Tematem przewodnim posiedzenia w dniu 17 maja 2012 roku był pomiar jakości edukacji za pomocą unijnych wskaźników/benchmarków oraz angielskie doświadczenia w podnoszeniu jakości usług edukacyjnych. Gośćmi spotkania byli Piotr Wołkowiński – niezależny konsultant ds. rozwoju społecznego oraz Andrzej Rozwadowski Prezes Zarządu Rady Szkoły w Stroud.
W pierwszej części posiedzenia prof. Edmund Wittbrodt przedstawił międzynarodowe wskaźniki jakości edukacji, opracowane przez 26 ekspertów z krajów Unii Europejskiej, którzy starali się stworzyć narzędzie wspomagające podnoszenie jakości usług edukacyjnych.
Celem opracowania wskaźników/benchmarków było wyselekcjonowanie obszarów edukacji i opisanie ich w sposób umożliwiający porównywanie narodowych standardów szkolnych oraz wymianę dobrych praktyk.
W czerwcu 2000 roku na IV Konferencji Europejskich Ministrów Edukacji Komisja Europejska przedstawiła „Europejski raport na temat jakości kształcenia”, opracowany we współpracy z ekspercką grupą roboczą. W raporcie wyróżniono 16 wskaźników jakości służących ewaluacji systemów, które zdefiniowano jako kluczowe dla określenia stanu edukacji w poszczególnych krajach:
Wskaźniki osiągniętego poziomu:
- Umiejętności matematyczne uczniów
- Umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstu
- Nauczanie przedmiotów ścisłych i przyrodniczy (science)
- Technologie informacyjne i komunikacyjne w szkole
- Nauczanie języków obcych
- Uczenie uczenia się
- Kształcenie obywatelskie, w tym edukacja obywatelska
Wskaźniki sukcesów w nauce i przejścia na wyższy etap edukacyjny:
- Rozmiar niepowodzeń szkolnych uczniów
- Proporcje ukończenia szkół średnich (ponadgimnazjalnych)
- Zasięg szkolnictwa wyższego – proporcje młodzieży podejmującej i kończącej studia
Wskaźniki ewaluacji i monitorowania edukacji:
- Ewaluacja (ocena) i monitorowanie edukacji szkolnej (przez uczestników procesu kształcenia – dyrektorów szkół, nauczycieli, uczniów: tzw. autoewaluacja służąca ulepszaniu szkoły)
- Uczestnictwo rodziców w pracy szkoły (jako jeden z czynników działających na rzecz ulepszania szkoły)
Wskaźniki zasobów i struktur systemu edukacyjnego:
- Kształcenie i doskonalenie nauczycieli
- Zasięg wychowania przedszkolnego – proporcja dzieci uczęszczających do przedszkola
- Liczba uczniów przypadająca na komputer
- Nakłady finansowe przypadające na ucznia/studenta
Wskaźniki wybrano według trzech kryteriów: polityczne znaczenie danego obszaru, porównywalność, ważność danych. Uzyskiwane poprzez wskaźniki informacje mają ułatwiać podejmowanie decyzji w obszarze poprawy jakości edukacji na poziomie centralnym i lokalnym. Starając się opisywać poziom edukacji przy pomocy 16 wskaźników, dobrze jest sprawdzić czy mamy właściwe narzędzia do pomiaru. I tak biorąc pod uwagę wskaźniki obszaru osiągniętego poziomu, który obejmuje proces kształcenia ucznia, trzeba pamiętać, że masowość obniża pomiary uśredniające. Dlatego bardzo ważne jest wyłanianie liderów, uczniów którzy mogą osiągać wysokie poziomy oraz stwarzanie warunków stymulujących ich rozwój: opracowanie systemu wyłaniania i wspierania uczniów szczególnie uzdolnionych oraz upowszechnienie go.
W drugiej części posiedzenia Andrzej Rozwadowski Prezes Zarządu Rady szkoły podstawowej w angielskim Stroud przedstawił własne doświadczenia w zakresie podnoszenia jakości pracy szkoły i współpracy ze środowiskiem lokalnym. Na wstępie swojego wystąpienia podkreślił, iż fundamentem współpracy liderów lokalnej społeczności, nauczycieli i rodziców jest wspólny cel: DOBRO DZIECKA, czyli jak najlepsze przygotowanie dziecka do kolejnego etapu edukacyjnego i do dorosłego życia. Utożsamienie się z tak zdefiniowanym celem ułatwia podejmowanie działań na rzecz poprawy pracy szkoły i rozwiązywania bieżących problemów, czemu służy „kultura pozytywnej krytyki”.
REFORMA angielskiego systemu oświaty – wprowadzona trzy lata temu umożliwia przekazywanie szkół publicznych do prowadzenia lokalnym Radom Szkoły. Obecnie w Anglii przekazano już ok. 50% szkół na poziomie podstawowym. Wcześniej finansowanie oświaty przebiegało przez lokalne władze samorządowe, co pochłaniało ok. 10% kosztów prowadzenia placówki. Szkoły, które zdecydowały się na niezależność otrzymały 100% subwencji i dodatkowy bonus.
