PORTAL MIASTA GDAŃSKA

Historyk Löschin

Historyk Löschin
W 2018 roku minęło sto pięćdziesiąt lat od śmierci Gotthilfa Löschina, gdańskiego historyka i pedagoga.
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Gotthilf Matthias Löschin, litografia Carla Warnecka; ok. 1830
Gotthilf Matthias Löschin, litografia Carla Warnecka; ok. 1830
Fot. Zbiory BG PAN

Życiorys Löschina opowiedziany w stylu noty biograficznej jest stosunkowo nieskomplikowany. Urodził się w Gdańsku 24 lutego 1790 roku jako syn gdańskiego kupca Johanna. Uczęszczał do szkoły św. Piotra i Pawła, od roku 1805 do Gimnazjum Akademickiego. W 1809 roku rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Królewcu, a po uzyskaniu doktoratu w 1812, odbył podróż do Turyngii. W Weimarze odwiedził Johanna Wolfganga Goethego.

Wrócił do Gdańska, gdzie został prywatnym nauczycielem, a po egzaminie państwowym w 1815 roku nauczycielem i kierownikiem elementarnej szkoły św. Barbary. Od 1824 roku do przejścia na emeryturę w 1866 roku był dyrektorem szkoły średniej św. Jana. W 1838 z jego inicjatywy założono pierwsze w Gdańsku publiczne przedszkole. W latach 1844-1847 wchodził w skład Rady Miejskiej.

Zajmował się nie tylko pracą pedagogiczną i dydaktyczną,  prowadził też działalność naukową i literacką, między innymi w latach 1815-1816 wydawał czasopismo „Gedana”. Opublikował ważne prace z z zakresu historii Gdańska: w latach 1822-1823 była to dwutomowa, kilkakrotnie wznawiana „Geschichte Danzigs von der ältesten bis zur neuesten Zeit” (w uzupełnieniu opublikował też cztery kroniki gdańskie), w 1837 – trzy tomy przyczynków do historii miasta „Beiträge zur Geschichte Danzigs und seiner Umgebungen”, w 1853 i 1860 dwa tomy „Danzig und seine Umgebungen”. Opracował też wykaz gdańskich burmistrzów od XIV wieku – „Die Bürgermeister, Rathsherren und Schöppen des Danziger Freistaates und Patrizierfamilien denen sie angehörten”. W pracach tych wykorzystywał źródła przechowywane w archiwum miejskim (w Ratuszu Głównego Miasta i Bibliotece Miejskiej). W bibliotece dodatkowo przez ponad trzydzieści lat był bibliotekarzem. W 1820 roku otrzymał doktorat honoris causa uniwersytetu w Marburgu, od 1835 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuki. W 1865 roku nadano mu honorowe obywatelstwo miasta.

W 1815 roku ożenił się z Augustą Müller, córką Carla Gottlieba, który był sekretarzem loterii państwowych w Gdańsku i osobą zasłużoną w organizacji opieki nad sierotami i dziećmi z rodzin robotniczych.

Gotthilf Löschin zmarł 31 stycznia 1868 roku i został pochowany obok rodziców na cmentarzu na Oruni. Przed wojną jego imię nosiła dzisiejsza ulica Poprzeczna we Wrzeszczu.

W wydanym w 1923 roku zbiorze „ Alte Danziger Lebensbeschreibungen”, Walther Domansky tak charakteryzował postać Löschina:

„Któż w Gdańsku lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX stulecia nie znał »starego Löschina«? A któż spośród dzisiejszych gdańszczan go nie zna z lektury jego dzieł, jeśli tylko pielęgnuje w sobie żywe zainteresowanie historią ojczystego miasta?  Jeśli ktoś był prawdziwym, starym gdańszczaninem, to był nim właśnie Löschin. (…) Na stanowisku dyrektora szkoły św. Jana rozwijał trwającą dziesięciolecia owocną działalność, a dzięki troskliwej opiece nad wrażliwymi duszami swych uczniów uzyskał popularność, która staje się udziałem niewielkiej grupki nauczycieli. W znaczący sposób przyczyniły się do tego wspólne spacery i piesze wędrówki, jak również coroczna uroczystość jego urodzin z wystawianymi przed południem, w obcych językach, spektaklami dramatycznymi. Wieczorami, w okazałych pomieszczeniach jego mieszkania przy ulicy Świętego Ducha 77, odbywały się regularnie bale uczniowskie albo nawet bale przebierańców, na których miały zaszczyt bywać, zapraszane pisemnie, siostry najlepszych uczniów. Niektóre z tych młodych dam – a było to zimową porą – przyjeżdżały tam saniami. Na górze, w opróżnionej sali Löschinowego mieszkania, na tapicerowanych ławkach przy ścianach siedzieli starzy, podczas gdy młodzież musiała stać” (tłumaczenie Janusz Mosakowski).

O roli Löschina jako historyka Gdańska pisał Peter Oliver Loew:

„Löschinowskie pojmowanie upływu czasu charakteryzuje przekonanie o »wiecznym cyklu wydarzeń światowych«. Potrzeby ukierunkowania własnych chęci poznania są częstokroć irracjonalne, obiektywność i naukowa krytyka źródeł nie są wyłącznymi motywami przewodnimi pracy tego dziejopisarza. W dalszym ciągu kumuluje on wiedzę historyczną bez rozważania jej treści. Przykładem może być początek opisu, w którym przywołując pogrążone jeszcze w »mitycznym półmroku« pradzieje Gdańska, opiera się bez komentarza na jednym zaledwie źródle. Choć Löschin nie odnosi się krytycznie do swoich źródeł, wyników swych nie popiera dowodami, prawie zupełnie nie przytaczając literatury, to jego dziełu należy przypisać wielkie znaczenie. Prezentuje ono bowiem po raz pierwszy aktualnie znaną wiedzę o całej historii miasta, włącznie z historią gospodarczą, społeczną, a także z historią kultury. W ten sposób praca Löschina ukazała przestarzałość akrybii Gralatha, pozostając aż do początku XX wieku głównym źródłem dla wszystkich zajmujących się historią lokalną” („Gdańsk i jego przeszłość”, tłumaczenie Janusz Mosakowski).