Analiza wyników egzaminów zewnętrznych uczniów gdańskich szkół w 2012 roku. Projekt Caritas: Szkoła drugiej szansy - wersja polska. Model zindywidualizowanej edukacji zawodowej i społecznej (14)

Tematem przewodnim posiedzenia w dniu 11 października 2012 roku była analiza wyników egzaminów zewnętrznych uczniów gdańskich szkół w bieżącym roku oraz  model zindywidualizowanej edukacji zawodowej i społecznej wypracowany w projekcie „Szkoła drugiej szansy – wersja polska”. Gościem posiedzenia była Jolanta Kruk kierownik projektu z ramienia Caritas Gdańsk.

W pierwszej części spotkania przedstawiciele CARITAS Gdańsk ks. Piotr Brzozowski Wicedyrektor Caritas Gdańsk, Jolanta Kruk przedstawili założenia i efekty projektu Model pozaszkolnej zindywidualizowanej edukacji zawodowej i społecznej dostosowanej do potrzeb lokalnego rynku pracy pn. „Szkoła drugiej szansy – wersja polska”. Projekt był realizowany przez Caritas we współpracy z duńską placówką Copenhagen Youth School i miastem Sopot. „Szkoła drugiej szansy” to metoda, która łączy edukację zawodową i społeczną, nie wymagając powoływania nowej placówki edukacyjnej do jej realizacji. Polega na indywidualnym i procesowym udzielaniu kompleksowego wsparcia młodemu człowiekowi, który jest zagrożony wykluczeniem społecznym. Realizacja nie wymaga również wprowadzania nowych rozwiązań prawnych, a jedynie większego poziomu integracji i lepszej koordynacji działań służb, które obecnie zajmują się edukacją ustawiczną, bezrobociem i pomocą społeczną w wybranych aspektach. Zadanie koordynacji wsparcia realizuje indywidualny trener, który przeprowadza młodego człowieka przez kolejne etapy projektu. Opis przedsięwzięcia  na podstawie materiału realizatora: Pomysł projektu zrodził się z wieloletniej współpracy Caritas Archidiecezji Gdańskiej i Gminy Miasta Sopotu na polu pomocy młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym. Doświadczenia ze współpracy z młodymi ludźmi, którzy nie sprostali wymaganiom systemu edukacyjnego i bardzo wcześnie zakończyli swoje kształcenie, pozbawiając się w dużej mierze szans na podjęcie pracy, zachęciły do podjęcia prób stworzenia alternatywnej metody kształcenia zawodowego dostosowanego do ich możliwości i potrzeb rynku pracy. Miasto Sopot od 2002 r. aktywnie uczestniczy w działaniach europejskiego Stowarzyszenia Szkół Drugiej Szansy, z siedzibą w Heerlen (Holandia), wspieranego przez Komisję Europejską.

Źródło: Przy opracowywaniu modelu polskiej „Szkoły Drugiej Szansy” skorzystano z doświadczeń partnera duńskiego Copenhagen Youth School. Dania w roku 1996 wypracowała program zaradczy w postaci powołania sieci „Szkół Drugiej Szansy” przy dużym finansowo-logistycznym wsparciu zarówno samorządów lokalnych, jak i budżetu centralnego.

Dla kogo: Oferta jest skierowana do osób o szczególnych potrzebach w wieku od 18 do 25 lat, którzy przerwali naukę na poziomie podstawowym obowiązkowym lub mają wykształcenie na poziomie podstawowym ale nie podjęli lub przerwali naukę na poziomie zawodowym. Adresatami oferty są: podopieczni kuratorów sądowych, pacjenci ośrodków i poradni terapii uzależnień, wychowankowie rodzin zastępczych, osoby, które opuściły placówki opiekuńczo-wychowawcze, klienci ośrodków pomocy społecznej, osoby zgłoszone do komisji rozwiązywania problemów alkoholowych z powodu nadużywania alkoholu, młodociani rodzice.

Metoda: Kluczem do pracy z tą grupą młodzieży jest podejście indywidualne i kompleksowe jednocześnie. Podczas trwania całego projektu każdy uczestnik jest pod opieką coach’a, który pracuje wraz z uczestnikiem nad motywacją do działania, pomaga przezwyciężać kryzysy oraz towarzyszy mu przy radzeniu sobie z bieżącymi sprawami. Coach również monitoruje przez cały projekt to, czy uczestnik realizuje postawione sobie cele.

