Lech Bądkowski
Pisarz, dziennikarz, działacz polityczny. Ur. 24 I 1920 r. w Toruniu, w rodzinie urzędniczej, zm. 24 II 1984 r. w Gdańsku. Gimnazjum ukończył w Toruniu. Żołnierz września 1939 r., brał udział w bitwie nad Bzurą. W styczniu 1940 r., poprzez Węgry, przedostał się do Francji. W składzie Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich walczył pod Narwikiem w Norwegii, potem w polskiej Marynarce Wojennej na Atlantyku i Morzu Śródziemnym. Zdemobilizowany, powrócił do kraju w 1946 r. Początkowo mieszkał w Gdyni, a od 1951 r. w Gdańsku. W 1949 r. ukończył Wyższą Szkołę Handlu Morskiego w Sopocie, dwa lata później prawo na Uniwersytecie Łódzkim. Od 1946 r. pracował w prasie Wybrzeża. W latach 1954 - 1956 był kierownikiem literackim Teatru "Miniatura". Od 1953 r. członek Związku Literatów Polskich, w latach 1957 - 1966 prezes jego oddziału w Gdańsku. Od 1956 r. członek władz Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego i współautor jego programu ideowego. Autor artykułów, reportaży, esejów, powieści i sztuk teatralnych poświęconych dawnym i obecnym dziejom Pomorza Nadwiślańskiego. Nie akceptował ustroju komunistycznego w Polsce, protestując m. in. przeciwko wprowadzonym w 1975 r. zmianom w Konstytucji PRL. Szykanowany przez władze. W sierpniu 1980 r. członek Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Współautor porozumień sierpniowych w Gdańsku i współzałożyciel NSZZ "Solidarność" - jej pierwszy rzecznik prasowy. W listopadzie 1980 r. pod jego redakcją zaczął ukazywać się tygodnik "Samorządność", zawieszony w stanie wojennym. Zmarł po ciężkiej chorobie, pochowany na cmentarzu Srebrzysko. Jego pogrzeb był wielką antyrządową manifestacją całej trójmiejskiej opozycji. W grudniu 2000 r. pośmiertnie otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska. Od 1986 r. patron literackiej nagrody Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego.
Abraham van den Block
Izaak van den Block
Wybitni artyści pochodzący z rodziny wywodzącej się z Flandrii. Ojcem ich był Wilhelm, znany rzeźbiarz flamandzki działający w Królewcu, Polsce i Gdańsku, matką Dorota z domu Wolff.
Abraham był przypuszczalnie najstarszym z siedmiorga dzieci Doroty i Willema. Ur. W 1572 r. w Królewcu (1571 wg niektórych historyków), zm. 31 I 1628 r. w Gdańsku. Rzeźbiarz i architekt. Od 1584 r. wraz z ojcem i braćmi przebywał w Gdańsku. Naukę zawodu rozpoczął w warsztacie rzeźbiarskim ojca, a kontynuował ją w latach 1590 - 1595 w Niderlandach. W 1596 r. otrzymał obywatelstwo gdańskie, w 1597 r. został mistrzem, rok później założył własny warsztat rzeźbiarski w pobliżu Przedbramia ul. Długiej. W latach 1598 - 1611 wykonał w kamieniu ołtarz w kościele św. Jana (zachowany). W 1611 r. został budowniczym miejskim. W latach 1612 - 1614 według własnego projektu wzniósł Bramę Złotą, wykonał nową fasadę Dworu Artusa (1616 - 1617), zbudował Złotą Kamieniczkę (1609), 1606 - 1613 wykonał kamienne elementy do Studni Neptuna, zbudowała na wyspie Ołowianka spichlerz dla króla Zygmunta III Wazy, zwany Królewskim.. Autor nagrobków i epitafiów w kościele Mariackim w Gdańsku , nagrobek Justyny i Szymona Bahrów (1614 - 1620), nagrobki w kościołach Łowicza, Chełma, Gniezna, Włocławka. Abraham v. den Block stworzył dzieła oryginalne. Wprowadził nowy typ epitafium z zaakcentowanym portretem zmarłego. Będąc utalentowanym artystą rzeźbiarzem, działał równocześnie jako architekt, tworząc monumentalne dzieła.
Izaak van den Block. Malarz. Ur. Po 1572 r., zm. 28 I 1626 r. Był synem rzeźbiarza Willema, bratem rzeźbiarza i architekta Abrahama. Przypuszczalnie uczeń Hansa Vredemana de Vries i Antoniego Moellera. W latach 1606 - 1608 namalował 25 obrazów na płótnie rożnej wielkości, do stropu Wielkiej Sali Rady Ratusza Głównego Miasta. Było to największe dzieło I. van den Blocka i przyczyniło się do jego zasłużonej sławy. Jego pędzla były też alegoryczne obrazy w Sali Zimowej Ratusza Głównego Miasta ( 5 obrazów - ocalał tylko jeden - "Kara i nagroda") oraz cztery obrazy o tematyce biblijnej (cykl potopu i "Budowa wieży Babel" - zachowane) w Kamlarii - sala również w Ratuszu Głównomiejskim. Zajmował się dekoracją kamieniczek mieszczańskich ( w Muzeum w Norymberdze zachowało się 9 obrazów o tematyce biblijnej pochodzących ze stropu nieznanej kamieniczki w Gdańsku. W 1611 r. wykonał 3 obrazy do głównego ołtarza kościoła św. Katarzyny w Gdańsku. Namalował również obraz dla gdańskiego Dworu Artusa - "Polowanie Diany". Był współzałożycielem gdańskiego cechu malarzy w 1612 r. i starszym tej organizacji w 1622 r. Izaak van den Block należał do najwybitniejszych artystów malarzy tworzących w Gdańsku w pierwszej ćwierci XVII w. , zaspakajających najważniejsze potrzeby miasta w tej dziedzinie .
