeśli szukacie państwo specjalistów w zakresie stanu rzek i powodzi, nie trzeba daleko szukać, oni tutaj siedzą. Ta grupa, która tu pracowała miała tyle pomysłów, że moją rolą było przede wszystkim ich hamowanie, a nie pobudzanie jej, żeby coś nowego wymyśliła.

Słowa te pasują do imponującej kreatywności każdego z ośmiu zespołów. 

Dr Maciej Markowski z Wydziału Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego omawia wyniki pracy grupy Stan rzek i powodzie - w prawym górnym rogu kartki Spongebob "maskotka" działań retencyjnych

Fot. Grzegorz Mehring/www.gdansk.pl

ZOBACZ FILMOWY ZAPIS OTWARCIA FORUM I PREZENTACJI WYNIKÓW

Gdańskie Forum Zmian Klimatu proponuje

Poniżej propozycje rozwiązań dla wyzwań, z którymi mierzy bądź mierzyć się będzie Gdańsk w najbliższym czasie w kontekście zmian klimatycznych.

Bioróżnorodność flory

• konieczność ochrony sukcesji wtórnej (czyli zarastania samosiejkami drzew terenów porolnych), dzięki której za kilkadziesiąt lat powstanie naturalny las
• ochrona drzew dojrzałych, którym w dobie zmian klimatu także doskwiera susza
• przeprowadzenie dokładnej inwentaryzacja drzew w mieście - pomnikowych lub zbliżonych do takich
• wprowadzenie stref buforowych wokół drzew by nie zabudowywać ich systemów korzeniowych 
• odpowiednia pielęgnacja i przycinanie
• przywracanie roślinności, a przez to także naturalnej retencji na nieużytkowanych, zabetonowanych terenach
• zaprzestanie niszczenia terenów podmokłych na górnym tarasie miasta, np. meliorowania torfowisk, które naturalnie absorbują nadmiar CO2; konieczna inwentaryzacja i ochrona oczek polodowcowych i torfowisk
• Trójmiejski Park Krajobrazowy - zatrzymanie eksploatacji gospodarczej, ważny miejski rezerwat i miejsce rekreacji

Piotr Borawski zastępca prezydenta Gdańska ds. przedsiębiorczości i ochrony klimatu zapewniał uczestników Gdańskiego Forum Zmian Klimatu, że Miastu zależy na wprowadzaniu zielonej polityki przy udziale mieszkańców

Fot. Grzegorz Mehring/www.gdansk.pl

Jakość powietrza

• odejście od stosowania paliw kopalnych
• zieleń funkcjonalna czyli nasadzenia przy pasach komunikacyjnych, przystankach komunikacji miejskiej, na dachach budynków - miejscowe oczyszczanie powietrza
• transport publiczny - rewizja sieci połączeń 
• przywrócenie roweru publicznego 
• rozbudowa sieci dróg dla mobilności aktywnej (codzienne dojazdy na rowerach, hulajnogach)
• zadbanie o ruch pieszy - likwidacja barier w postaci ogrodzeń wydłużających pieszym drogę i schodów, zwiększenie liczby przejść dla pieszych przez szerokie arterie
• inwestycja w odnawialne źródła energii, także indywidualnie, ze wsparciem Miasta i innych funduszy, których samorząd powinien poszukiwać
• nisko bądź zeroemisyjna produkcja w zakładach przemysłowych i w elektrociepłowni
• planowanie przestrzenne - odejście od planowania pojedynczych nitek komunikacyjnych przy nowych osiedlach skutkujących brakiem miejsca dla ruchu pieszych oraz rowerowego - rezerwacja przestrzeni w dokumentach planistycznych 
• dalsze ograniczanie ruchu samochodów ciężarowych w mieście
• blokowe podejście do termomodernizacji - np. opracowanie formuły bezpiecznej termomodernizacji dla zabytków we współpracy z wojewódzkim konserwatorem, czy dla osiedli o podobnej strukturze budowy, co obniży koszty.

