Subiektywne zwiedzanie wystawy stałej w ECS z Bogdanem Borusewiczem, 24.09.2016, fot. Grzegorz Mehring / www.gdansk.pl
1/06/2019
/ 10.00
Jerzy Kośnik | fotoreporter i artysta fotografik
Już w 1968 roku dokumentował solidarnościowy strajk studentów Politechniki Warszawskiej. Pracował dla magazynu „Film”, był społecznym fotografem Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”, portretował aktorów. Dla paryskiej agencji Gamma Press Image dostarczał reportaże ze stanu wojennego w Polsce, potem zamieszczane w czasopismach „Stern”, „Paris Match” i innych największych magazynach. Z ukrytej kamery wykonał zdjęcia procesu podziemnych wydawców prasy w Sądzie Wojskowym w Warszawie. Jest autorem zdjęcia Jacka Nicholsona ze znaczkiem Solidarności w klapie marynarki, które w stanie wojennym stało się ikoną buntu ulicy, a ECS używał go, zapraszając gości na otwarcie nowej siedziby przy pl. Solidarności 1. W zbiorach ECS mamy ok. 1000 zdjęć Jerzego Kośnika. Fotografik należy do grona osób, których dary znajdują się w archiwum ECS.
/ 12.00
Krzysztof Dowgiałło | architekt, działacz opozycyjny w czasach PRL, autor wiersza „Ballada o Janku Wiśniewskim”, napisanego po wydarzeniach Grudnia ’70
W 1980 roku przystąpił do Solidarności, zasiadał w zarządzie regionu związku. Internowany w stanie wojennym. Pełnił funkcję redaktora naczelnego więziennej gazetki w Potulicach, był dystrybutorem pomocy kościelnej, nauczycielem języka francuskiego w ZK Potulice, przywódcą wielu protestów więziennych. Po wyborach 4 czerwca uzyskał mandat posła na Sejm kontraktowy z upoważnienia Komitetu Obywatelskiego, pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej. Zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego Międzynarodowej Organizacji Pracy.
/ 14.00
Leszek Dziumowicz | reżyser, filmowiec dokumentalista i przedsiębiorca
Jeden z twórców tzw. polskiego drugiego obiegu filmowego. Współautor, wraz z Piotrem Bikontem, filmowej trylogii przełomu: „Ballady o strajku”, „Innego Sierpnia” oraz „Opowieści Okrągłego Stołu". W Gdańskiej Stoczni podczas strajku w 1988 roku znalazł się, jak sam mówi, nieco przypadkiem. Do Gdańska jechał z zamiarem pracy nad montażem materiału filmowego o zupełnie innej tematyce. Dowiedziawszy się o strajku, udał się do stoczni z kamerą, a temat pochłonął go całkowicie. Do materiału, nad którym miał pierwotnie pracować, już nie powrócił. Na przełomie 1988 i 1989 roku na łamach amerykańskiego „New Yorkera” ukazał się obszerny cykl reportaży o dokumentalistycznej pracy jego i Piotra Bikonta oraz o roli mediów wizualnych jako broni w rękach opozycji w Polsce.
/ 16.00
Antoni Tokarczuk | polityk, minister środowiska (1999–2001), senator I kadencji
Od 1975 roku pracownik zakładu produkującego rowery Romet w Bydgoszczy. W 1980 roku współorganizował tam strajk okupacyjny i wszedł w skład komitetu strajkowego. Aktywnie działał w bydgoskiej Solidarności. Był redaktorem naczelnym pisma „Wolne Związki”. W czasie stanu wojennego był internowany w Strzebielinku i Białołęce. Po odzyskaniu wolności aż do 1987 roku pozbawiono go prawa do pracy. Aktywnie działał w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom, a także pełnił rolę łącznika między strukturami Solidarności regionu bydgoskiego i gdańskiego. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu w podzespole do spraw rolnictwa. Był przewodniczącym Regionalnego Komitetu Obywatelskiego w Bydgoszczy i członkiem KO przy przewodniczącym Solidarności Lechu Wałęsie. Zdobył mandat senatora.