Jan Bernard Bonifacio
Markiz d Orii, bibliofil. Ur. 10 IV 1517 r. w Neapolu, zm. 24 III 1597 r. w Gdańsku. Był Włochem pochodzącym ze starego rodu neapolitańskich arystokratów. Od 1536 r., po śmierci ojca, spadkobierca dóbr i tytułu. Kawaler. Poświęcił się studiowaniu zagadnień protestantyzmu i miłośnik książek. Zgromadził cenną bibliotekę. Jako gorący zwolennik reformacji musiał opuścić swój kraj w 1557 r., aby uniknąć prześladowania. Podróżował do ośrodków ruchu dysydenckiego w całej Europie. Przebywał także w Krakowie i na Litwie / 6 lat/. Latem 1591 r. udał się drogą morską z Anglii do Gdańska, wioząc ze sobą cały swój księgozbiór. Statek, którym podróżował osiadł na mieliźnie w pobliżu Wisłoujścia i zatonął. Uratowaną część biblioteki - około 1160 książek, J. B. Bonifacio ofiarował Radzie Miasta Gdańska w zamian za dożywocie w budynku dla profesorów Gimnazjum Gdańskiego Tu też zmarł w 1597 r. Księgozbiór ofiarowany przez ociemniałego markiza Gdańskowi stał się podwaliną Biblioteki Senatu Gdańskiego (Biblioteki Rady Miasta), której spadkobierczynią jest obecna Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk.
Daniel Chodowiecki
 |
Rysownik, grafik, malarz. Ur. 26 X 1726 r. w Gdańsku, zm. 7 II 1801 r. w Berlinie. Ojcem był kupiec zbożowy Gottfried, wywodzący się z wielkopolskiej szlachty, matką - Marie Henriette, córka złotnika z Lipska i francuskiej hugonotki. Przeznaczony przez rodziców do zawodu kupieckiego uczył się go w Gdańsku i Berlinie. Mając duże zdolności artystyczne nauczył się w Berlinie malarstwa miniaturowego (1743). Porzucił zawód kupca i poświęcił się działalności artystycznej, zdobywając europejską sławę jako bardzo zdolny i płodny rysownik oraz grafik. Specjalizował się w miniaturowych scenach rodzajowych i portretach. Dziś znanych jest ponad 2 tys. jego prac, przechowywanych w zbiorach muzealnych i prywatnych. W 1797 r. został dyrektorem berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych. Mieszkał i pracował w Berlinie, często podróżował. Gdańsk odwiedził w 1773 r. i 1780 r. Z podróży do rodzinnego miasta w 1773 r. pozostawił pamiętnik oraz wielokrotnie wydawany album rysunków. D. Chodowiecki zachował świadomość polskiego pochodzenia, dobitnie potwierdzoną w jego korespondencji. Jest zaliczany do artystów, których Gdańsk dał zagranicy. Najlepiej wypowiadał się w małych rycinach, wykazując samodzielność obserwacji, trafne uchwycenie sytuacji i wierne jej odtworzenie.
Jan Dantyszek
(von Hoefen, de Curiis, Dantiscus, Lindesmon)
 |
Dyplomata, poeta, bp chełmiński i warmiński. Ur. 1 XI 1485 r. w Gdańsku, zm. 27 X 1548 r. w Lidzbarku Warmińskim. Wnuk gdańskiego powroźnika, syn drobnego kupca gdańskiego. Uczył się w szkole parafialnej w Grudziądzu. Studiował na uniwersytecie w Gryfii (Greiswald) , a od 1500 r. w Akademii Krakowskiej na wydziale artystów. Od 1504 r. był sekretarzem króla Aleksandra Jagiellończyka i ekspertem do spraw pruskich; następnie w służbie dyplomatycznej króla Zygmunta I Starego. Odbył wiele podróży i misji dyplomatycznych w krajach Europy Zachodniej. Uczestniczył w zjazdach monarchów w 1515 r. w Bratysławie i Wiedniu. Doprowadził do złożenia w 1525 r. w Krakowie hołdu królowi polskiemu Zygmuntowi I Staremu przez wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna (hołd pruski). W 1532 r. przyjął święcenia kapłańskie. Jednak karierę kościelną rozpoczął wcześniej, bo już w 1521 r. otrzymał od króla probostwo w Gołębiu, a w 1523 r. probostwo kościoła NP Marii w Gdańsku. W 1533 r. objął biskupstwo chełmińskie, a w 1537 r. został biskupem warmińskim i był nim aż do śmierci . Pochowany został w katedrze we Fromborku. Wybitny poeta renesansu, autor wielu wierszy i poematów. Głosił apoteozę Polski Jagiellonów, bronił jej interesów i ostro atakował jej przeciwników, głównie zakon krzyżacki i Niemców.
