Udział w otwartej debacie oświatowej: Kierunki rozwoju gdańskiej oświaty. Propozycja aktualizacji programu "Gdańszczanin 2020" (9)

Tematyka wystąpień: 

• Powitanie uczestników – Ewa Kamińska, Zastępca Prezydenta Miasta Gdańska ds. Polityki Społecznej
• 14.00 – 14.20 – Miasto wobec wyzwań oświatowych – dr Jan Herczyński – Uniwersytet Warszawski, koordynator w projekcie MEN „Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i lokalnym”, specjalista w zakresie lokalnych strategii oświatowych, zobacz (119.83 KB)
• 14.20 – 14.40 – Propozycja aktualizacji programu GDAŃSZCZANIN 2020 – Regina Białousów Dyrektor Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego w Gdańsku
• 14.40 – 16.00 – debata z udziałem uczestników spotkania

GDAŃSZCZANIN 2020 - projekt aktualizacji z uwzględnieniem propozycji zespołów roboczych Gdańskiej Rady Oświatowej - zobacz (468.31 KB)
GDAŃSZCZANIN 2020 - uwagi nadesłane do projeku aktualizacji - zobacz (114.48 KB)

WYZWANIE I: powolny proces erozji efektywności szkół powodowany niżem demograficznym, który grozi zapaścią

a) procesy związane edukacją są powolne i trudno na nie reagować – co roku ubywa nieznaczny odsetek uczniów, który stopniowo prowadzi nawet do wyludniania szkół. Trudno szybko reagować na ten stan rzeczy, mając na względzie efektywność – planować sieć szkół i podejmować decyzje o likwidacji placówki lub redukcji zatrudnienia,
b) utrudnieniem w planowaniu sieci szkół jest zjawisko migracji między szkołami, które ze sobą konkurują. Rodzice wybierają dla swoich dzieci szkoły osiągające najlepsze wyniki. Takie zjawisko prowadzi do niebezpiecznego rozwarstwienia społecznego.

Rekomendacja: Trzeba monitorować i na bieżąco analizować sytuację w rejonach. Warto wykorzystać niż demograficzny, jako szansę na obniżenie wieku szkolnego i rozszerzenie opieki przedszkolnej (wprowadzenie kolejnych roczników uczniów do szkół).

WYZWANIE II: nowe rozwiązania: organizacja budżetu szkolnego i kontrola zarządcza

Wyniki badań prowadzonych przez zespół projektu systemowego MEN „Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i krajowym” pokazują, że wprowadzona w oświacie kontrola zarządcza i budżet zadaniowy nie przyniosły oczekiwanych korzyści.  Stały się uciążliwym obowiązkiem biurokratycznym. Mogą one stać się wartościowymi narzędziami dla podnoszenia jakości edukacji, pod warunkiem pogłębionego zaadaptowania tych narzędzi do specyfiki i potrzeb konkretnego samorządu.

Kontrola zarządcza – miasto ma prawo przyjąć własne standardy kontroli zarządczej ponad niezbędne minimum ustawowe; ich egzekwowanie daje szansę na racjonalne zarządzanie. Są w Polsce samorządy, które podjęły próbę wykorzystania tego narzędzia poprzez wskazanie dodatkowych własnych standardów. Dla efektywności takich działań w obszarze zarządzania ważne jest, aby nie było ich zbyt wiele oraz aby były monitorowane i egzekwowane.
Budżet zadaniowy – najważniejszą decyzją budżetową jest zatwierdzenie arkusza organizacyjnego przez organ prowadzący. Ta kluczowa decyzja jest już autonomiczna i nie powinna być decyzją księgową. Wiele miast wprowadziło wytyczne do przygotowania arkuszy. Dla prowadzenia dobrej lokalnej polityki oświatowej ważne jest, aby te wytyczne były poprzedzone dyskusją z dyrektorami szkół i innymi podmiotami działającymi w obszarze oświaty.

Rekomendacja: optymalne wykorzystanie kontroli zarządczej poprzez jej indywidualizację w skali miasta (własne standardy) oraz budżetu zadaniowego poprzez współpracę przy opracowaniu wytycznych do arkusza organizacyjnego. Dla planowania dobrego procesu budżetowego ważne jest monitorowanie procesu i wskaźników:

• średnia liczba uczniów na 1 oddział (klasę),
• średnie wydatki na 1 oddział (klasę),
• średnie wydatki na 1 ucznia.