W Gdańsku formą przeciwdziałania wypadaniu z systemu edukacji jest placówka z internatem w Sobieszowie, dla młodzieży zagrożonej niedostosowaniem społecznym. Rodzice tej młodzieży mają obowiązek współpracy ze szkołą.

Podczas prezentacji Analizy wyników egzaminów zewnętrznych uczniów gdańskich szkół w roku 2012 – Barbara Przychodzeń z Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gdańsku, zwróciła uwagę na zarysowujące się tendencje i problemy:

• Charakterystyczna dla dużych aglomeracji miejskich jest polaryzacja gimnazjów. Pogłębiający się podział na szkoły o niskich i wysokich wynikach jest bardzo poważnym problemem.
• „Uśrednianie uczniów”. Gdańsk wykazuje tendencję do zmniejszania liczby uczniów w grupie staninów wysokich (7-9) w szkołach podstawowych:
• 36% w 2009 roku
• 32% w 2010 roku
• 32% w 2011 roku
• 30% w 2012 roku
• Utrzymanie i niewielki wzrost liczby uczniów z wynikami w grupie słabych: 15% w latach 2009,2011, 2012 aw roku 2010 – 16%.
• Zauważalny jest spadek wyników z egzaminów humanistycznych.
• Gdańsk ma bardzo wysoki odsetek uczniów z dysleksją w SP – znacznie przewyższający wskaźnik woj. pomorskiego i ogólnopolski (Gdańsk 28%, woj. pomorskie 16,8%, Polska 10,8%), co wymaga  zdiagnozowania przyczyny tego zjawiska.

Od 8 października br. na stronie www.ewd.edu.pl szkoły mogą same przeliczyć swój wskaźnik Edukacyjnej Wartości Dodanej.

Rekomendacje dla sprawujących nadzór pedagogiczny i organu prowadzącego szkoły, które powinny:

1. wspomagać działania zorientowane na rozwój uczniów o niskich osiągnięciach na wejściu, jak i uczniów, których osiągnięcia były średnie lub wysokie, jednocześnie monitorując efektywność tych działań (zwłaszcza w przedmiotach humanistycznych),
2. analizować zarówno wyniki egzaminu, jak i efektywność nauczania (EWD),
3. śledzić kierunek i dynamikę zmian w efektywności nauczania,
4. wspomagać działania zorientowane na wzrost ogólnego zaangażowania i aspiracji młodzieży,
5. promować wewnątrzszkolne, miejskie, wojewódzkie i krajowe konkursy, olimpiady, zawody,
6. wspomagać działania zorientowane na wzrost zaangażowania rodziców we wspieranie rozwoju swoich dzieci,
7. monitorować systemy dydaktyczne nauczycieli (m.in. realizowane programy nauczania), w tym przebieg lekcji lub innych zajęć edukacyjnych,
8. wspierać i monitorować rozwój zawodowy początkujących nauczycieli,
9. obserwować organizację i przebieg egzaminów zewnętrznych,
10. analizować kontekstowo poziom osiągnięć uczniów i ich rozwój w szkołach.

Podczas dyskusji nad zaprezentowanym materiałem członkowie GRO podkreślili konieczność:

1. wykorzystywania przez organ prowadzący informacji o wynikach egzaminów Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gdańsku do planowania i wdrażania działań naprawczych. Monitorowanie wyników powinno przekładać się na działania nauczycieli, szkoły i miasta w oparciu o wypracowane procedury. Instrumentem poprawy jakości edukacji w Gdańsku może być informacja o stanie realizacji zadań oświatowych i arkusz organizacyjny zatwierdzany przez Wydział Edukacji;
2. większego zaangażowania miasta w monitorowanie wyników, wprowadzanie i egzekwowanie programów naprawczych przez szkoły;
3. pilnej interwencji w przeciwdziałaniu zjawisku polaryzacji gimnazjów, której zaniechanie może skutkować generowaniem kolejnych poważnych problemów społecznych. Polaryzacja jest związana z wyborem gimnazjum, którego tak naprawdę dokonują rodzice, sugerując się wynikami szkół z egzaminów końcowych. Jest to odzwierciedlenie rozwarstwienia społecznego, które może się niebezpiecznie utrwalać.
4. indywidualizacji motywacji, która jest kluczem do rozwiązania problemu – zarówno uczniów do rozwoju jak i nauczycieli do podnoszenia jakości swojej pracy. Obecnie uczniowie koncentrują się na wynikach egzaminu gimnazjalnego, które warunkują dostanie się do dobrego liceum, choć już i w renomowanych szkołach publicznych są wolne miejsca. Uczniowie wiedzą też jak wygląda proces rekrutacyjny na uczelnie wyższe, które ze względu na niż demograficzny obniżają progi rekrutacyjne. Powoli zatem obniża się osobista motywacja do rozwoju. Tracą ją również nauczyciele, którzy nie są już zainteresowani szkoleniami, co dostrzegają pracownicy Centrum Edukacji Nauczycieli. Sytuację utrudnia system awansu zawodowego określony w Karcie Nauczyciela. W Gdańsku 82% nauczycieli ma ustabilizowaną pozycję zawodową, czyli stopień nauczyciela dyplomowanego lub mianowanego, w stosunku do których wykorzystano instrumenty motywowania przewidziane ustawą. Dlatego dla podnoszenia jakości edukacji ważne jest indywidualne motywowanie do rozwoju: szkoły, nauczyciela, ucznia.