Daniel Gabriel Fahrenheit
 |
Fizyk. Ur. w maju 1686 r. w Gdańsku, zm. 16 IX 1736 r. w Holandii. Pochodził z rodziny kupieckiej. Nauki szkolne pobierał w Gdańsku. W 1701 r., po śmierci rodziców, został wysłany do Amsterdamu na naukę zawodu kupca. Prywatnie studiował tam zagadnienia z fizyki, wykonując doświadczenia z przyrządami do mierzenia temperatury i ciśnienia. W Gdańsku przebywał krótko w 1710 r. oraz ponownie w 1712 r., kiedy to wspólnie z profesorem Gimnazjum Gdańskiego Pawłem Paterem prowadził doświadczenia nad skonstruowaniem mierników temperatury i ciśnienia. Badania te kontynuował w 1714 r. w Dreźnie, pracując w hucie szkła. Około 1715 r. po raz pierwszy w świecie zastosował rtęć w termometrach. W 1724 r. w czasopiśmie Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Londynie opublikował wyniki swych wieloletnich badań nad nową konstrukcją termometru, barometru i aerometru (miernik gęstości cieczy). Był też członkiem tego bardzo znaczącego w Europie towarzystwa. W 1721 r. odkrył zjawisko przechłodzenia wody i stwierdził zależność temperatury wrzenia wody od ciśnienia. Termometr ze skalą wynalezioną przez G. Fahrenheita jest do dziś używany w krajach anglosaskich.
Daniel Gralath
Burmistrz, burgrabia, uczony. Ur. 30 V 1708 r. w Gdańsku, zm. 23 VII 1767 r. w Gdańsku. Od 1724 r. uczeń Gimnazjum Gdańskiego. Od 1728 r. studiował nauki przyrodnicze i fizyczne na uniwersytetach w Halle i Marburgu. W 1734 r. powrócił do Gdańska. Prowadził badania nad elektrycznością, publikując prace z tego zakresu. Jako pierwszy w świecie wyjaśnił działanie tzw. butelek lejdejskich i zmierzył siły oddziaływania między naładowanymi elektrodami. Współzałożyciel Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku - 1743 r. Od 1754 r. w administracji miasta Gdańska. 1754 - 1758 ławnik sądu miejskiego, rajca - 1758, 1763-1767 r. burmistrz Miasta Gdańska. Burgrabia królewski (przedstawiciel króla w Gdańsku) w 1762 r. Zainicjował i częściowo sfinansował założenie alei lipowej między Gdańskiem a Wrzeszczem (1767-1769), ukończone już po jego śmierci.
Günther Grass
 |
Pisarz, grafik, dziennikarz, muzyk. Ur. Się 16 X 1927 r. w Gdańsku w rodzinie o korzeniach niemiecko - kaszubskich. Do szkół uczęszczał we Wrzeszczu, gdzie mieszkała rodzina - obecna ul. Lelewela 13. W końcu wojny wcielony do armii niemieckiej. Krótko przebywał w amerykańskiej niewoli. Po wojnie pracował w Niemczech jako robotnik rolny, górnik i muzyk jazzowy. Studiował rzeźbę w Akademii Sztuk Pięknych w Duesseldorfie. Pierwsza jego powieść Blaszany bębenek (taki tytuł otrzymał jej polski przekład) ukazała się w 1959 r. i otrzymała dużo niemieckich i międzynarodowych nagród. Przetłumaczono ją na wiele języków. Dalsze powieści ugruntowały międzynarodową sławę pisarza. Akcja ich w dużej części rozgrywa się w jego rodzinnym Gdańsku. Także z tym miastem związana jest ostatnie dzieło Grassa zat. "Idąc rakiem", poświęcone głównie tragedii statku "Wilhelm Gustloff", zatopionego przez Rosjan w styczniu 1945 r. Obok prac literackich G. Grass tworzy także dzieła plastyczne. Dużym zainteresowaniem cieszy się jego cykl rysunków "Calcuta", będący efektem podróży do Indii. Do Polski dzieła Grassa dotarły ze znacznym opóźnieniem. Jest doctorem honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego i od 1993 r. Honorowym Obywatelem Gdańska. W 1999 r. otrzymał Literacką Nagrodę Nobla.
Jan Heweliusz
 |
Ur. 28 I 1611 r. w Gdańsku, zm. 28 I 1687 r. w Gdańsku. Właściwie Johann Hewelke (Hevelke) . Pochodził z rodziny wywodzącej się z Czech, od lat zajmującej się w Gdańsku browarnictwem. Od 1618 r. uczył się w Gimnazjum Gdańskim oraz prywatnie u profesora tej szkoły, wybitnego matematyka Piotra Krugera. Od 1630 r. studiował prawo na uniwersytecie w Lejdzie (Holandia). W latach 1631 - 1634 przebywał w Anglii i Francji, studiując matematykę, astronomię i rysunek. Brał też udział w obserwacjach astronomicznych, dysputach naukowych, uczył się techniki konstruowania zegarów słonecznych i przyrządów do obserwacji nieba. Od 1634 r. do końca życia przebywał w Gdańsku. Właściciel browarów w Gdańsku, w latach 1641 - 1651 ławnik sądu Starego Miasta, a następnie od 1651 r. do 1687 r .rajca Starego Miasta. Przez wiele lat prowadził intensywne obserwacje astronomiczne z obserwatorium umieszczonego na dachu własnych kamieniczek przy ul. Korzennej. Korespondował z uczonymi z całej Europy. Jego przyjaciółmi i protektorami byli polscy królowie Jan Kazimierz i Jan III Sobieski. Odwiedzali oni astronoma i uczestniczyli w pokazach astronomicznych. Jeden z nowo odkrytych gwiazdozbiorów nazwał Heweliusz "Tarczą Sobieskiego". W 1664 r. został członkiem Królewskiej Akademii Nauk w Londynie. Skonstruował i zbudował wiele unikalnych przyrządów do obserwacji astronomicznych, znanych nam z ilustracji zamieszczonych w jego dziełach. Prace drukował we własnej drukarni; ilustracje i rysunki do nich wykonywali i rytowali znani malarze i graficy działający w Gdańsku; część z nich było dziełem samego uczonego. Grób i epitafium wielkiego astronoma znajdują się w kościele św. Katarzyny.
