- Zegar słoneczny jest jednym z symboli działalności gdańskiego astronoma i bez niego plac poświęcony Heweliuszowi wydawał się niekompletny. Teraz ta ważna wizytówka Gdańska odzyskała swoją funkcję – mówi prezydent Gdańska Paweł Adamowicz. – Co ważne, odbudowa zegara słonecznego była jednym z wniosków zgłoszonych do Budżetu Obywatelskiego Miasta Gdańska w 2014 roku. Projekt zdobył wówczas aż 1071 głosów. Do realizacji zabrakło mu jedynie 230. Dlatego obywatelską inicjatywę odbudowy zegara wsparła spółka miejska – Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna – dodaje prezydent.
Wielkiemu astronomowi Janowi Heweliuszowi – Gdańszczanie. Historia zegara słonecznego
Zegar, który znajduje się na trasie spacerowej pomiędzy ul. Korzenną a ul. Rajską, uroczyście odsłonięto 12 czerwca 2003 roku. Został zaprojektowany przez dr inż. arch. Hannę Klementowską przy współpracy dra inż. Grzegorza Szychlińskiego z Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, jako element kompleksowej koncepcji zagospodarowania skweru przy Wielkim Młynie. Urządzenie to powstało, jako hołd dla gdańskiego astronoma Jana Heweliusza, przywołuje jego dokonania, pełni rolę edukacyjną. Na wykonanej z piaskowca tarczy zegara znajduje się pozłacana inskrypcja dedykacyjna o treści "WIELKIEMU ASTRONOMOWI JANOWI HEWELIUSZOWI GDAŃSZCZANIE". Na tarczy znaleźć można również inne inskrypcje po łacinie: datę wykonania, długość i szerokość geograficzną oraz nazwę konstelacji gwiezdnej wydzielonej przez Heweliusza (Jako przyjaciel Jana III Sobieskiego nadał jej nazwę SCUTUM SOBIESCIANUM, czyli Tarcza Sobieskiego). Obecność na zegarze tablicy poprawek, które należy uwzględniać przy odczycie czasu, potwierdza dodatkowo, że zegar wykonano bardzo precyzyjnie i zgodnie z zasadami gnomoniki.
Niestety, w 2007 roku, w wyniku dewastacji, urządzenie zupełnie straciło swoją funkcjonalność. Ukradziono wtedy gnomon oraz kilka metalowych elementów tarczy (wśród nich: herb Gdańska i okrągły herb rodziny Hevelke).
Rekonstrukcja i jej zakres
Odbudowa zegara słonecznego była jednym z wniosków zgłoszonych do Budżetu Obywatelskiego Miasta Gdańska w 2014. Inicjatywę koordynował Pan Adam Dąbrowski – nauczyciel astronomii, pasjonat zegarów słonecznych. Projekt zdobył aż 1071 głosów. Do realizacji zabrakło mu jedynie 230. Dlatego inwestycją zainteresowała się miejska spółka GIWK. W realizacji tego zadania uczestniczyli: dr inż. arch. Hanna Klementowska, dr inż. Grzegorz Szychliński oraz Pan Adam Dąbrowski. - Zawsze stawiałam na to, aby wyposażenie przestrzeni publicznej było użyteczne, bawiło i uczyło. Cieszę się, że mogłam znaleźć się w zespole, który był odpowiedzialny za przywrócenie zegarowi słonecznemu tej funkcji – mówi Hanna Klementowska, autorka projektu rekonstrukcji.
W ramach odbudowy zegara wykonano i zamontowano nową wskazówkę oraz herby. Gnomon wykonano w formie nowoczesnej – z grubej blachy nierdzewnej. Jego ozdobne wzory nawiązują natomiast do motywów, którymi Heweliusz zdobił swoje przyrządy. Taki wzór gnomonu łączy współczesność z tradycją. Herby odtworzono identycznie, jeżeli chodzi o stronę rysunkową, natomiast wykonano je z innego materiału - z żywicy przypominającej piaskowiec. Decyzję o zmianie materiału podjęto, mając nadzieję na mniejsze zakusy kolekcjonerów metalowych elementów. Wykonawcą prac odtworzeniowych jest firma „Studio Marzeń S.C. Marek Kozłowski, Ireneusz Urbaś”. Koszt rekonstrukcji to około 15 tysięcy złotych.
- Najważniejszym założeniem całego przedsięwzięcia było przywrócenie funkcji zegara, tak by mógł ponownie pełnić rolę edukacyjną (poprzez precyzyjną konstrukcję gnomonu) oraz zaprojektowanie nowego, trwalszego systemu montażu wskazówki i herbów, by uchronić urządzenie przed kolejną dewastacją – zaznacza Grzegorz Sulikowski, Miejski Konserwator Zabytków w Gdańsku.
Jak odczytać godzinę – krótka instrukcja obsługi zegara słonecznego
Podczas korzystania z zegara słonecznego musimy pamiętać o kilku ważnych zasadach. Godzinę, którą pokazuje cień wskazówki zegara należy skorygować uwzględniając poprawkę dla danego dnia z tabeli umieszczonej na tarczy. Jeśli obowiązuje czas letni (od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października), do odczytu dodajemy jedną godzinę. Informacja o zasadzie działania zegara słonecznego i dokładna instrukcja jego obsługi została umieszczona na interaktywnym ekranie Fontanny Heweliusza. Na ekranie znajdują się również ciekawostki o astronomie i edukacyjna aplikacja inspirowana działalnością Heweliusza i wodą pt. „WODOZBIORY”.
Więcej informacji:
Anna Nawała| Rzecznik Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowo-Kanalizacyjnej Sp. z o.o.
tel. 609 627 705| anawala@giwk.pl
Anna Dobrowolska / Referat Prasowy