2/06/2019
/ 10.00
Jacek Fedorowicz | aktor i satyryk, z wykształcenia malarz
Od czasów, gdy ze Zbigniewem Cybulskim i Bogumiłem Kobielą założył gdański, studencki teatr Bim-Bom (1954–1960), niezmiennie bawi się metaforą, błyskotliwie komentując rzeczywistość, obśmiewając ludzkie słabości, ułomności systemu i ludzi władzy. W 1980 roku wstąpił do Solidarności, współpracował z Radiem „Solidarność” Regionu Mazowsze. Na początku stanu wojennego zerwał wszelkie kontakty z państwowymi środkami przekazu, ale pozostał czynny w niezależnym życiu kulturalnym. Jego programy satyryczno-polityczne były wówczas rozpowszechniane w drugim obiegu – poza cenzurą. Zaangażował się w działalność Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. W 1989 roku był współautorem audycji przedwyborczych Komitetu Obywatelskiego, w których m.in. omawiał zasady głosowania. Darczyńca archiwum ECS.
/ 12.00
Prof. Wojciech Polak | historyk, nauczyciel akademicki i pracownik Wydziału Myśli Społecznej ECS
W 1980 roku wszedł w skład komitetu założycielskiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, później – zarządu wydziałowego i uczelnianego. Działalność podziemną w NZS prowadził także po wprowadzeniu stanu wojennego. W latach 80. współpracował ze strukturami podziemnymi Solidarności, m.in. przy organizacji druku i dystrybucji oraz redakcji pism drugiego obiegu. Od 1987 roku wraz z Romanem Bäckerem wydawał podziemne pismo publicystyczne „Chrześcijański Ruch Społeczny”. W 1989 roku wstąpił do Stronnictwa Pracy, a dwa lata później został jednym z założycieli Porozumienia Centrum w Toruniu.
/ 14.00
Anna Beata Bohdziewicz | fotografka, publicystka i kuratorka wystaw
W 1981 roku była zaangażowana w działania Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym współpracowała z prasą podziemną i była aktywną uczestniczką wystaw, jakie artyści organizowali w podziemiu, korzystając z gościnności Kościoła katolickiego. Od lat 90. specjalizuje się w reportażu, m.in. dla: „Tygodnika Powszechnego”, „Gazety Wyborczej”, „The Independent”, „Zeszytów Literackich”, „Kontekstów”, a także internetowego pisma poświęconego fotografii „Fototapeta”. Przez rok była fotoedytorką w „Gazecie Wyborczej”. Pracuje jako fotografka niezależna. Jej zdjęcia znajdują się w fotograficznych zbiorach ECS.
/ 16.00
Marcin Święcicki | ekonomista i polityk, minister współpracy gospodarczej z zagranicą w rządzie Tadeusza Mazowieckiego
W 1989 roku uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu po stronie rządowej, w zespole do spraw gospodarki i polityki społecznej. Był współautorem propozycji urynkowienia gospodarki. W tym samym roku uzyskał mandat posła na Sejm kontraktowy, otrzymując w drugiej turze poparcie Komitetu Obywatelskiego.
W rządzie Tadeusza Mazowieckiego objął stanowisko ministra współpracy gospodarczej z zagranicą. Podpisywał pierwszą umowę gospodarczą o współpracy ze Wspólnotą Europejską. Negocjował, zakończone powodzeniem, umorzenie polskich długów wobec Związku Radzieckiego, o wartości 9,2 miliarda dolarów amerykańskich.
3/06/2019
/ 10.00
Grażyna Staniszewska | polityk, działaczka Solidarności i uczestniczka rozmów przy Okrągłym Stole, posłanka na Sejm i do Parlamentu Europejskiego
W 1968 roku uczestniczyła w studenckich strajkach na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po 1980 roku organizowała struktury Solidarności na Podbeskidziu, działała w ich zarządzie, pełniła też rolę szefowej w podziemnych strukturach związku. Delegatka na I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Współtworzyła pisma podziemne, m.in. „Tygodnik Mazowsze” czy „Paragraf”. Współpracowała z tajnymi wydawnictwami, w tym z Niezależną Oficyną Wydawniczą „NOWa”. Internowana w czasie stanu wojennego. Jako jedyna kobieta ze strony opozycyjnej uczestniczyła w rozmowach plenarnych Okrągłego Stołu. Posłanka RP z listy Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.