Jacob Kabrun
 |
Kupiec. Ur. 9 I 1759 r. w Gdańsku, zm. 24 X 1814 r. w Gdańsku. Bogaty kupiec zbożowy z rodziny pochodzenia szkockiego, osiadłej od dawna w Gdańsku. Kolekcjoner, zgromadził, podróżując po Europie, wielki zbiór obrazów i sztychów pochodzących głównie z XVII i XVIII w. W 1799 r. zainicjował i w większości sam sfinansował budowę nowego budynku Teatru Miejskiego w Gdańsku (1799 - 1801), którego całościowy koszt wyniósł 90 000 ówczesnych marek w złocie. Przed śmiercią swoją wspaniałą kolekcję ofiarował rodzinnemu miastu. Według inwentarza z 1856 r. liczyła ona 349 obrazów, 1950 akwarel, prawie 7000 miedziorytów i 1742 rysunki. Stanowiły one podstawową część zbiorów utworzonego w 1870 r. Muzeum Miejskiego. Zapisał także 100 000 talarów na utworzenie w Gdańsku i utrzymanie Akademii Handlowej - szkoły średniej kształcącej młodzież w zawodzie kupca i handlowca. Powstała ona w 1832 r. przy ul. Ogarnej 10.
błogosł. ks. Bronisław Komorowski
Ksiądz katolicki. Ur. 25 V 1889 r. w Barłożnie k/ Starogardu Gd. Zamordowany 22 III 1940 r. w lesie k/Stutthofu. Uczył się w Collegium Marianum w Pelplinie i Chełmie. Ukończył seminarium duchowne w Pelplinie i w marcu 1914 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Od 1915 do 1924 r. był wikarym w kościele św. Mikołaja w Gdańsku. Od 1915 r. prowadził działalność patriotyczno - uświadamiającą wśród miejscowych Polaków. W 1919 r. bardzo zaangażował się w starania o przyłączenie Gdańska do Polski. W latach 1921-1922 - współorganizator Gminy Polskiej, Macierzy Szkolnej i Gimnazjum Polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku. Czynił starania w sprawie ustanowienia w WMG polskiego kościoła. Wraz z grupą polskich wiernych adaptował na ten cel dawną ujeżdżalnię wojskową przy obecnej Al. Legionów we Wrzeszczu. Kościół pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa została poświęcony w maju 1925 r., a ks. B. Komorowski, jego rektor, prowadził, w oparciu o niego, aktywną działalność kulturalno - oświatową wśród miejscowych Polaków. Nadal działał w licznych organizacjach polskich WMG, wspomagał szkolnictwo polskie i katolickie organizacje młodzieżowe. Za tę działalność hitlerowcy zrewanżowali się aresztowaniem kapłana rankiem 1 września 1939 r. Osadzony w osławionej Victoriaschule (Szkole im. Wiktorii) przy ul. Kładki w Gdańsku, był bity i znieważany. W końcu osadzony został w nowo utworzonym obozie zagłady w Stutthofie k/ Gdańska. Towarzyszyli mu aresztowani gdańscy księża Fr. Rogaczewski, M. Górecki oraz aresztowani duchowni z całego Pomorza. Wśród współwięźniów obozu było wielu parafian i kolegów ks. Komorowskiego z polskich organizacji w WMG. Skazany na karę śmierci został rozstrzelany wraz z innymi czołowymi działaczami polskimi z terenu WMG, w Wielki Piątek 22 marca 1940 r. w lesie k/Stutthofu. Prochy ofiar ekshumowano w 1947 r. i pochowano na Cmentarzu Ofiar Faszyzmu w Gdańsku - Zaspie. Beatyfikację ks. B. Komorowskiego oraz 107 jego współbraci i sióstr, ofiar niemieckiego terroru, ogłosił papież Jan Paweł II podczas uroczystej Mszy św. w Warszawie 13 VI 1999 r.
Franciszek Kubacz
Lekarz, polityk, działacz społeczny. Ur. 17 V 1868 r. w Nowym Zieleniu k/Działdowa, zm. 14 I 1933 r. w Gdańsku. Ukończył gimnazjum w Koronowie, następnie studiował medycynę w Wuerzburgu i Rostocku, gdzie doktoryzował się. Od 1892 r. mieszkał w Gdańsku, prowadząc prywatny gabinet lekarski. Już w szkole i na studiach działał w organizacjach polskich. Był wielokrotnym prezesem Stowarzyszenia Oświatowego "Ogniwo" w Gdańsku. W latach 1907 i 1912 przewodził Polskiemu Komitetowi Wyborczemu do parlamentu Niemiec na terenie Gdańska. W 1918 r. działał bardzo aktywnie na rzecz połączenia Gdańska z Polską. Chociaż starania te nie zostały uwieńczone sukcesem, a z Gdańska i okolic utworzono Wolne Miasto, ale ugruntowały pozycję Kubacza jako polskiego działacza patrioty. Był współzałożycielem i pierwszym prezesem Gminy Polskiej w Gdańsku oraz Macierzy Szkolnej w mieście. Po 1927 r. wycofał się z życia publicznego, prowadząc nadal prywatny gabinet lekarski. F. Kubacz to jeden z najbardziej zasłużonych gdańskich działaczy niepodległościowych i społecznych w końcu XIX i pierwszej ćwierci XX wieku. Za swą aktywną działalność otrzymał m. in. Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta. Obecnie grób Franciszka Kubacza (od 1957 r.) znajduje się na cmentarzu na Zaspie w Gdańsku.