Cel stworzenia tej drogi: obniżenie kosztów prowadzenia szkół i podniesienie jakości usług edukacyjnych poprzez uspołecznienie zarządzania (rady przedstawicieli lokalnego środowiska są zainteresowane wysoką jakością usług edukacji).
Status szkoły: szkoła publiczna, niezależna, czyli nie prowadzona przez administrację – nieodpłatna
Finansowanie: bezpośrednio z budżetu państwa 100% subwencji, 80% budżetu szkoły stanowi wynagrodzenie nauczycieli, określone normami ogólnokrajowymi.
Rada Szkoły:
• status: firma usługowa.
• skład: 16 osób w tym przedstawiciele: lokalnego środowiska (społeczni radni), rodziców, przedstawiciele pracowników niepedagogicznych, dyrektor szkoły.
• rodzaj zatrudnienia członków: wolontariat,
• zadania i kompetencje: wytycza cele, określa wymagania (w tym również od siebie), określa standardy, wspiera i organizuje dodatkowe wsparcie w rozwoju szkoły i nauczycieli (najczęściej korzystając z sieci międzyszkolnych), zatrudnia, mianuje i odwołuje dyrektora (na czas nieokreślony) i nauczycieli, finansuje całą działalność szkoły (w tym remonty i wyposażenie), czuwa nad skutecznością działań dyrektora i udziela mu wsparcia, zarząd podnosi standardy wspólnie z dyrektorem dla dobra dziecka.
Odwoływanie dyrektora szkoły – dyrektora zatrudnia zarząd i ma prawo go odwołać. Jednak dzieje się to rzadko, najczęściej jeśli miało miejsce jakieś nadużycie. Z reguły Zarząd wspiera dyrektora w przezwyciężaniu barier i podnoszeniu kompetencji (projektowaniu i realizacji programów podnoszących jakość pracy szkoły) „robi się wszystko, aby dyrektor był kompetentny”.
Rekrutacja do szkół: jest realizowana jawnie wg kryteriów szkoły z udziałem samorządu z uwzględnieniem priorytetów samorządu dla dzieci znajdujących się w trudnej sytuacji.
Nadzór pedagogiczny i finansowy: raz na 4 lata realizują go inspektorzy ministerialni. Podstawą przeprowadzania przez inspektora ewaluacji zewnętrznej jest wynik autoewaluacji wewnętrznej i wynikające z niej podjęte działania oraz wyniki szkoły porównywane z określonym modelem docelowym. Ewaluacja zewnętrzna przeprowadzana jest z udziałem nauczycieli, uczniów i rodziców (otrzymują formularze ankietowe, uczestniczą w wywiadach). Wyniki ewaluacji zewnętrznej są opracowywane w formie raportu, który zawiera wskazania mocnych i słabszych stron, które należy poprawić. Raport jest jawny - upubliczniony w Internecie na stronach szkoły i jednostki nadzorującej. Ponadto każdy uczeń szkoły otrzymuje od inspektora list z informacją o ewaluacji i jej wynikach, który przekazuje rodzicom. Dla rodziców i środowiska raport jest podstawą oceny pracy szkoły, która jest uwzględniana w procesie rekrutacji.
PRZYKŁAD szkoły podstawowej w Stroud – zarządzanej od roku przez Radę Szkoły:
- tryb pracy szkoły: 8.45 – 15.15; 2 bloki lekcyjne bez odgórnie ustalonych przerw (jeden do obiadu, drugi po obiedzie), godzinna przerwa obiadowa, w trakcie której kadra sprawuje opiekę nad uczniami;
- uczniowie: wiek 4 – 11 lat; 5-latki – kl. I; 180 osób /7 klas; średnio - 30 uczniów w klasie;
- rekrutacja: za pośrednictwem lokalnego samorządu wojewódzkiego wg kryteriów szkoły, ale pierwszeństwo mają dzieci potrzebujące szczególnej opieki ( sieroty, emigranci, etc) wg kryteriów wojewódzkich
- nauczyciele: 8 osób, pracują 6 godzin („zegarowych”) dziennie, w tym 1 godzinna przerwa obiadowa i jedno popołudnie wolne na sprawy administracyjne i przygotowanie się do zajęć; w całym cyklu podstawowym jeden nauczyciel uczy wszystkich przedmiotów (7 lat), wynagrodzenie – wg stawek ogólnokrajowych wynegocjowanych ze związkami zawodowymi;
- pomocnik nauczyciela: 20 osób (zatrudniani w miarę potrzeb, bez konieczności przygotowania pedagogicznego, wynagrodzenie stosunkowo niższe od wynagrodzenia nauczycieli),
- egzaminy krajowe: w wieku 6 i 11 lat (stopniowa rezygnacja z egzaminu krajowego dla 6-latków), wyniki są porównywalne i uśredniane, podlegają analizie i służą projektowaniu i organizacji wsparcia dla ucznia; nauczyciele znają i analizują wyniki każdego ucznia,
- pracownia informatyczna – nie posiadają stałego wyposażenia sali. Komputery są dowożone na lekcje wtedy gdy są potrzebne po uprzedniej rezerwacji. Szkoła posiada 30 „laptopów”.