WYZWANIE III: monitorowanie procesów szkół

Rekomendacja: Duże znaczenie ma wskaźnik frekwencji. Miasto, które ma obecnie dużo informacji o szkole (sprawozdania Systemu Informacji Oświatowej, ewaluacja zewnętrzna, wyniki egzaminów zewnętrznych, EWD i in.), powinno na bieżąco monitorować wskaźnik frekwencji, szybko reagujący na szkolne procesy i sytuacje. Jako bardzo ważny i czuły, wskaźnik tego, co dzieje się w szkole, pozwala na wyłonienie szkół borykających się z problemami przy jednoczesnym nieobwinianiu poszczególnych osób. Stąd jest bezpieczny i nie budzi większych oporów.
Rekomendacja: Dla monitorowania pracy szkół ważne są relacje samorząd – dyrektor szkoły. Samorząd powinien jasno precyzować swoje oczekiwania względem dyrektorów, formy kontroli ich spełniania i oceny, przy jednoczesnym poszanowaniu autonomii szkoły. Obecnie dobry dyrektor, to osoba, która zachowuje dyscyplinę finansową szkoły i sama rozwiązuje konflikty. Jednak dla jakości edukacji powinna być to osoba zaangażowana z wizją.
Ponieważ obecna formuła konkursu na stanowisko dyrektora szkoły nie sprzyja autonomii wyboru przez samorząd, miasto traci możliwość wpływu na jakość edukacji w szkole. Dlatego samorząd powinien myśleć długofalowo nad przygotowaniem przyszłych potencjalnych dyrektorów szkół. Przykładowo, w Anglii i Francji nie może być dyrektorem ktoś, kto nie przepracował przynajmniej jednego  roku w innej szkole.

WYZWANIE IV: odpowiedzialność za jakość nauczania

Reforma systemu oświaty, na mocy której JST zaczęły prowadzić szkoły, pokazała, że władze samorządowe są gospodarzem, który potrafi zapewnić dobre warunki w szkołach przy jednoczesnym racjonalnym gospodarowaniu środkami finansowymi. Trudności związane z kształtowaniem polityki jakości edukacji, na jakie napotykają organy prowadzące, to:

• kłopoty ze zdefiniowaniem pojęcia „jakość edukacji”,
• wiele różnorodnych oczekiwań wobec szkół, z których tylko część jest mierzona różnymi wskaźnikami, 
• niektóre wskaźniki dają sprzeczne informacje, np. pozytywna ocena mimo ujemnego EWD,
• precyzyjne określenie wymagań wobec dyrektorów szkół (miasto nie powinno tolerować zrzucania przez dyrektorów winy na słabych uczniów, czy brak współpracy z rodzicami) negatywne doświadczenia z prób wykorzystania raportów z ewaluacji zewnętrznej.

Rekomendacja: Pomimo sytuacji prawnej, która rozmywa odpowiedzialność za nauczanie, rozdzielając zadania między organ prowadzący (zapewnienie warunków do nauki) a kuratoriom (nadzór), odpowiedzialności za jakość edukacji i to co dzieje się w szkołach powinien podjąć się samorząd, jako organ prowadzący dla szkół, odpowiedzialny za kształtowanie lokalnej polityki oświatowej. Ponieważ dla podjęcia tego zadania bardzo ważni są wizjonerzy, a do tej pory zadania realizowane przez samorząd wymagały pragmatyzmu (remonty, budynki, wyposażenie, administracja), trzeba zmienić perspektywę zarządzania.
Różnorodność instrumentów i sprzecznych danych wymagają pogłębionej wspólnej refleksji i DIALOGU z udziałem przedstawicieli zainteresowanych środowisk (FORUM).

DEBATA - poruszane zagadnienia (głosy uczestników):

• Radna dzielnicy Osowa – w związku z przepełnieniem szkoły podstawowej przeznaczonej na 600 uczniów, w której obecnie uczy się 1200, nie można mówić o jakości edukacji ponieważ nie jest realizowana nawet podstawa programowa.
• Radny dzielnicy Stogi, były nauczyciel akademicki – przekazał władzom miasta swoje sugestie dotyczące edukacji fizyczno-duchowej. Jest to ważne dla określenia, jaki ma być Gdańszczanin 2020 roku.
• Prof. Edmund Wittbrodt podkreślił, że program „Gdańszczanin2020”, to projekt, który z uwagi na tempo procesów i zmian, nigdy nie będzie zamknięty. Warunkiem efektywnej edukacji jest:
• holistyczne myślenie o edukacji (ani wczesna i ani późna – przez całe życie)
• elastyczne kształcenie odpowiednich kompetencji, dostosowane do oczekiwań aktualnej rzeczywistości,
• wysoka jakość kształcenia przy minimalnych kosztach (kształcenie efektywne),
• wyrównywanie szans edukacyjnych.