Antoni Lendzion
Krawiec, działacz polityczny. Ur. 10 VII 1888 r. w miejscowości Sampława k/Lubawy, zamordowany w Stutthofie 22 III 1940 r. Ojciec, którego stracił już w dzieciństwie, był flisakiem. W Toruniu ukończył szkołę podstawową i rzemieślniczą. Następnie był czeladnikiem krawieckim w Toruniu. Do Gdańska przybył w 1908 r. i założył własny warsztat krawiecki. Włączył się także w działalność polskich organizacji kulturalno - oświatowych i związkowych w mieście. Był wieloletnim prezesem oddziału Zjednoczenia Zawodowego Polskiego. Lata pierwszej wojny światowej spędził w wojsku niemieckim. Od listopada 1918 r. był działaczem Rady Żołnierzy Polaków w Gdańsku, a po utworzeniu Wolnego Miasta Gdańska (1920) czołowym działaczem politycznym, społecznym i związkowym gdańskiej Polonii. Był też trzykrotnie posłem polskim do Volkstagu Wolnego Miasta Gdańska (1927 - 1939) i wiceprezesem Gminy Polskiej (1928 - 1937). Aresztowany 1 września 1939 r., osadzony przez hitlerowców w obozie Stutthof, rozstrzelany został w pamiętny Wielki Piątek 22 marca 1940 r. w lesie obok obozu. W 1947 r. zwłoki prochy ekshumowano i pochowano na Cmentarzu Ofiar Faszyzmu na Zaspie w Gdańsku.
Gottfried Lengnich
 |
Prawnik, historyk. Ur. 4 XII 1689 r. w Gdańsku, zm. 28 IV 1774 r. w Gdańsku. Języka polskiego uczył się w szkole w Gniewie; następnie od 1702 r. i ponownie od 1707 r. uczeń Gimnazjum Gdańskiego. W latach 1710 - 1713 odbył studia prawnicze na uniwersytecie w Halle, zakończone otrzymaniem doktoratu. Od 1729 do 1749 r. profesor wymowy i poezji w Gimnazjum Gdańskim, a następnie tamże w latach 1749 - 1750 profesor prawa i historii. Od 1750 r. do 1774 r. syndyk miasta Gdańska. W 1737 r. był nauczycielem synów wojewody mazowieckiego St. Poniatowskiego, w tym późniejszego króla Stanisława Augusta. Wybitny znawca historii Polski i Prus Królewskich, prawa polskiego oraz miejscowego prawa gdańskiego. Autor kilkudziesięciu prac z tych dziedzin wiedzy. Inicjator założenia w Gdańsku w 1720 r. Towarzystwa Literackiego ("Societas Litteraria"). Historycy nazywają go "pierwszym wybitnym historykiem doby Oświecenia w Polsce".
Anton Möller
Artysta malarz. Ur. w 1563 r. w Królewcu, zm. 1 II 1611 r. w Gdańsku. Około 1586 r. osiedlił się w Gdańsku. Moeller, znakomity "malarz gdański, jak go nazywano, był oczarowany architekturą miasta , przeżywającego wówczas okres rozkwitu, uwiecznił na swych obrazach najpiękniejsze jego budowle i najbardziej urzekające fragmenty. Ewangeliczną przypowieść o groszu czynszowym przedstawił na tle Długiego Targu (1601 r.; obraz znajduje się w Ratuszu Głównego Miasta). Akcję innej, o "Piotrze znajdującym pieniądz w paszczy ryby", związał z Długim Pobrzeżem (zaginiony w 1945 r.). Na zamówienie Rady Miasta namalował panoramę Gdańska, która została przekazana Republice Weneckiej jako wyraz wdzięczności za otrzymane przywileje handlowe. Zainteresowania Moellera nie ograniczały się tylko do kręgu architektury. Pasjonowało go całe ówczesne życie. W jego twórczości występują sceny pokazujące pełne godności postaci patrycjuszów i bogatych kupców, sylwetki mieszczek, zabawy, taniec i muzykę. Malował też liczne obrazy o tematyce religijnej, np. "Uczynki miłosierdzia" (1607) i obrazy do głównego ołtarza kościoła św. Katarzyny. Niepoślednią siłą oddziaływania wyróżniał się jego "Sąd Ostateczny" z Dworu Artusa (1602-1603). Istotną zasługą A. Moellera dla sztuki gdańskiej było wprowadzenie do malarstwa prawdziwego obrazu otaczającego świata, z całą różnorodnością zjawisk i bogactwem typów ludzkich.
