PORTAL MIASTA GDAŃSKA

Dolne Miasto i fortyfikacje

Dolne Miasto i fortyfikacje
Po początkowych, sięgających I połowy XVI w., eksperymentach z włoską sztuką fortyfikatorską, zwrócił się Gdańsk w II połowie tego wieku całkowicie ku wzorcom niderlandzkim.
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
System fortyfikacji miejskich w Gdańsku
System fortyfikacji miejskich w Gdańsku
fot. Ze zbiorów UMG



Powód tego wyboru wydaje się oczywisty: metody obrony miast i twierdz wypracowane przez broniących się przed Hiszpanami mieszkańców Niderlandów najlepiej odpowiadały warunkom Gdańska, położonego na skraju Żuław. Skłanianie się Gdańska ku holenderskim doświadczeniom w zakresie budowy miejskich umocnień nie było na północy Europy niczym wyjątkowym. Tak samo postępowały inne miasta położone na równinach. Mimo, że niderlandzcy rzemieślnicy i artyści byli w Gdańsku obecni od dawna, początek XVII w. przyniósł nawiązanie zupełnie nowych stosunków gdańsko-niderlandzkich. Wiązały się one z rozpoczynanym właśnie ogromnym projektem całkowitej modernizacji wysłużonych i nieefektywnych od dawna miejskich fortyfikacji.

Tak pojawili się w Gdańsku pochodzący z Alkmaar w Północnej Holandii Willem Benning i Adrian Olbrants , którzy zbudowali Śluzę Kamienną na Motławie, umożliwiająca zalanie Żuław na wypadek ataku na Miasto od południowego wschodu. "Przetarg" na projekt nowej linii umocnień oddzielającej Gdańsk od Żuław wygrał Cornelius van den Bosch , również pochodzący z Północnej Holandii. Realizację jego projektu powierzono limburczykowi Peterowi Janssonowi z Weerdt, Corneliusowi Janssenowi z Doesburga w niderladzkiej prowincji Gelderland i Baltzerowi Heddingowi. Tak zaczęła się gdańska przygoda z holenderskimi fortyfikatorami, z powodzeniem kontynuowana przez całe dziesięciolecia.

 

Adam Wijbe (Wijbe Adams) - gdański wynalazca.
Adam Wijbe (Wijbe Adams) - gdański wynalazca.
fot. Ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej PAN


Wśród ludzi, którzy projektowali, poprawiali, budowali i modernizowali gdańskie fortyfikacje pojawiają się liczne nazwiska o ewidentnie niderlandzkim rodowodzie. By wymienic tylko kilku z nich jak: Wijbe Adams, Cornelius Herebouts, Ian van den Hoorn, Adolf de Klerck, Peter de Parceval. Efektem ich pracy było opasanie Gdańska ciągiem wałów z bastionami, czyniącymi Miasto niezdobytą twierdzą na ponad sto lat.

Bez niderlandzkiego know-how mało możliwym byłoby również sprawne osuszenie terenów włączonych w obręb miejskich fortyfikacji w pocz. XVII w. Świńskich Łąk, czyli dzisiejszego Dolnego Miasta. Tam działał m.in. najsłynniejszy gdański wynalazca Adam Wijbe (lub Wijbe Adams), dzięki któremu podmokłe pastwiska już wkrótce można było zacząć zabudowywać domami. Żadna z dzielnic starego Gdańska nie przypominała niegdyś tak bardzo Amsterdamu, jak właśnie Dolne Miasto. Na środku większości głównych ulic tej nowej dzielnicy znajdowały się bowiem kanały odprowadzające wodę do Motławy, zupełnie takie, jak te, które do dziś oglądać można w niejednym mieście Holandii.