80 lat temu Gdańsk powrócił w granice Polski. Jak wyglądały tamte dni? Jakie emocje towarzyszyły mieszkańcom? Jak zmieniało się miasto?
W gronie wybitnych historyków – prof. Marcina Zaremby, dr hab. Sylwii Bykowskiej i Piotra Małeckiego – przyjrzymy się dramatycznym wydarzeniom 1945 roku, analizując relacje naocznych świadków. Rozmowę poprowadzi prof. Cezary Obracht-Prondzyński.
- Gdańsk przed ofensywą – chaos, strach i walka o przetrwanie
- Pierwsze dni po zdobyciu – ruiny, nowe porządki i społeczne napięcia
"Gdy opuszczałem port, wracałem w kierunku centrum miasta, spotkałem dwóch Włochów, którzy nieśli dość ciężkie plecaki. Najwyraźniej mnie znali, ponieważ powitali mnie. Powiedzieli mi, że są zatrudnieni w porcie; mieli niewdzięczne zajęcie. Ich zadaniem było usuwanie ze statków, które przypłynęły po uciekinierów zmarłych i zabitych. Następnie musieli przewieźć je w miejsce, gdzie były one masowo grzebane. Powiedzieli mi, że ta robota się opłaca, ponieważ prawie zawsze znajdywali przy tych nieszczęśnikach zegarki, biżuterię, bransoletki i inne przedmioty; zwłaszcza kobiety miały pełno wartościowych przedmiotów. Otworzyli plecaki i byłem oszołomiony ilością kosztowności wszelkiego rodzaju. Moim pierwszym instynktem było, aby pobić ich lub wydać ich, jako że robili coś niegodnego. „Ale panie doktorze…”, powiedzieli „jesteśmy niewinni, jeśli ktoś inny rozgrzebie te groby to będzie to samo, a wszystko będzie utracone!”. Chcieli mi coś zaoferować, żebym sobie wziął, ale nic nie przyjąłem. Już więcej ich nie widziałem. Miesiąc później skończyła się wojna.", wspominał Porucznik Piero Radealli, Włoch, chirurg armii włoskiej, internowany w 1943 r. przez Niemców, w latach 1944 – 1945 m.in. w obozie jenieckim w Gdańsku – Oliwie i na Biskupiej Górce, który w marcu 1945 roku pracował jako lekarz jeńców wojennych i robotników przymusowych.
To tylko jedna z wybranych relacji, które przygotowaliśmy jako tło debaty.
Wejście:
- do godz. 16.40 / wejście dla zwiedzających przez przejazd bramny (na linii kas)
- od godz. 16.40 / przez przedproże Ratusza od strony Długiej
Debata towarzyszy 80. rocznicy podniesienia flagi państwowej RP na Dworze Artusa. Uroczystość odbędzie się 28 marca 2025 (piątek), o godzinie 14.00 na Długim Targu w Gdańsku (okolice Dworu Artusa).
Nasi dyskutanci
Piotr Małecki – historyk i były dziennikarz radiowy i telewizyjny. W 2020 roku, podczas pandemii, założył kanał YouTube „Powojnie”, poświęcony historii świata po 1945 roku. Jego treści przyciągnęły ponad 310 tysięcy subskrybentów.
Sylwia Bykowska – doktor habilitowana, historyczka specjalizująca się w dziejach PRL, procesach ludnościowych w Gdańsku po 1945 roku oraz stosunkach narodowościowych na tzw. ziemiach odzyskanych. Laureatka Nagrody Klio II stopnia w kategorii monografii naukowej (2024) za książkę Między migracją a integracją. Społeczeństwo Gdańska w latach 1945-1960.
Marcin Zaremba – dr. hab., profesor Uniwersytetu Warszawskiego, historyk, badacz najnowszej historii Polski. Pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN. Autor m.in. książki Wielka trwoga. Polska 1944–1947, za którą otrzymał Nagrodę im. Jerzego Turowicza (2015).
Cezary Obracht-Prondzyński, prof. dr hab., socjolog, antropolog, historyk. Zainteresowania badawcze dotyczą głównie problematyki mniejszości narodowych i etnicznych, kulturowych problemów współczesności, kultury Kaszub i Pomorza, polityki regionalnej. Jest autorem lub współautorem 30 książek, redaktorem lub współredaktorem ponad 20, autorem kilkuset artykułów naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych.
fot. Dariusz Kula