Krzysztof Celestyn Mrongovius
Pedagog, uczony, pastor. Ur. 19 VII 1764 r. w Olsztynku, zm. 3 VI 1855 r. w Gdańsku. Od 1782 r. studiował teologię i filologię polską w uniwersytecie w Królewcu. Po studiach, od 1790 r., pracował jako nauczyciel języka polskiego w szkole w Królewcu. W 1798 r. wyświęcony został na duchownego protestanckiego, co umożliwiło mu objęcie funkcji polskiego kaznodziei w kaplicy św. Anny przy kościele Św. Trójcy w Gdańsku oraz do 1803 r. stanowiska lektora jęz. polskiego w Gimnazjum Akademickim. W 1812 r. zaczął K.C. Mrongowiusz uczyć również jęz. polskiego w szkole św. Jana. Po przekształceniu jej w 1824 r. w wyższą szkołę obywatelską lektorat jęz. polskiego zaliczono do przedmiotów nadobowiązkowych, a w 1842 r. w ogóle zlikwidowano. Po śmierci żony (1820) poświęcił się głównie pracy naukowej. Mieszkał przy dzisiejszej ul. Kładki 19. Wielokrotnie występował w obronie spraw polskich i jęz. polskiego na Pomorzu Nadwiślańskim. Jego petycje kierowane do króla pruskiego w 1842 r. spowodowały przywrócenie w 1844 r. nauki jęz. polskiego oraz religii w tym języku w szkołach powszechnych na terenie Pomorza. Zostawił po sobie duży dorobek naukowy i wydawniczy. Między innymi wydał w jęz. polskim: pieśni kościelne (1800), Rocznik kazań chrześcijańskich (1802), Niedzielne i święte Ewangelie i lekcje (1806), podręcznik do nauki jęz. polskiego, gramatykę polską (1805), wielki słownik niemiecko - polski (1823). Utrzymywał kontakty z polskimi uczonymi w Warszawie i Poznaniu. Został pochowany w Gdańsku, na cmentarzu (dziś nie istniejącym) Salvatora.
Arthur Schopenhauer
 |
Filozof. Ur. 22 II 1788 r. w Gdańsku, zm. 20 IX 1860 r. we Frankfurcie n/Menem. Syn Joanny i Henryka Florisa Schopenhauerów. Urodził się w domu przy ul. Św. Ducha 114 w Gdańsku. W 1793 r. wraz z rodzicami wyjechał z Gdańska do Hamburga. W następnych latach wraz z nimi podróżował po całej Europie. Po śmierci ojca w 1806 r. uczył się w Hamburgu zawodu kupieckiego. Wkrótce jednak zaczął w Getyndze studiować medycynę i przyrodę, a następnie w Berlinie filologię klasyczną. Doktoryzował się w Jenie w 1813 r. pracą Poczwórne źródło twierdzenia o podstawie dostatecznej ( wyd. polskie - 1904 r.). W 1819 r. wydał swe główne dzieło Die Welt als Wille und Vorstellung na podstawie którego w roku następnym habilitował się w Berlinie. Tam też pracował jako docent na uniwersytecie, kontynuując badania i rozważania filozoficzne. Zwalczany przez zwolenników filozofii G.W.F Hegla zrezygnował w 1831 r. z pracy na uniwersytecie i wyjechał do Frankfurtu n/Menem, gdzie do końca życia pracował naukowo, nie wiążąc się z żadną uczelnią. Kolejne prace przyniosły mu sławę i uznanie. Jego filozofia miała duży wpływ na społeczeństwo niemieckie w czasie walki o demokratyczne państwo (Wiosna Ludów 1848 - 1849). A. Schopehauer jako filozof i myśliciel głosił programowy ahistoryzm i prezentował skrajnie pesymistyczny pogląd na świat. W swych pracach rozważał problemy i zagadnienia wolności oraz odpowiedzialności moralnej jednostki i zła moralnego. Zajmował się też w nich rozbieżnością między rzeczywistością a ideałami moralnymi. Jego filozofia wywarła wielki wpływ na kształtowanie osobowości i poglądów wybitnego przedstawiciela niemieckiej filozofii drugiej połowy XIX w. - F. Nitschego.
Johanna Henriette Schopenhauer
Literatka. Ur. 9 VII 1766 r. w Gdańsku, zm. 16 IV 1838 r. w Jenie. Urodziła się w domu kupca gdańskiego Christiana H. Trosienera przy ul. Św. Ducha 81. Otrzymała wszechstronne, staranne wykształcenie. W 1785 r. wyszła za mąż za bogatego kupca Henryka (Heinricha) Florisa Schopenhauera. Podróżowała z mężem po Europie, m. in. do Anglii, Szkocji i Francji, z których powstały później interesujące szkice. 22 lutego 1788 r. urodziła w Gdańsku syna Arthura , a w 1797 r. w Hamburgu córkę Adelę. W marcu 1793 r. rodzina Schopenhauerów , nie chcąc zostać poddanymi króla pruskiego (II rozbiór Polski - włączenie Gdańska do monarchii pruskiej), opuściła na zawsze Gdańsk, udając się do Hamburga. W następnych latach Schopehauerowie dużo podróżowali po Europie. Po tragicznej śmierci męża w 1806 r. osiadła z córką na 23 lata w Weimarze, prowadząc znany w całych Niemczech salon literacko - artystyczny, miejsce spotkań ludzi kultury z całej prawie Europy. Łączyła ją przyjaźń z wielkim niemieckim poetą Johannem W. Goethe, mieszkającym również w Weimarze. Była poliglotką, osobą o wysokiej kulturze i szerokich zainteresowaniach . Pisała powieści, wiersze i drobne utwory literackie, wielokrotnie wznawiane. Po wyjeździe z Weimaru w 1829 r. zatrzymała się w Bonn; w mieście tym rozpoczęła pisanie wspomnień z lat dzieciństwa i młodości spędzonych w Gdańsku. Zmarła w Jenie, gdzie mieszkała od 1837 r. Nie dokończony pamiętnik opublikowała w 1839 r. córka Adela. W Polsce wydany został pod tytułem Gdańskie wspomnienia młodości w 1959 r. J. H. Schopenhauer ukazała we Wspomnieniach... obraz życia Gdańska z połowy XVIII w. Język i humor sprawiają, że książce, bogatej w fakty, do dziś historycy i historycy literatury przyznają wiele zalet.