Podczas dyskusji zauważono również, że:

• Trudnością jest zmiana dotychczasowego stylu pracy nauczyciela, zarówno z uczniem słabym jak i zdolnym. Z inicjatywy Zastępcy Prezydenta Ewy Kamińskiej dla indywidualizacji pracy ze szkołą obecnie w 22 małych szkołach jest prowadzony projekt „Otwarta szkoła”, polegający na angażowaniu lokalnych środowisk w działania podnoszące jakość usług edukacyjnych w placówkach. Nie jest to jednak zadanie łatwe. Gdański Ośrodek Kształcenia Ustawicznego Nauczycieli został poproszony o opracowanie oferty dostosowanej do potrzeb wynikających z analizy wyników egzaminów zewnętrznych przygotowanych przez OKE. Obecnie z ośmioma szkołami pracują doradcy metodyczniOKUN, którzy prowadzą szkolenia dla rad pedagogicznych, zgodnie z przygotowanym programem naprawczym. Efekty tych działań są jednak trudno przewidywalne.
• Postępujący proces uśredniania uczniów, czyli malejąca grupa uczniów o wysokich wynikach w skali staninowej, jest odzwierciedleniem braku zainteresowania nauczycieli pracą z uczniem zdolnym. Co znalazło swoje odbicie również w realizacji projektu „Zdolni z Pomorza”.
• Problemem w LO jest niski odsetek uczniów „zdolnych”, czyli w grupie staninów wysokich oraz mała liczba laureatów konkursów. Niskie wyniki maturalne w technikach wiążą się z problemem naboru do tych szkół, które, aby przetrwać, przy rekrutacji obniżają progi punktowe.
• Bardzo słabo wypada również gdańskie szkolnictwo zawodowe w świetle zdawalności państwowych egzaminów zawodowych OKE. W niektórych zawodach zdawalność jest niższa od średniej województwa i kraju. Taki stan rzeczy może się wiązać z niskim poziome świadomości pracodawców, którzy nie odróżniają świadectwa szkolnego od świadectwa z egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Aby wejść na rynek pracy wystarczy bowiem świadectwo ukończenia szkoły. Warto dokonać porównania uczniów w technikum, którzy zali maturę i tych którzy zdali egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Przedstawiciel Pomorskiej Izby Małych i Średnich Przedsiębiorstw na przełomie roku przedstawi wyniki zdawalności przeprowadzonych egzaminów zawodowych.
• Podejmując działania ukierunkowane na podnoszenie jakości edukacji w Gdańsku, przedstawiciele organu prowadzącego spotykają się z falą usprawiedliwień dyrektorów szkół, którzy winy za taki stan rzeczy upatrują w środowisku i niskim kapitale rodzin, z jakich pochodzą uczniowie.

Dyrektor Wydziału Edukacji Regina Białousów przedstawiła członkom GRO Informację o stanie realizacji zadań oświatowych przez Gminę Miasto Gdańsk w roku szkolnym 2011/2012, zwracając uwagę, że jednym z poważnych problemów jest bardzo duża liczba uczniów powtarzających drugą klasę w gdańskich szkołach w ubiegłym roku szkolnym. 1400 uczniów powtarzających generuje dodatkowe koszty związane z zatrudnieniem nauczycieli na poziomie około 10 mln złotych. Członkowie GRO zasugerowali uzupełnienie dokumentu o informacje na temat pomocy materialnej uczniom: wyprawka szkolna, dożywianie, stypendia socjalne.