Stan rzek i powodzie

• błękitny budżet obywatelski, dedykowany wyłącznie rozwiązaniom związanym z wodą 
• zakładanie zbiorników suchych, tzw. rozsączających
• szczegółowy, lokalny monitoring zjawisk ekstremalnych, bazujący na rzeczywistych, aktualnych wartościach chwilowych, a nie uśrednionych
• do przemyślenia, czy można za pomocą prawa wymusić pojawienie się nowych powierzchni biologicznie czynnych i retencyjnych w miejscach już zabudowanych 
• wykorzystanie tzw. szarej wody do celów gospodarczych, zaproponowaniem mieszkańcom konkretnych korzyści z tego tytułu - np. niższa cena za odprowadzenie ścieków w zamian za założenie instalacji zbierającej deszczówkę 
• wskazanie miejsc, w których “akceptujemy powódź”, w których musimy się pogodzić z tym, że będzie wracać
• lobbing na rzecz prawnej “odpowiedzialności zlewniowej” w kontekście zanieczyszczenia rzek kończących bieg w Gdańsku
• obywatelska mała lub mikroretencja - zestaw gotowych działań, który jeden z panelistów przekaże do raportu
• konkursy i / lub dofinansowanie tworzenia retencji przez mieszkańców
• lobbing na rzecz działania proretencyjnego prowadzony przez autorytety (do przemyślenia - kto?)
• poszerzenie retencji leśnej z zaangażowaniem Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i Lasów Państwowych
• sprecyzowanie od strony legislacyjnej, co oznacza powierzchnia biologicznie czynna (wielkość powierzchnia, rodzaj roślinności)
• zwiększenie pojemności zbiorników retencyjnych do wartości maksymalnych
• renaturyzacja zabetonowanych cieków wodnych 
• analiza sytuacji dolnego tarasu Gdańska - np Olszynka 
• hasło działań - “miasto jak Spongebob”

Stolik warsztatowy Zdrowie i grupy wrażliwe tuż przed prezentacją wyników pracy

Fot. Grzegorz Mehring/www.gdansk.pl

Zdrowie i grupy wrażliwe

• decentralizacja terenów zielonych - dzielnicowe central parki z ew. wykupem gruntu,  gdy trzeba je poszerzyć lub na potrzeby utworzenia parków dzielnicowych
• rozwój terenów rekreacyjnych, w tym ścieżek biegowych i siłowni, także z myślą o użytkownikach z grup wrażliwych;
• dzielnicowa weryfikacja dostępności miejsc rekreacji dla osób starszych i z niepełnosprawnościami ruchowymi
• utworzenie katalogu dobrych praktyk / zmiany postaw dla mieszkańców, w związku z koniecznością adaptacji do zmian klimatu, w tym także postaw prozdrowotnych
• prowadzenie pilotażowych projektów stref czystego powietrza (bazując na istniejącym prawie) zaczynając od terenów nadmorskich i wokół Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, ew. Park Oruński, Oliwski 
• wprowadzenie zarządzenia dotyczącego zakazu grodzenia ścieżek komunikacyjnych (duże wyzwanie legislacyjne)
• priorytetowe utrzymanie bezpieczeństwa ciągów pieszych w czasie opadów śniegu / mrozu/ odwilży
• monitorowanie jakości terenów zielonych, szczególnie na nowych osiedlach - kompromis między “lekką dzikością” a nadmiernym zagospodarowaniem
• “stop samotności senioralnej” - projekt angażujący sprawnych seniorów na rzecz seniorów wymagających wsparcia

Każdy uczestnik Forum zapisując się, wybierał stolik tematyczny, w którego dyskusji chciał uczestniczyć

Fot. Grzegorz Mehring/www.gdansk.pl

Zmiany temperatur i susze

Wiele postulatów zbliżonych do zaprezentowanych przez grupę tematyczną stan rzek i powodzie (wymienione pozostałe)

• rozwiązania prawne i systemowe, które prowadziłyby do nagradzania “dobrych uczynków” (posiadania drzew na działce, retencjonowania wody) i karania “złych”, czyli działania na odwrót
• utworzenie wyspecjalizowanej grupy ogrodników miejskich odpowiedzialnej za prawidłowe przycinanie roślinności
• maksymalne wykorzystanie wody szarej przez Miasto, np. do podlewania parków
• wprowadzenie rozwiązań prawnych naprawdę chroniących tereny zielone i lasy, a nie tylko nazywających je obszarami chronionymi
• zielone inwestycje w Gdańsku - pilotażowy projekt inwestycji prowadzonych przez Miasto, inspirujących mieszkańców do zastosowania takich rozwiązań
• podnoszenie podatków za brak retencji na zabetonowanych terenach prywatnych
• rewizja obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania i ich aktualizacja pod kątem retencji
• szkolenie na temat retencji dla urzędników i dla każdego mieszkańca, który chciałby do niego przystąpić
• inspekcja zrealizowanych projektów po 10 latach - sprawdzenie, czy spełniają swoją rolę, a jeśli nie, to dlaczego