Johann Carl Schultz
Artysta malarz, grafik, pedagog. Ur. 5 V 1801 r. w Gdańsku, zm. 12 VI 1873 r. w Gdańsku. Był synem gdańskiego kupca. Początkowo kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Gdańsku, później - od 1823 r. - w akademiach w Monachium i Berlinie. Otrzymane stypendium umożliwiło mu w latach 1824 - 1828 odbycie podróży artystycznych po Niemczech i Italii, do której powrócił ponownie na siedem miesięcy w 1837 r. Od 9 czerwca 1832 r. był profesorem Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku, w latach 1834 - 1873 jej dyrektorem. Wykształcił wielu uczniów. W 1836 r. został członkiem Królewskiej Akademii Sztuki w Berlinie, a w 1861 r. Królewskiej Akademii Sztuki w Berlinie. Był współzałożycielem powstałego w Gdańsku w 1835 r. Towarzystwa Przyjaciół Sztuki oraz w 1856 r. - Towarzystwa Ochrony Pomników Budownictwa i Sztuki. Znając rangę i wartość gdańskich zabytków architektury przez wiele lat walczył o ratowanie każdej historycznej budowli, gotyckich murów i renesansowych fortyfikacji, bowiem, w ramach modernizacji i przebudowy miasta, ulegały one rozbiórce. Pozostawił po sobie obrazy o tematyce gdańskiej, a przede wszystkim bardzo cenny zbiór 54 miedziorytów, zawartych w trzech albumach. Dokumentowały one wygląd i życie Gdańska w połowie XIX w. Uwiecznił w swych pracach fragmenty miasta, które już za jego czasów znikły z krajobrazu miasta. Z tej racji, a także wysokiego poziomu artystycznego jego prac, zaliczany jest obecnie do najbardziej znanych i cenionych artystów XIX-wiecznego Gdańska.
Johann Speymann
(Speman, Speyman, Speiman, Speimann von der Speie)
Burmistrz, kupiec, mecenas i kolekcjoner. Ur. 1563 r. w Gdańsku, zm. 3 IX 1625 r. Po ukończeniu nauki w Gdańsku udał się w 1580 r. na studia do Krakowa. Dalsze nauki odbywał w Strasburgu, Wittenberdze, Królewcu, Heidelbergu, Padwie, Pizie i Sienie. Po powrocie do Gdańska trudnił się handlem zbożem, pływając z tym ładunkiem do Italii .M. in. w 1592 r. odbył podróż statkiem do Wenecji, z którą utrzymywał kontakty handlowe i kulturalne. W dowód uznania za pomoc dla głodującej Italii otrzymał od papieża Klemensa VIII szlachectwo. Był jednym z projektodawców budowy fontanny Neptuna. Za jego sprawą Dwór Artusa zyskał piękną renesansową fasadę. Wraz z burmistrzem B. Schachmanem zainicjował budowę Wielkiej Zbrojowni, Złotej Bramy i renesansowego wyposażenia Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku. Właściciel tzw. Złotej Kamieniczki na Długim Targu, wyróżniającej się bogactwem wyposażenia i urodą. Nabywał książki, dzieła sztuki i wspaniałe zbroje, które przechowywał w swojej rezydencji. W administracji miasta: 1601 - 1603 ławnik sądu miejskiego, 1603 - 1613 rajca miejski, 1613 - 1625 burmistrz Miasta Gdańska.
Jan Strakowski
Jerzy Strakowski
Strakowski Jan i syn jego Jerzy należeli do najznakomitszych gdańskich budowniczych. Rozmaicie zapisywano w przeszłości ich nazwisko (Strakoffsky, Strakwitz, Strokowski).
Jan ur. 1567 r., zmarł w marcu 1642 r. w Gdańsku. Przypuszczalnie pochodził z Pomorza, choć niektórzy historycy i historycy architektury wywodzą go ze Śląska. Do Gdańska przybył ok. 1587 r., będąc już zaprawionym w zawodzie murarsko - kamieniarskim fachowcem. Tu rozpoczął współpracę ze sławnym już budowniczym Antonim (Antonem) Obberghenem. Pierwszą większą pracą wykonaną w Gdańsku był wystrój kamieniarski Ratusza Starego Miasta. Z powierzonego zadania wywiązał się znakomicie, zdobywając opinię sumiennego, zdolnego i pracowitego budowniczego. J. Strakowski pracował przy rozbudowie Twierdzy Wisłoujście, przebudowie Przedbramia ul. Długiej na więzienie, a także przy budowie Wielkiej Zbrojowni. W 1595 r. został muratorem miejskim, a ok. 1603 r. miejskim budowniczym. W latach 1610 - 1620, jako stypendysta Rady Miejskiej Gdańska, studiował budowę systemów fortyfikacyjnych w Holandii i Niemczech. Po powrocie do Gdańska pracował przy przebudowie fortyfikacji miejskich, projektując i wznosząc, m. in. Bramę Nizinną (1626), Bramę Żuławską (1628) oraz przebudowując Bramę św. Jakuba.
