Przedmiot działania
W imieniu miasta Gdańsk zdecydowaliśmy się przystąpić do projektu AR.C.H.ETICS skupiając się na kłopotliwym dziedzictwie architektonicznym epoki stalinowskiej. Był to bardzo krótki okres zawierający się w latach 1949-1956, jednak niezwykle bogaty w wydarzenia historyczno-społeczno-polityczne. Projekty z tego okresu, zwłaszcza szereg niezrealizowanych obiektów i kompleksów zabudowy cechuje nieznana wcześniej w Gdańsku skala.
Tematyka znajduje zastosowanie na niemal całym obszarze Dolnego Tarasu Gdańska (cały obszar miasta przed 1973), w tym przede wszystkim dzielnice centralne: Śródmieście i Wrzeszcz Górny (z przyległymi osiedlami w obecnych granicach dzielnic Wrzeszcz Dolny, Strzyża i Siedlce) oraz peryferyjną – ale ważną ze względu na lokalizację głównych miejsc pracy w przemyśle w okresie PRL - dzielnicę Nowy Port, a także obiekty rozproszone, głównie w postaci budynków szkolnych i pojedynczych budynków mieszkaniowych i innych, a także wnętrza budynków należących do innych epok stylistycznych (np. odbudowany westybul Politechniki Gdańskiej)
Problemy
Grunwaldzka Dzielnica Mieszkaniowa, ani w ogóle zabytki socrealizmu, nie funkcjonują w powszechnej świadomości. Pojęcie socrealizmu w popularnym dyskursie zostało rozciągnięte na inne epoki i formy stylowe (które paradoksalnie stanowiły reakcję na socrealizm! – wielka płyta). Idea ochrony poprzez wpisy do Rejestru Zabytków, Gminnej Ewidencji Zabytków, ogólne i szczegółowe wytyczne zawarte w planach miejscowych itd. pojawiła się bardzo późno – nierzadko zbyt późno i w zbyt niewielkim zakresie by uchronić cenne obiekty przed rozbiórką lub znaczną przebudową i utratą cech stylowych.
Największymi zaobserwowanymi problemami są: degradacja poprzez brak konserwacji oraz degradacja poprzez nieadekwatną konserwację i adaptację (bez poszanowania wartości historycznej i artystycznej). Oba wynikają bezpośrednio lub pośrednio ze struktury własności (złe zarządzanie po stronie gminy, rozdrobnienie własnościowe – jeden obiekt lub zespół, teren w rękach wielu właścicieli - wspólnot, nabycie nieruchomości w celach spekulacyjnych lub z zamiarem zmiany formy i funkcji zabudowy), brak jednolitych (obejmujących całe obszary założeń), odpowiednio szczegółowych (pod względem ochrony dziedzictwa) planów miejscowych i faktycznie obowiązujących dokumentów strategicznych.
Prace w ramach Lokalnej Grupy URBACT mają za zadanie szczegółowo rozpoznać wskazane problemy i zaproponować rozwiązania.
