Niezwykły system przyrodniczy Gdańska

Lasy, doliny, parki, rezerwaty i pomniki przyrody, a nawet obszary Natura 2000 – to wszystko znajdziemy w Gdańsku, w którym na jednego mieszkańca przypada ponad 138 m² zieleni. Samych pomników przyrody mamy 165, a tereny zielone zajmują łącznie 6358 hektarów! Chroniony obszar na terenie naszego miasta to ponad 8000 hektarów.

Ogółem na jednego mieszkańca Gdańska przypada ok. 138,1 m² zieleni, w tym 97,9 m² powierzchni terenów leśnych oraz ok. 40,2 m2 zieleni urządzonej (stan na 31.12.2013 r.). System przyrodniczy miasta stanowią: lasy państwowe z wydzielonym, objętym statutem Trójmiejskim Parkiem Krajobrazowym z otuliną, lasy komunalne, pas nadmorski, założenia dworsko-parkowe, parki, zieleńce, skwery, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, ogródki działkowe, zieleń przyuliczna i osiedlowa, a także użytki zielone (łąki, pastwiska).
Tereny leśne zajmują w Gdańsku powierzchnię 4 809 ha, tereny zieleni miejskiej 592 ha, ogródki działkowe 957 ha. Łącznie daje to 6 358 hektarów terenów zielonych!
Gdańsk chroni też przyrodę, a łączna wielkość obszaru objętego prawną ochroną przyrody na terenie gminy Gdańsk wynosi 8 165,13 ha.

Oto ogólna charakterystyka systemu przyrodniczego oraz najważniejsze formy ochrony przyrody w naszym mieście.

Rezerwaty i obszary ochrony przyrody
Jednym ze sposobów ochrony przyrody jest tworzenie rezerwatów. W Gdańsku jest ich pięć, o łącznej powierzchni 315,12 ha. Są nimi:
1. Rezerwat przyrody Dolina Strzyży zlokalizowany na terenie leśnictwa Matemblewo o powierzchni 38,52 ha (z otuliną 39,31 ha).
2. Rezerwat przyrody „Źródliska Ewy” utworzony na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego w celu ochrony naturalnych zbiorowisk łęgowych i ziołoroślowo-szuwarowych o powierzchni 11,08 ha.
3. Rezerwat przyrody „Ptasi Raj” o powierzchni 188,80 ha, utworzony u ujścia Wisły Śmiałej na terenie Wyspy Sobieszewskiej jako rezerwat faunistyczny, w celu ochrony ostoi ptactwa wodnego i błotnego.
4. Rezerwat przyrody „Mewia Łacha” o powierzchni 35,40 ha, utworzony w celu ochrony ptaków w okresach ich wędrówek. Jest to obszar o randze europejskiej i krajowej – jeden z najcenniejszych przyrodniczo obszarów w polskiej strefie przybrzeżnej.
5. Rezerwat przyrody „Wąwóz Huzarów” o powierzchni 2,8 ha utworzony w celu ochrony roślin rzadkich i chronionych.

Kolejnym sposobem jest ochrona poprzez stworzenie obszaru chronionego krajobrazu. Trzy „gdańskie” obszary (w granicach miasta) mają łączną powierzchnię 4 041 ha:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Wyspy Sobieszewskiej o powierzchni 1 228 ha, obejmujący fragment Mierzei Wiślanej na całej jej szerokości. Najcenniejsze fragmenty obszaru objęto ochroną rezerwatową (rezerwaty Ptasi Raj i Mewia Łacha).
- Otomiński Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 1 762 ha (w granicach miasta), obejmująca kompleks tzw. lasów smęgorzyńskich.
- Obszar Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich o powierzchni 1 051 ha (w granicach miasta) obejmuje Żuławy Gdańskie. Podstawowym walorem krajobrazu jest silnie rozbudowana sieć hydrologiczna oraz unikatowe w Polsce powierzchnie budowane przez namuły Wisły.

Trójmiejski Park Krajobrazowy
W granicach Gdańska znajduje się także część Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego o powierzchni 2 341,8 ha. Wraz z otuliną jest to 2570,7 ha w granicach Miasta Gdańska . Przedmiot ochrony stanowi specyficzna rzeźba terenu oraz szata roślinna.

Pomniki przyrody
Na terenie administracyjnym Gdańska występuje aż 165 pomników przyrody! Są nimi: 126 pojedynczych drzew, 29 grupy drzew, 1 aleja i 9 głazów narzutowych oraz 2 pomniki powierzchniowe.