/ 12.00
Zbigniew Hołdys | muzyk, wokalista, publicysta i dziennikarz
Trwającą do dziś karierę muzyczną rozpoczął jeszcze w latach 70. Najbardziej kojarzony z zespołem Perfect, w którym komponował muzykę i pisał teksty. Jest autorem wielu z najbardziej rozpoznawanych utworów zespołu – w tym piosenki „Chcemy być sobą”, która stała się jednym z wolnościowych hymnów lat 80. Nim wraz z 4 czerwca przyszła wolność, był redaktorem naczelnym miesięcznika muzycznego „Non Stop”, którego profil próbował zmienić na ogólnokulturalny, z elementami polityki, co jednak nie spotkało się z akceptacją czytelników. W przedwyborczym okresie pełnił rolę szefa promocji kampanii wyborczej Komitetu Obywatelskiego warszawskiej Solidarności. Prowadzi działalność charytatywną, jest m.in. założycielem fundacji Dzieci Ulicy. Odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
/ 14.00
Małgorzata Niezabitowska | dziennikarka, pisarka i scenarzystka teatralna, rzeczniczka prasowa rządu Tadeusza Mazowieckiego (1989–1991)
Pracowała m.in. dla paryskiej „Kultury” czy amerykańskiego „National Geographic”. W Polsce pisała dla pism o różnorodnej tematyce, jak „Zwierciadło”, „Kultura” czy „Przegląd Katolicki”. Była autorką scenariusza serialu telewizyjnego „Punkt widzenia” oraz tekstów piosenek, m.in. dla zespołu Kombi. W 1980 roku napisała sztukę „Polskie lato, polska jesień” o strajku w Stoczni Gdańskiej i powstaniu Solidarności, której wystawienie uniemożliwiła cenzura. Na stałe pisała w „Tygodniku Solidarność”. Dokumentowała stan wojenny, fotografując i pisząc relacje, które pocztą dyplomatyczną trafiały na Zachód, gdzie były szeroko publikowane przez media, m.in. we Francji i we Włoszech. Pełniła funkcję rzecznika prasowego rządu Tadeusza Mazowieckiego. Należy do grona osób, których dary znajdują się w archiwum ECS.
/ 16.00
Ludwika i Henryk Wujcowie
HENRYK WUJEC | fizyk, poseł, działacz opozycyjny w czasach PRL.
Już w 1962 roku uczestniczył w Politycznym Klubie Dyskusyjnym na Uniwersytecie Warszawskim (zorganizowanym przez Karola Modzelewskiego). Od 1968 roku, kiedy uczestniczył w akcji protestacyjnej po zdjęciu z afisza Teatru Narodowego „Dziadów” Adama Mickiewicza w reż. Kazimierza Dejmka, bardzo silnie zaangażowany opozycyjnie. Współpracownik Komitetu Obrony Robotników. Organizował i redagował podziemne czasopismo „Robotnik”. Jeden z założycieli Wolnych Związków Zawodowych. Od 1980 roku pełnił w Solidarności rolę doradcy komitetu Regionu Mazowsze, został również członkiem prezydium. W stanie wojennym oskarżony o „próbę obalenia ustroju” i internowany w ośrodku w Białołęce. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu w zespole ds. pluralizmu związkowego. Poseł RP z listy Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.
LUDWIKA WUJEC | fizyk, urzędniczka samorządowa, działaczka opozycyjna w czasach PRL
Działaczka Komitetu Obrony Robotników, współtwórczyni i współredaktorka m.in. niezależnego pisma „Robotnik”. Zajmowała się organizacją wsparcia dla represjonowanych robotników, m.in. z Ursusa i Radomia. W 1981 roku podjęła pracę w Agencji Prasowej „Solidarność”. Internowana w stanie wojennym. Pracowniczka Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Ich Rodzinom. Pracowała w redakcji podziemnej „Tygodnika Mazowsze”. Asystentka Tadeusza Mazowieckiego w czasie obrad Okrągłego Stołu i wicedyrektorka Biura Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie.
8/06/2019
/ 10.00
Piotr Adamowicz | dziennikarz prasowy, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL
Od końca lat 70. był związany z działalnością opozycyjną, początkowo jako współpracownik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a następnie Ruchu Młodej Polski. W Sierpniu ’80 dystrybuował pisma strajkującej Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Był etatowym pracownikiem Komisji Krajowej NSZZ „Solidarnoś
”. Po wprowadzeniu stanu wojennego uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej. Internowany. Do 1987 roku pozostawał bez stałego zatrudnienia. Do końca lat 80. współpracował z podziemnymi strukturami NSZZ „Solidarność”, zajmując się m.in. kolportażem wydawnictw drugiego obiegu. Był też związany z periodykiem „Przegląd Polityczny”. Od 1988 roku jest związany z dziennikarstwem. Należy do grona osób, których dary znajdują się w archiwum ECS.