[tabela w budowie]
|
Dzielnica |
Obszar |
Obiekt |
Stan zachowania |
Twórcy |
Data powstania |
|
Śródmieście
|
Główne Miasto |
Układ urbanistyczny |
Zachowany – ze zmianami |
Leszek T. Dąbrowski, Adam W. Kühnel, Witold Rakowski |
1952 |
|
Droga Królewska, w tym dekoracja plastyczna |
Zachowany – ze zmianami |
Lech Kadłubowski, Stanisław Horno-Popławski, (i inni) |
1954 |
||
|
Blok Szeroka 18-26 |
Zachowany |
|
|
||
|
Blok Kołodziejska 7-9 |
Zachowany |
Zygmunt Sypniewski, Stanisław Holc |
|
||
|
Hotel Jantar |
Fasada |
Lech Kadłubowski, Kazimierz Ostrowski |
|
||
|
Pałac Młodzieży |
Zachowany |
|
|
||
|
Urząd Pocztowy ul. Długa (przebudowa) |
Zachowany – ze zmianami |
Lech Kadłubowski |
1950 |
||
|
Kino Leningrad (Neptun) |
Fasada |
Alfred Monczyński, Andrzej Martens, Wacław Rembiszewski, Anna Fiszer, Roman Madejski, Halina Żuławska, Janusz Bielski |
|
||
|
żłobek (ul. Ławnicza) |
Zachowany – ze zmianami |
|
|
||
|
Stare Miasto
Osiedle Północ |
Układ urbanistyczny |
Zachowany, częściowo niezrealizowany |
Witold Rakowski, Danuta Weirowska |
1955 |
|
|
Zabudowa obrzeżna |
Zachowany – ze zmianami |
Andrzej W. Dąbrowski, Stanisław Sowiński, Edward Kliem, Jarosław Nowosadski, Henryk Olejniczak, Tadeusz Kobzdej
|
1953-1956 |
||
|
Technikum Łączności |
Zachowany |
|
|
||
|
Dom Prasy |
Zachowany – zły stan kamieniarki |
Wacław Rembiszewski, Stanisław Sowiński |
1952 |
||
|
przedszkole (ul. Bednarska) |
Zachowany |
|
|
||
|
Stare Przedmieście
Osiedle Południe |
Bank Ochrony Środowiska (d. Prozamet) |
Zachowany |
|
1954 |
|
|
Wyspa Spichrzów |
Hotel Qubus (d. Cefarm) |
Zachowany – ze zmianami |
Andrzej Sierakowski, Andrzej Forkiewicz |
1949 |
|
|
zakłady Herbapol |
Rozebrany |
|
|
||
|
Nowe Ogrody |
Ośrodek Administracyjny |
Niezrealizowany |
|
|
|
|
Centralny Dom Kultury |
Niezrealizowany |
|
|
||
|
Długie Ogrody |
zakłady Lodmor |
Zachowany |
Stanisław Byszewski, Edwin Korpal |
1954-1956 |
|
|
Dolne Miasto |
Blok mieszkalny Wróbla/Śluza |
Zachowany |
|
|
|
|
Stadion Miejski im. Z. Podleckiego i Brama Maratońska |
Zachowany – ze zmianami |
Teodor Malczyk (?) |
1951–1954
(1926) |
||
|
Wrzeszcz Górny
|
Grunwaldzka Dzielnica Mieszkaniowa |
Układ urbanistyczny |
Zachowany, częściowo niezrealizowany |
Józef Chmiel, Władysław Lew, Wacław Rembiszewski |
|
|
Zabudowa obrzeżna i wolnostojąca |
Zachowany, zachowany ze zmianami, częściowo niezrealizowany, w różnym stanie technicznym |
Zespół I: Józef Chmiel, Władysław Lew, Wacław Rembiszewski;
Zespół II: Daniel Olędzki, Roman Hordyński, Jerzy Poklewski, Romuald Szurowski, Konrad Pławiński;
Henryk Frey, Wacław Tomaszewski, Janusz Morek, Ryszard Semka, Kazimierz Biszewski, Marian Bajdo, |
|||
|
Dzielnicowa Rada Narodowa |
Niezrealizowany |
|
|
||
|
Dworzec kolejowy |
Rozebrany |
Czesław Świałkowski |
1952 |
||
|
Centrala Przemysłu Chemicznego (Chemia) |
Rozebrany |
Kazimierz Biszewski |
1948 |
||
|
Dom Książki |
Zachowany |
Wacław Tomaszewski |
1950 |
||
|
Zakład Doskonalenia Zawodowego |
Zachowany |
Władysław Czerny, Józef Rogowski |
1947-1949
(1911) |
||
|
Biuro Projektów i Studiów Budownictwa Przemysłowego |
Zachowany |
Stanisław Sowiński, Kamil Lisowski |