Kluczowym elementem w procesie edukacji jest nauczyciel, dzięki któremu szkoła powinna kształtować u  uczniów: nabycie umiejętności uczenia się, postawę potrzeby uczenia się przez całe życie, dać radość z uczenia się (uruchomić automotywację).
Dyrektor powinien być osobą z wizją, zaangażowanym wychowawcą. Bardzo ważnym w systemie szkolnym jest element partnerstwa i dialogu w relacjach: rodzice – samorząd – środowisko lokalne. Istotna też jest odpowiedź na pytania: kto jest „gospodarzem” projektu „Gdańszczanin2020”, kto odpowiada za jego realizację, jak przekonać dyrektorów szkół i nauczycieli, że jest to ich program? Pytanie do dra J. Herczyńśkiego: jak postrzega ograniczenia autonomii szkoły, przy obecnie istniejącej Karcie Nauczyciela? Dlaczego nie przejmujemy unijnych 16 wskaźników dla określania jakości edukacji?

• Dr Jan Herczyński – samorząd musi czuć się odpowiedzialny za swoich uczniów, nauczycieli, dyrektorów. Nauczyciele zaś powinni być chronieni ze względu na charakter swojej pracy, ale Karta Nauczyciela jest dokumentem politycznym. Co do wskaźników, to powinno być ich wiele, a nie jeden syntetyczny.
• Katarzyna Hall – po analizie uwag przekazanych do nowego Gdańszczanina 2020, proponuję skupienie się na propozycjach, których realizacja leży w zakresie możliwości miasta. Bardzo ważne jest monitorowanie pracy szkół i warto zastanowić się nad wypracowaniem zasad przekazywania informacji, o tym, co dzieje się w szkołach do organu prowadzącego. Dobrze byłoby, aby Rada Rodziców poznała wytyczne do arkusza organizacyjnego. Komitet Rady Rodziców z dyrektorem i organem prowadzącym może stanowić o jakości edukacji w mieście. Gdańskie Forum Rad Szkół i Rad Rodziców może być miejscem składania informacji i zażaleń. Ważne jest zatem wypracowanie szybkiego i skutecznego mechanizmu komunikacji i opiniowania kluczowych dokumentów przez rodziców.
• Prof. Edmund Wittbrodtt – nie próbujemy wykorzystywać wszystkich możliwości, jakie mamy na poziomie samorządu. Wszystkie działają przy tych samych regulacjach. Warto zadać pytanie, dlaczego zatem inni, działając w tych samych warunkach prawnych, uzyskują wyniki na sprawdzianach i egzaminach zewnętrznych lepsze od nas?
• Elżbieta Walkiewicz – w UE każdy kraj ma własny system edukacji, ale kompetencje, jakie ma kształcić, są takie same. Jest to katalog otwarty, który trzeba stale aktualizować i doskonalić. Kształcenie młodych nauczycieli jest sprawą polityki państwa, ale kształcenie ustawiczne jest obszarem, w którym miasto może bardzo dużo.
• Franciszek Potulski – Obecnie nie wiadomo, kto odpowiada za efekty edukacyjne. Jakie narzędzia ma mieć kuratorium oświaty, a samorządy nie korzystają z pomocy kuratorium, przygotowując coroczne informacje dla radnych i projektując lokalną politykę oświatową.
• Regina Białousów – Co roku Miasto Gdańsk zwraca się do kuratorium i okręgowej komisji egzaminacyjnej o dane do raportu.
• Marcin Hintz (Dyrektor ZSO 7) – Jaka będzie rola dyrektora w „nowym” gimnazjum: przedmiotowa czy podmiotowa? Czy organ prowadzący podejmie działania w celu wzmocnienia autorytetu dyrektora szkoły? Warto zadać pytanie dlaczego z reguły jest jeden kandydat na dyrektora szkoły?  Być może za mało zarabia lub jest bardzo dobry?
• Ewa Kamińska – prace nad projektem aktualizacji „Gdańszczanina2020” trwały, kiedy jeszcze nie było strategii rozwoju miasta Gdańska na dalsze lata, a w dzisiejszej rzeczywistości dynamicznie zmieniających się warunków, trudno precyzyjnie określać zadania i wskaźniki. Przygotowana już Strategia „Gdańsk  Moje Miasto” zawiera 28 wskaźników dla obszaru edukacji. Ponieważ przyjęcie nowego Gdańszczanina 2020 nie jest ograniczone czasem, dlatego możemy spokojnie podchylić się nad wypracowaniem optymalnych rozwiązań. Realizatorami działań w priorytetach są dyrektorzy placówek, samorząd zaś ma stwarzać warunki i ułatwiać pracę. Debatowanie w dużych gremiach jest naszą słabą stroną. W sposób twórczy łatwiej nam jest rozmawiać w mniejszych grupach.
• Bożena Brauer - czy dalsze dyskusje będą polegały na hasłowych zapisach, czy będziemy rozmawiać o uszczegółowieniu?
• Ewa Kamińska – Gdańszczanin 2020 jest projektem strategii, która nie ma charakteru instrukcji wykonawczej. Wybór sposobu realizacji należy do realizatorów, którzy powinni doprowadzić do zakładanych celów.

Kolejne posiedzenie Gdańskiej Rady Oświatowej zaplanowano na 5 kwietnia br.