Jerzy ur. 30 I 1614 r. w Gdańsku, zm. 17 V 1675 r. w Gdańsku. Od 1630 do 1635 r. i ponownie od 1635 do 1640 r., studiował, jako stypendysta Rady Miejskiej Gdańska, zagadnienia fortyfikacji w Holandii. Zaprojektował i nadzorował przebudowę bastionów - św. Elżbiety i Bożego Ciała - stanowiących ważny element gdańskich fortyfikacji od strony zachodniej. Od 1642 r. był inżynierem miejskim Gdańska. W latach 1643 - 1645 wykonał projekt i nadzorował budowę Małej Zbrojowni na Starym Przedmieściu. Pracował przy wznoszeniu nowych szańców wokół Twierdzy Wisłoujście. Od 1655 r. fortyfikował tereny Biskupiej Górki, Siedlec i Grodziska.
Johann Uphagen
Kupiec, rajca, kolekcjoner. Ur. 9 II 1731 r. w Gdańsku, zm. 17 XI 1802 r. w Gdańsku. Syn Petera, kupca i rajcy miejskiego, kalwin. Po ukończeniu Gdańskiego Gimnazjum studiował historię, prawo i filozofię na uniwersytecie w Getyndze. Po studiach odbył podróż po Niemczech, Holandii i Francji. W czasie podróży nabył wiele cennych książek, stanowiących zaczątek jego późniejszej biblioteki. Po śmierci ojca (1775 ) przejął rodzinną firmę handlową. W 1776 r. wybrany na ławnika sądu Głównego Miasta, a w 1792 r. do Rady Miasta. Po włączeniu w 1793 r. Gdańska do państwa pruskiego (II rozbiór Polski) wycofał się z życia politycznego. Od 1775 r. zajmował się też pracą naukową i kolekcjonerstwem. Za życia jego biblioteka liczyła ponad 20 000 tomów dotyczących m.in. humanistyki, prawa i historii sztuki. W 1879 r. trafiła do zbiorów Biblioteki Miejskiej (obecna Biblioteka Gdańska PAN), gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego. Był autorem publikacji z zakresu historii miasta. W 1775 r. nabył kamienicę przy ul. Długiej 12 z oficyną i gruntownie ją przebudował. W 1779 r. zamieszkał w niej wraz z żoną Abigal z domu Borckmann. Zdając sobie sprawę, że nie będzie posiadać potomka (pomimo dwukrotnego małżeństwa), utworzył w 1789 r. Fundację Rodzinną na zasadzie majoratu, która miała przejąć opiekę nad jego rezydencją przy ul. Długiej i znajdującymi się tam cennymi zbiorami, zachowując bez zmian wnętrza. Zmarł 17 listopada 1802 r. w swoim dworku "Mon Plaisir" we Wrzeszczu. W wydzierżawionych od rodziny Uphagena pomieszczeniach przy ul. Długiej 12 utworzono w 1911 r. Muzeum Wnętrz Mieszczańskich. Zniszczoną w 1945 r. kamienicę odbudowano w 1953 r., a w 1998 r. otwarto w niej ponownie muzeum, będące oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.
Lech Wałęsa
 |
Elektryk, polityk. Ur. 29 IX 1943 r. w Popowie k/Lipna. Elektryk z zawodu, absolwent zasadniczej szkoły mechanizacji rolnictwa. Początkowo pracował w Państwowym Ośrodku Maszynowym (POM) w Lochocinie, a od 1967 r. w Stoczni Gdańskiej. W grudniu 1970 r. członek stoczniowego komitetu strajkowego. Zwolniony ze stoczni w 1976 r. za udział w strajku pracował jako robotnik w innych gdańskich przedsiębiorstwach. W 1978 r. był jednym z założycieli Komitetu Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Prześladowany przez służby bezpieczeństwa za nielegalną działalność. W sierpniu 1980 r. przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego przy Stoczni Gdańskiej. 31 sierpnia w słynnej Sali BHP złożył podpis pod tzw. porozumieniami sierpniowymi. Współtwórca i pierwszy przewodniczący NSZZ "Solidarność". Internowany w stanie wojennym, zwolniony w listopadzie 1982 r., ponownie stanął na czele podziemnych władz związku "Solidarność". W październiku 1983 r. Komitet Noblowski przyznał mu Pokojową Nagrodę Nobla, którą, w imieniu laureata, odebrała żona Danuta. Przywódca strony opozycyjnej w obradach "okrągłego stołu". Po legalizacji NSZZ "Solidarność" w kwietniu 1989 r. objął, tym razem już legalnie, przewodnictwo związku. W grudniu 1990 r. został wybrany w powszechnym głosowaniu Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Jako prezydent największe uznanie zyskał w polityce zagranicznej; doprowadził m. in. do wyjścia z Polski stałego garnizonu radzieckiego (rosyjskiego) i do samorozwiązania się Układu Warszawskiego. Nie został wybrany na drugą kadencję prezydencką w 1995 r. Powrócił do Gdańska, koncentrując swą działalność na arenie międzynarodowej. Jest jednym z najbardziej znanych Polaków na świecie. W czerwcu 1997 r. został Honorowym Obywatelem Gdańska. Doctor honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego i wielu uczelni na świecie.
Autorzy opracowania: dr Mirosław Gliński i dr Jerzy Kukliński (Muzeum Historyczne Miasta Gdańska)