1950 |
||
|
Kino na pl. Anny Walentynowicz |
Niezrealizowany |
|
|
||
|
Teatr w Parku Uphagena |
Niezrealizowany |
|
|
||
|
Dzielnicowy Dom Kultury w Parku de Gaulle'a |
Niezrealizowany |
|
|
||
| Politechnika Gdańska |
Budynki wzniesione w ramach rozbudowy Politechniki Gdańskiej |
Zachowany – ze zmianami |
Stanisław Sowiński, Wacław Rembiszewski |
1950 |
|
|
Osiedle studenckie PG (Traugutta/Do Studzienki) |
Zachowany – ze zmianami |
Stanisław Sowiński |
|
||
|
Wrzeszcz Dolny
|
Osiedle Roosevelta |
Układ urbanistyczny |
Zachowany – ze zmianami, częściowo niezrealizowany |
Kamil Lisowski, Maksymilian Kuźmiński |
1951-1955 |
|
Zabudowa obrzeżna i wolnostojąca |
Zachowany – ze zmianami |
Lech Kadłubowski, Adam Matoń |
1951-1955 | ||
|
Dom Stoczniowca - Hotel robotniczy SG |
Zachowany – ze zmianami |
Lech Kadłubowski (?) |
|
||
|
|
Zespół Szkół Budowy Okrętów |
Zachowany |
Ignacy Olszewski |
1952-1954 |
|
|
|
Szkoła Podstawowa 24 |
Zachowany – ze zmianami |
|
1956 |
|
|
|
Bursa, Leczkowa 1 |
Zachowany – ze zmianami |
Władysław Hurko |
1951 |
|
|
Politechnika Gdańska |
Osiedle studenckie PG (Wyspiańskiego) |
Zachowany – ze zmianami |
Wacław Rembiszewski, Cezary Ciechanowski |
1953 |
|
|
Aniołki |
d. Szpital Miejski
(UCK) |
Budynki wzniesione w ramach rozbudowy d. Akademii Lekarskiej (GUMED) |
Zachowane, zachowane – ze zmianami, rozebrane |
|
|
|
Przychodnia, Al. Zwycięstwa 49 |
ob. Centrum Medyczne Luxmed |
Zachowana |
|
|
|
| Wojewódzka Stacja Krwiodawstwa
|
ob. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa |
Zachowana – rozbudowa |
Stefan Porębowicz |
1949-1952 |
|
|
Plac Zebrań Ludowych |
Muszla koncertowa |
Rozebrana |
Zygmunt Sypniewski |
1954-1956 |
|
|
Cmentarz Garnizonowy |
Cmentarz Żołnierzy Radzieckich i Obelisk Pokoju |
Zachowany |
|
1951
(1822) |
|
|
Siedlce |
Osiedle Siedlce I |
Zabudowa obrzeżna i wolnostojąca |
Zachowany – ze zmianami |
||
|
Bursa, Zakopiańska 40 |
Zachowany – ze zmianami |
Adam Lepczak |
1952 |
||
|
Osiedle Siedlce II |
Zabudowa obrzeżna i wolnostojąca |
Zachowany – ze zmianami |
Maksymilian Kuźmiński, Leopold Taraszkiewicz |
1952-1954 |
|
|
|
Szkoła Podstawowa 14 |
Zachowany – ze zmianami |
|
1958 |
|
|
Strzyża |
Osiedle Wojska Polskiego |
Zabudowa obrzeżna i wolnostojąca |
Zachowany – ze zmianami |
Kamil Lisowski, Maksymilian Kuźmiński, |
1951-1955 |
|
|
IX Liceum Ogólnokształcące |
Zachowany |
|
1954 |
|
|
Stogi |
|
Przedszkole 16 |
Zachowany |
|
|
|
Oliwa |
Osiedle Polanki |
zabudowa wolnostojąca - Osiedle GSS |
Zachowany |
|
1956 |
|
|
Państwowe Szkoły Budownictwa |
Zachowany |
|
1951-1954 |
|
|
|
Szpital Marynarki Wojennej |
Zachowany – ze zmianami |
Adam W. Kühnel, Stanisław Mrozowski |
1950-1954 |
|
|
Nowy Port
|
Plac Centralny |
Układ urbanistyczny |
Częściowo zrealizowany |
Danuta Weirowska |
1953 |
|
|
Morski Dom Kultury |
Zachowany - nieużytkowany - w złym stanie |
Witold Rakowski, Adam W. Kühnel |
1950-1954 |
|
|
|
Kapitanat Portu |
Zachowany |
|
1951-1953 |
|
|
|
Zarząd Portu |
Zachowany |
|
|
|
|
|
Blok mieszkalny Wyzwolenia 50
|
Zachowany |
|
|
|
|
|
Biuro Spedycyjne (Hartwig) |
Zachowany |
Władysław Dudziński |
1952 |