Wzrastający poziom morza

• projektowanie budynków z uwzględnieniem materiałów odporniejszych na ewentualny napływ wody
• planowanie przestrzenne z uwzględnieniem wzrostu poziomu morza za 10, 20 czy 100 lat - niektóre tereny mogą być w danym czasie zalane
• podział miasta na strefy w zależności od prognozowanego poziomu morza w horyzoncie do 2100 roku 
• polityka fiskalna - im bardziej zagrożony zalaniem teren, tym wyższy podatek - kupujący i inwestorzy powinni mieć świadomość zagrożenia danej strefy zalaniem
• analiza naukowo - badawcza - gry symulacyjne pozwalające osobom decydującym w planowaniu przestrzennym m.in. na zorientowanie się, jak rozpatrywany teren będzie wyglądać przy prognozowanym poziomie morza
• utworzenie jednostki badawczej odpowiedzialnej za precyzyjne prognozowanie poziomu morza i linii brzegowej
• utworzenie systemu reagowania na zagrożenie
• infrastruktura bezpieczeństwa: wały przeciwpowodziowe, wrota przeciwsztormowe i falochrony, kanały i zbiorniki retencyjne
• zaprezentowanie prognozowanego poziomu morza za pomocą linii narysowanej na budynkach w mieście
• każdy nowopostawiony budynek musi być plus energetyczny 
• akceptacja faktu zalania - przeniesienie ludzi w inne miejsce, stworzenie sieci tramwajów wodnych rozwijającej transport publiczny
• działania przeciwko cofkom - np. renaturalizacja biegu rzek

Wiatr, grad i burze

• zwiększenie struktury przeciwpożarowej (jednostki straży pożarnej) w rozbudowujących się dzielnicach
• ułatwienie dostępu i zwiększenie pozycjonowania strony IMGW - łatwość w dotarciu do informacji dotyczących ekstremalnych zjawisk pogodowych
• zabezpieczenie infrastruktury w obszarach wrażliwych (póki co, głównie zalania w następstwie gwałtownych opadów) - budowanie zbiorników
• ulepszenie systemu ostrzegania, ulokalnienie i większa precyzja godzinowa, umieszczenie systemu także fizycznie, w przestrzeni miasta, w formie ostrzegawczych ekranów, czy oświetlenia 
• bezpłatne doradztwo środowiskowe - jak się zabezpieczyć przed skutkami ekstremalnych zjawisk
• zmiany w zapisach miejscowych planów zagospodarowania uwzględniające występowanie zjawisk ekstremalnych
• zmiana podejścia do budownictwa, wprowadzenie konstrukcji i materiałów ułatwiających odbudowę (budownictwo modułowe)
• dofinansowanie, doposażenie i doszkolenie służb ratunkowych (straż pożarna, pogotowie)
• wyznaczenie miejsc zbiórek do ewakuacji uwzględniających rodzaj kryzysu - np. inne przy powodzi, niż przy huraganie
• zmiany ustawowe w prawie budowlanym - wyznaczenie materiałów budowlanych odporniejszych na zjawiska ekstremalne
• obowiązkowe dla inwestorów ekspertyzy i analizy przed i po wybudowaniu budynku czy też infrastruktury: jaki dany budynek wpływa na środowisko i na odwrót - czy inwestycja po czasie wciąż spełnia aspekty bezpieczeństwa

Bioróżnorodność fauny

• edukacja, także osób dorosłych, w zakresie roli fauny w mieście, w formie zajęć w terenie i warsztatów odnoszących się do konkretnych przykładów z lokalnego środowiska
• lokalne kampanie społeczne na ten temat
• wsparcie finansowe dla organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną dzikiej przyrody w mieście.

ZOBACZ WIĘCEJ ZDJĘĆ Z FORUM 

Po pierwsze (czasem drugie lub trzecie) - edukacja

Temat potrzeby edukacji wszystkich pokoleń gdańszczan i gdańszczanek dotyczącej adaptacji do zmian klimatu - nazwanej także “nauką odpowiedzialnego życia” zajął wysokie pozycje w hierarchii postulatów w każdej z grup.

W jednej podkreślono, że informacje o wszystkich “klimatycznych aspektach” powinny być zgromadzone w jednym miejscu (na jednej stronie www? - to nie wybrzmiało) i być łatwe w odbiorze, bardziej wizualne niż tekstowe. Padł też pomysł, by edukacja obywateli odbywała się dodatkowo w formie wydarzeń, np. pikników.

A za rok?

Z prac Forum powstanie raport, który zostanie opublikowany i przekazany ekspertom z Rady Forum. Skupieni w niej naukowcy i inni specjaliści zajmujący się na co dzień dziedzinami związanymi z tematyką adaptacji, przyjrzą się propozycjom mieszkańców i “urealnią” je - sprawdzając ich zgodność z obowiązującym prawem, kompetencje gminy w zakresie wdrożenia, a także kompatybilność z innymi aktualnymi dokumentami. Rada Forum przedstawi ostateczną listę działań, które zaktualizują obowiązujący od 2019 roku Miejski Plan Adaptacji do Zmian Klimatu dla Gdańska.

- Mam nadzieję, że za rok, podczas kolejnej edycji Gdańskiego Forum Zmian Klimatu zaprezentujemy, jak Państwa ciekawe pomysły wpisują się w Miejski Plan Adaptacji i programy operacyjne Gdańska - zakończył spotkanie Maciej Lorek dyrektor Wydziału Środowiska UMG.