Dwa zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
Na blisko 455 hektarach rozciągają się w Gdańsku dwa zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Są nimi: „Dolina Potoku Oruńskiego” (o powierzchni 79,37 ha zlokalizowany w Dolinie Potoku Oruńskiego. Utworzony w celu zachowania unikatowego charakteru przyrodniczo-krajobrazowego doliny erozyjnej w strefie krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej) oraz „Dolina Strzyży” o powierzchni 375,45 ha położony w otulinie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, utworzony w celu zachowania wyjątkowych walorów krajobrazowych terenu oraz bogatej szaty roślinnej.

Obszary Natura 2000
963 hektary w naszym mieście zajmują obszary wpisane do ochrony w ramach programu obowiązującego we wszystkich krajach Unii Europejskiej: Natura 2000. W ramach tego programu chronione są:
- Bunkier w Oliwie - specjalny obszar ochrony siedlisk nietoperzy PKH220055 o powierzchni 0,13 ha.
- Twierdza Wisłoujście - specjalny obszar ochrony siedlisk nietoperzy PKH220030 o powierzchni 16,17 ha;
- Zatoka Pucka - obszar specjalnej ochrony ptaków PLB220005 o powierzchni 245 ha (w granicach miasta) Występują tu co najmniej 23 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK).
- Ujście Wisły - obszar specjalnej ochrony ptaków PLB220004 o powierzchni 701,17 ha (w granicach miasta). Obszar obejmuje znaczny fragment zewnętrznej delty Wisły.

Użytki ekologiczne
Użytki ekologiczne zajmują łączną powierzchnię 87,91 ha. Jest ich dwanaście, a do najbardziej znanych należą: „Wydma w Górkach Zachodnich” o powierzchni 1,69 ha na terenie tzw. Wyspy Stogi w Gdańsku (użytek został ustanowiony w celu ochrony najwyższego – 22,2 m n.p.m. wzniesienia wydmowego ze zróżnicowaną szatą roślinną, a w szczególności piaskolubnej), „Zielone Wyspy” (zajmują powierzchnię 33,49 ha, a celem ich ustanowienia jest ochrona największego w granicach Gdańska kompleksu nadrzecznych szuwarów, o dużej wartości biocenotycznej i krajobrazowej), „Torfowisko Smęgorzyńskie” o powierzchni 0,6 ha (leży na terenie Otomińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Chronione jest tu śródleśne torfowisko przejściowe, zajmujące dno lejowatego, polodowcowego zagłębienia terenu), „Murawy kserotermiczne” o powierzchni ok. 2,9 ha (znajdują się na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Dolina Potoku Oruńskiego”. Jest to jedyny tego typu obiekt na obszarze Gdańska i unikatowy w regionie. Ochronie podlegają tu płaty specyficznych, ciepłolubnych zbiorowisk roślinnych), „Fort Nocek” (jest pierwszym użytkiem ekologicznym utworzonym w 1996 r. w ówczesnym województwie gdańskim. Powstał w kompleksie XVIII-wiecznych fortyfikacji Fortów Napoleońskich. Użytek stanowi miejsce hibernacji nietoperzy) oraz „Luneta z Pasikonikiem” – użytek położony przy ul. Gen. H. Dąbrowskiego, obejmujący fragment XVIII-wiecznych umocnień ziemnych, tzw. Lunetę Senarmonta. Obszar ten stanowi ostoję różnorodności biologicznej.

Parki Gdańska
Ponadto na obszarach zabudowanych znajdują się tereny zieleni urządzonej. Szczególne znaczenie posiadają tutaj duże obszary parkowe, takie jak Park Jelitkowski, Park Oliwski, Park Oruński, tereny parkowe wzdłuż alei Grunwaldzkiej we Wrzeszczu, a także cmentarze.

Ochrona na co dzień
Utrzymaniem terenów zieleni, ukwieceniem i zakupem elementów małej architektury w parkach, zieleńcach, zieleni w pasach dróg, lasach komunalnych i na terenach bez wyznaczonego administratora, zajmuje się Zarząd Dróg i Zieleni w Gdańsku. Tylko w tym roku ZDiZ przeznaczy na utrzymanie terenów zieleni w sumie 9 145 000 zł, czyli o 107 000 zł więcej niż w roku ubiegłym.
W ramach działań, realizowane będą prace porządkowe, ogrodnicze i leśne na powierzchni blisko 400 hektarów parków i zieleńców (w tym w parkach zabytkowych o pow. 49,13 ha), na ponad 1000 hektarach lasów komunalnych oraz na ponad 300 hektarach pasów dróg gminnych, powiatowych i wewnętrznych.