Rada Szkoły – organ prowadzący szkołę:
- skład: 16 osób, w tym: 8 przedstawicieli rekomendowanych przez parafię, 4 przedstawicieli rodziców, dyrektor, 1 nauczyciel, 1 przedstawiciel kadry niepedagogicznej;
- rola członków: „governor” – krytykujący przyjaciel szkoły (wysoko rozwinięta kultura przyjaznej krytyki „Byłoby lepiej, gdyby…”), przywództwo strategiczne, strategie, standardy, dobre zarządzanie;
- kadencja: 4 lata;
- tryb pracy:
- 6 dwugodzinnych spotkań w ciągu roku; decyzje zapadają większością głosów, na podstawie wcześniej przygotowanej kompletnej dokumentacji dot. omawianych obszarów; cały zarząd identyfikuje się z decyzjami szkoły niezależnie od indywidualnych preferencji,
- spotkania cechuje wysoki poziom kultury współpracy, to jest: dobre przygotowanie i organizowanie się, wzajemne słuchanie, zdolność współdecydowania, solidarne wsparcie w realizacji podjętych decyzji, przekazywanie decyzji innym interesariuszom (np. rodzicom, nauczycielom, etc…),
- komisje/zespoły robocze spotykają się częściej w celu omówienia konkretnych problemów i zapoznania się z ich specyfiką – przygotowania się do podjęcia decyzji i projektowania strategii,
- sprawozdawczość – jawne informacje na temat ustaleń – dla środowiska (na stronie www). - ocena pracy: zarząd przeprowadza własną autoewaluację.
Współpraca ze środowiskiem i rodzicami (elastyczność, wzajemne słuchanie):
- Przedstawiciele rodziców są członkami rady szkoły;
- Rodzice wraz z nauczycielami tworzą stowarzyszenie, które organizuje przedsięwzięcia na rzecz lokalnego środowiska i pozyskuje drobne środki na przedsięwzięcia na rzecz dla szkoły;
- Warsztaty dla rodziców i spotkania problemowe, np. po ewaluacji zewnętrznej, dot. bezpieczeństwa w sieci oraz inne wynikające z potrzeb rodziców, na ich prośbę;
- Komunikacja z rodzicami:
- informowanie o postanowieniach RS i przeprowadzanych kontrolach oraz ich rezultatach.
- indywidualne konsultacje z rodzicami po wcześniejszym umówieniu.
- z wykorzystaniem Internetu, ale nie we wszystkich sprawach. - Nauczyciele prowadzą kluby / zajęcia dodatkowe, realizowane w szkole po południu – w zajęciach mogą brać udział okoliczni mieszkańcy;
- Szkoła wynajmuje swoje pomieszczenia na lokalne imprezy, prywatne uroczystości – może pobierać odpłatność;
- Rodzice i nauczyciele znają swoje prawa i role. Rodzice jednak nie mogą przeszkadzać nauczycielom w realizacji ich pracy. W sytuacjach spornych, czy też nękania nauczyciela interweniuje dyrektor, który może otrzymać wsparcie zarządu szkoły. Zdarza się to jednak rzadko. W sytuacji napięcia w szkole zorganizowano warsztaty, na których niezadowoleni rodzice mogli wnieść swoje krytyczne uwagi, nadając im konstruktywny wymiar.
Doskonalenie nauczycieli
Podstawą organizowania wsparcia dla nauczycieli jest określenie standardu w reakcji na zdefiniowany problem. Jeśli Zarząd Szkoły postanawia podnieść poziom nauczania matematyki, to wysyła nauczyciela na odpowiedni kurs, który następnie szkoli nauczycieli naszej szkoły w stosowaniu nowych metod oraz wspiera i nadzoruje jak to jest robione. Za udział w kursie płaci szkoła. Najczęściej taki kurs jest organizowany dla nauczycieli z kilku szkół. Szkoły współpracują ze sobą w zamawianiu kursów doskonalących, co pozwala obniżać koszty.
Na zakończenie posiedznia Ewa Kamińska poinformowała zebranych o gdańskim projekcie Otwarta Szkoła, który obejmuje mało liczne szkoły zagrożone spadkiem uczniów. Celem projektu jest wypracowanie przez szkoły indywidualnego modelu współpracy z lokalnym środowiskiem na rzecz wzajemnego rozwoju, w oparciu o własny potencjał i wyzwania.
Następne posiedzenie odbędzie się 21 czerwca 2012r. w Biurze Rady Miasta Gdańska.
