Wystawa trwać będzie do 30 września 2025 r.
„Staram się co dzień myśleć o czymś innym nowym, aby się nie stać nudnym dla siebie i innych” – deklaracja Józefa Chełmowskiego poświadczona liczną i różnorodną spuścizną stwarza szeroką możliwość prezentacji i interpretacji jego twórczości.
Józef Chełmowski (1934–2013) – rzeźbiarz, malarz, komentator wydarzeń społecznych i politycznych, autor kilkunastu osobliwych, filozoficznych ksiąg, w których zgłębiał tajemnice świata i człowieka, przyrody i Boga. Poprzez prace plastyczne, częstokroć opatrzone sentencjami i komentarzami, interpretował zdarzenia i kreował własny obraz świata. Był kolekcjonerem, eksperymentatorem i wynalazcą, twórcą oryginalnych konstrukcji technicznych i instrumentów muzycznych.
Pochodził z Brus na Kaszubach. Rodzima tradycja silnie wpływała na jego twórczość, inspirowała go, stanowiła punkt odniesień dla refleksji i artystycznych przedstawień. W rodzinnej zagrodzie założył swoiste muzeum – skansen, w którym wykreował niezwykły świat wypełniony własną sztuką oraz zbiorem kolekcjonowanych przedmiotów. Tworzył przez ponad 40 lat, miał wiele indywidualnych i zbiorowych wystaw w Polsce i za granicą. Na temat jego twórczości powstały liczne filmy dokumentalne, artykuły prasowe i wydawnictwa.
Prezentowana w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku wystawa jest zaproszeniem do ponownego odkrywania wielowymiarowej twórczości Józefa Chełmowskiego. Spośród labiryntu podejmowanych tematów wyłaniają się wątki egzystencjalne, które scala religijna wizja świata. W niej naczelne miejsce zajmuje Istota Najwyższa pozostająca w relacji z człowiekiem.
Wystawę otwiera artystyczna wizja kosmosu, którą przenikają wyobrażenia sakralne o Bogu oraz postaciach świętych. Prowadzą nas tematy związane z kondycją człowieka: jego zakorzenienia, uwikłania w historię i przeżywanych dramatów. Napotykamy obrazy ukazujące tragiczne zdarzenia i moralne dylematy. Prezentowana twórczość wyraża również fascynacje artysty nie-zwykłymi ludźmi i drzemiącej w nich sprawczej sile.
Tę artystyczną wizję świata Józefa Chełmowskiego wzbogaca komentarz odbiorców jego sztuki – mieszkańców Brus, którzy nie tylko podzielili się opowieścią o szczególnych okolicznościach otrzymania rzeźb i obrazów artysty, ale także zgodzili się je pokazać na wystawie.
Wystawa ze zbiorów: Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie, Muzeum Historyczno-Etnograficznego im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach, Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzeum Narodowego w Gdańsku, Fundacji im. Józefa i Jadwigi Chełmowskich w Brusach, Centrum Kultury i Biblioteki w Brusach im. Jana Karnowskiego – Chata Kaszubska im. Józefa Chełmowskiego w Brusach-Jagliach, Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Brusach, Teatru Obrzędu Ludowego „Zaboracy” oraz zbiorów prywatnych/współpraca: Beaty Abraham, Urszuli i Jerzego Borzyszkowskich, Krzysztofa Gradowskiego, Julity Królikowskiej, Anety Matyszewskiej, Zbigniewa Miklera, Danuty Miszczyk, Krzysztofa Niedałtowskiego, Danieli Pałubickiej, Michała Pałubickiego, Adama Rudnika, Ewy i Tadeusza Rudników, Weroniki Rudnik-Ornowskiej, Magdaleny Wirkus, Mariana Wróblewskiego, Zdzisława Wirwickiego, Jolanty Zangany
Kuratorki: dr Małgorzata Dubasiewicz, Ewa Gilewska
Projekt aranżacji: Biuro Kreacja Dorota Terlecka, Anna Sabała-Bykowska
Opracowanie graficzne: Anna Gawron studio/pracownia
Wykonanie aranżacji: MADOX – Tomasz Wiśniewski
Redakcja i korekta: Agnieszka Bednarek-Bohdziewicz
Tłumaczenie: Marcin Turski
Konserwacja i koordynacja prac konserwatorskich: Kamila Ślefarska
Wypożyczenia: Kalina Krasowska
Koordynatorka transportów muzealnych: Anna Wojdat-Zielińska
Promocja i komunikacja: Paulina Szwaj
Współpraca: Arkadiusz Bach, Waldemar Elwart, Joanna Librowska, Mariusz Grym, Jan Klosskowski, Marzena Kłossowska, Urszula Kokoszka, Małgorzata Maciakowska, Małgorzata Pajkert, Paweł Powirski, Anna Ratajczak-Krajka, Daniel Starzyński, Mirosław Szwabowicz, Natalia Ślizewska, Cátia Viegas-Wesołowska, Krystyna Weiher-Sitkiewicz, Marta Wołyńska, Małgorzata Wojewódzka.
Wystawie towarzyszy zbiórka funduszy na rzecz Fundacji im. Józefa i Jadwigi Chełmowskich.
