PORTAL MIASTA GDAŃSKA

Twierdza Wisłoujście

Twierdza Wisłoujście
Kształt wewnętrznej części twierdzy, nazywanej z francuska "Carré" , czyli kwadrat, zawdzięczamy pochodzącemu z Mechelen we Flandrii Antonowi van Obberghenowi, jednemu z najwybitniejszych architektów działających w Gdańsku w okresie tzw. "złotego wieku".
Więcej artykułów poświęconych Gdańskowi znajdziesz na stronie głównej gdansk.pl
Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Fot. Grzegorz Mehring / gdansk.pl

Obberghen przeniósł na grunt gdański wzorce niderlandzkiego manieryzmu, wpisując je na stałe w gdańską tradycję architektoniczną. Obiekty jego autorstwa są tak gdańskie, że niektórzy posuwają się nawet do określenia ich kształtu mianem "renesansu gdańskiego", pojęcia nieznanego historii architektury.

Bitwa morska
Bitwa morska
Fot. Jerzy Pinkas / gdansk.pl


Anton van Obberghen, kiedy zawitał w Gdańsku, cieszył się już sławą znakomitego budowniczego, który doświadczenie zdobył pracując przy budowie fortyfikacji w Antwerpii, Dreźnie, Wrocławiu, Ulm i Kostrzynie. Szczególne uznanie przyniosła mu budowa zamku Kronborg w Helsingör w Danii, w którym, określając go mianem Elsynoru, William Shakespeare umieścił akcję "Hamleta" - jednego z najsłynniejszych dramatów w historii świata. Budując Fort Carré, korzystał Obberghen z osiągnięć fortyfikatorów niderlandzkich, prekursorów budownictwa obronnego na terenach przymorskich, wykorzystujących wszechobecną wodę jako dodatkową obronę przed wrogiem.

Inscenizacja Bitwy Morskiej Wisłoujście z 1628 r. - starcie wojsk szwedzkich z załogą Twierdzy.
Inscenizacja Bitwy Morskiej Wisłoujście z 1628 r. - starcie wojsk szwedzkich z załogą Twierdzy.
Fot. Dominik Paszliński / gdansk.pl

Spośród kilkunastu ulic, które składały się niegdyś na sieć komunikacyjną osady Wisłoujście, jej zagładę w latach 70. XX wieku przetrwały w zasadzie tylko dwie. Mowa o ulicach Jana Charpantiera i Roberta de Plelo. Ich nazwy upamiętniają dwóch Francuzów, których los związał z tym miejscem. Jean Charpantier, urodzony w końcu XVII w. w rodzinie o tradycjach artystycznych, wybrał inżynierię wojskową jako swą życiową drogę. Istnieją przypuszczenia jakoby był hugenotem, który w naszych okolicach poszukiwał nowej ojczyzny po tym jak Francja, odwołując słynny edykt nantejski, zmusiła francuskich protestantów do ratowania się ucieczką za granicę. Gdańsk powierzył mu modernizację niektórych elementów miejskich fortyfikacji (m.in Śluzy Kamiennej i Góry Gradowej), a największą inwestycją obronną nadzorowaną przez niego była przebudowa ziemno-wodnego systemu umocnień Twierdzy Wisłoujście oraz prace zabezpieczające ujście rzeki i tor wodny.

Inscenizacja Bitwy Morskiej Wisłoujście z 1628 r. - starcie wojsk szwedzkich z załogą Twierdzy.
Inscenizacja Bitwy Morskiej Wisłoujście z 1628 r. - starcie wojsk szwedzkich z załogą Twierdzy.
Fot. Dominik Paszliński / gdansk.pl


Louis de Plelo
był francuskim posłem w Kopenhadze w I połowie XVIII wieku. Podczas rosyjsko-saskiego oblężenia Gdańska broniącego polskiego króla Stanisława Leszczyńskiego król Francji, a jednocześnie zięć polskiego króla wysłał mu na pomoc dwa okręty z wojskiem. Dowódcy ekspedycji, zorientowawszy się w sile nieprzyjaciela, nakazali odwrót nie próbując desantu. Hrabia de Plelo, do żywego urażony tak nieudolną odsieczą i niewywiązaniem się z królewskiej obietnicy pomocy, zorganizował kolejną ekspedycję w sile ok. dwóch i pół tysiąca żołnierzy, którzy tym razem wylądowali na Westerplatte i dotarłi do pozycji wojsk oblegających Twierdzę Wisłoujście. W trakcie nieudanych ataków na pozycję wroga de Plelo poległ, a wraz z nim około setki Francuzów.

Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Fot. Grzegorz Mehring / gdansk.pl


Skandynawski wątek w historii Wisłoujścia
wiąże się z osobą patrona fortecznej kaplicy i trzech kolejnych kościołów parafialnych osady. Był nim św. Olaf, a właściwie Olaf Haraldsson, król Norwegii odpowiadający chronologicznie Bolesławowi Chrobremu. W historii Norwegii odegrał zresztą podobną rolę, jak Chrobry w polskiej, jednocząc państwo i przyjmując chrzest. Kościół św. Olafa w Wisłoujściu jest najbardziej chyba mobilną świątynią w historii Gdańska, miał bowiem co najmniej trzy lokalizacje. Początkowo znajdował się terenie fortyfikacji, na tzw. Szańcu Wschodnim, nieco na południe od bramy Fortu Carre, z czasem przeniesiony został na teren wsi Wisłoujście, a spalony przez Francuzów w okresie wojen napoleońskich, odbudowany został ponownie na terenie Szańca Wschodniego, w jego południowej części, tuż nad brzegiem Wisły. Zniszczony podczas ostatnie wojny nie został odbudowany, a dziś nie ma po nim nawet śladu, z wyjątkiem domu pastora, obecnie w posiadaniu wodnego komisariatu policji.

Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Fot. Grzegorz Mehring / gdansk.pl

 

Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Fot. Grzegorz Mehring / gdansk.pl

 

Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Rekonstrukcja historyczna pod Twierdzą Wisłoujście.
Fot. Grzegorz Mehring / gdansk.pl

 

Twierdza Wisłoujście.
Twierdza Wisłoujście.
Źródło: Ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk. Wszelkie prawa zastrzeżone.

 

Twierdza Wisłoujście.
Twierdza Wisłoujście.
Źródło: Ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk. Wszelkie prawa zastrzeżone.

 

Twierdza Wisłoujście.
Twierdza Wisłoujście.
Fot. Jerzy Pinkas / gdansk.pl