/ 12.00
Marian Czerwiński | polityk, inżynier, poseł
W 1989 roku z listy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej został posłem na Sejm X kadencji, czyli tzw. Sejmu kontraktowego, wyłonionego w wyniku wyborów 4 czerwca.
Był jednym z zaledwie trzech kandydatów ugrupowań rządzących i jedynym działaczem PZPR, który uzyskał mandat poselski w pierwszej turze głosowania w okręgu dębickim. Wybór zawdzięczał poparciu ze strony Solidarności. W parlamencie współpracował z Obywatelskim Klubem Parlamentarnym (OKP), następnie przystąpił do klubu Unii Demokratycznej. Był jedynym posłem PZPR, który 19 lipca 1989 roku podczas wyboru prezydenta głosował przeciw kandydaturze Wojciecha Jaruzelskiego.
/ 14.00
Jarosław Kurski | dziennikarz i publicysta, pierwszy zastępca redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej”
W czasach PRL działał w opozycji demokratycznej. Należał do Ruchu Młodej Polski. Członek redakcji „Solidarności” – podziemnego pisma Regionu Gdańskiego, pierwszy numer pisma ukazał się w Stoczni Gdańskiej w Sierpniu ’80. W 1983 roku został zatrzymany i pozostawał w areszcie przez ponad dwa miesiące pod zarzutem rzekomej napaści na milicjanta. Publikował w czasopismach drugiego obiegu, m.in. w „Biuletynie Informacyjnym Solidarności”. Od 1988 roku pracował jako korespondent dla hiszpańskiej agencji prasowej EFE, był też związany z „Tygodnikiem Gdańskim”. Od października 1989 do lipca 1990 roku sprawował obowiązki rzecznika prasowego Lecha Wałęsy. W 1991 roku opublikował nieprzychylną wobec Lecha Wałęsy książkę pod tytułem „Wódz”.
/ 16.00
Edmund Krasowski | polityk, poseł na Sejm X i I kadencji, z wykształcenia fizyk
Kolporter wydawnictw podziemnych w Warszawie i Wrocławiu. Do Solidarności przystąpił w 1981 roku. Organizator druku, wydawca oraz kolporter podziemnych pism na terenie Elbląga. Był więziony w związku z działalnością konspiracyjną nielegalnego wówczas związku. W 1989 roku został kierownikiem biura Tymczasowego Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” w Gdańsku. Sprawował mandat posła na Sejm X kadencji (z upoważnienia Komitetu Obywatelskiego) i I kadencji (z listy Porozumienia Obywatelskiego Centrum). Był pierwszym dyrektorem oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku. Należy do grona osób, których dary znajdują się w archiwum ECS.
9/06/2019
/ 12.00
Węgierski zespół KONTROLL CSOPORT | Zespół Kontroll Csoport to jeden z najważniejszych węgierskich zespołów alternatywnych lat 80. Działał w szarej sferze kultury. Według ówczesnej klasyfikacji działań kulturalnych: „zakazane, tolerowane, popierane” – należał do kategorii tolerowane, co oznaczało, że władze dopuszczały organizację jego koncertów, ale nie zezwalały na wydawanie płyt i szykanowały. Kontroll był częścią kulturowej opozycji. Zespół na początku lat 80. stworzył piosenkę pt. „Polak-Węgier”, która miała polski tekst, ale i tak zrozumiały dla węgierskiej publiczności, jako że odwoływał się do polskich słów dobrze na Węgrzech znanych, takie jak „dobrze” – w pisowni węgierskiej „dobzse” (to przydomek króla Władysława Jagiellończyka), czy powtórzone ośmiokrotnie słowo „Gdańsk”. Piosenka była jednoznacznie odbierana jako wyraz poparcia dla ruchu Solidarność. W czasie wizyty w ECS zespół zostanie uhonorowany Medalem Wdzięczności, nagrodą przyznawaną obcokrajowcom, którzy w czasach PRL wspierali polską opozycję.
Rezerwacja miejsc: www.ecs.gda.pl/title,Wystawa_stala_z_uczestnikami_wydarzen,pid,1968.html
Cały program obchodów na stronie 2019gdansk.pl.
