Biolodzy z Uniwersytetu Gdańskiego i Członkowie Akademickiego Koła Chiropterologicznego PTOP ,,Salamandra" każdego roku, w pierwszej połowie lutego liczą nietoperze zimujące w podziemnych kryjówkach znajdujących się na terenie województwa pomorskiego i sąsiadujących z nim gminach woj. warmińsko-mazurskiego i kujawsko-pomorskiego. Do sprawdzenia jest około 160 obiektów. Na terenie gdańska są to m.in. Twierdza Wisłoujście, forty znajdujące się na Górze Gradowej, piwnice, studnie, a także obiekt, który do niedawna uznawany był za jedno z największych skupisk nietoperzy na Pomorzu - Zbiornik Wody Stara Orunia.
Gdy zimy były srogie, w obiekcie tym zimowało około 800 osobników. Tegoroczne liczenie wypadło jednak bardzo skromnie. W zbiorniku, tej zimy, schronienie znalazło 127 nietoperzy.
- Trudno jest oszacować, czy zmiana ta wynika z rozwoju miasta, czy powodem są coraz dziwniejsze i cieplejsze zimy - mówi Konrad Bidziński, doktorant na Wydziale Biologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Podczas tegorocznego liczenia w Zbiorniku Wody Stara Orunia odnotowano trzy gatunki nietoperzy: Nocka Dużego, Nocka Rudego i Nocka Natterera.
- Fakt, że widzimy mniej nietoperzy w kryjówkach podziemnych, wcale nie musi oznaczać, że ich liczba zmalała z powodu wymarcia lub mniejszej liczby urodzeń w danym roku - wyjaśnia dr Mateusz Ciechanowski, adiunkt na Wydziale Biologii Uniwersytetu Gdańskiego. - Wyniki liczenia przy aktualnych temperaturach są zupełnie inne niż kilka lat temu i zależą od dwóch czynników: gatunku i typu obiektu. Gatunki, które preferują niskie warunki hibernacji, przykładem może być Mopek, mogą hibernować na zewnątrz, np. w dziuplach drzew. Nietoperze nie potrafią hibernować na mrozie, ale temperatura od 0 do 3 ° C jest dla nich bardzo dobra.
ZOBACZ FILM Z LICZENIA NIETOPRZEY W ZBIORNIKU WODY STARA ORUNIA
Zbiornik Wody Stara Orunia to obiekt bardzo dobrze izolowany. Z tego powodu, podczas srogich zim, nietoperze chętnie tam hibernowały. Kiedy jednak zimy są łagodne, mocno izolowane pomieszczenie może dla nietoperzy stracić na atrakcyjności. Część ciepłolubnych osobników, takich jak np. Nocki, mogła nie dotrzeć do zbiornika, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo, że owe osobniki wybrały słabiej izolowane kryjówki, np. przepusty pod drogami czy małe piwnice. Są zatem takie miejsca, gdzie liczebność zmalała, ale są i takie, gdzie wzrosła. O tym, jak wyglądają tegoroczne statystyki, dowiemy się, gdy liczenie zostanie zakończone.
Jaki jest cel liczenia?
- Ornitolodzy mogą popatrzeć przez lornetkę i policzyć ile jest samic i samców u tych gatunków, u których rozróżnia się płcie, z nietoperzami jest trudniej - dodaje Konrad Bidziński. - Kiedy nietoperze są aktywne, możemy je nagrywać za pomocą detektora ultradźwięku, ale wciąż nie możemy mówić o liczebności. To dzięki zimowym liczeniom jesteśmy w stanie oszacować, ile osobników występuje w danym gatunku. Takie liczenia od wielu lat, rok rocznie, odbywają się w Gdańsku. Razem z Akademickim Kołem Chiropterologicznym sprawdzamy 160 obiektów, w których udaje nam się policzyć około 2 tys. nietoperzy, ale w tym roku zima jest jaka jest, więc nietoperzy nie będzie pewnie aż tak dużo.
- Naszym głównym celem jest znalezienie długoterminowych trendów, które wynikają z tego, jaka była śmiertelność i rozrodczość i odfiltrowanie ich od efektów, które są powodowane wyłącznie przez pogodę. Efekty dyktowane przez pogodę nie dotyczą tego, ile jest nietoperzy, lecz ile ich widzimy - dodaje Mateusz Ciechanowski.
Nie budź nietoperzy
Nietoperze podczas jednej zimy potrafią wybudzić się nawet kilka razy, z różnych powodów. Np. zmiany temperatury powodują, że nietoperze będą szukały korzystniejszego dla nich miejsca. Mogą też budzić się z powodu pragnienia. Jeśli zimują w zbiorniku wodnym, tę potrzebę szybko zaspokoją. Nietoperze tracą dużo wody podczas hibernacji i muszą ją uzupełniać, chyba że znajdą na tyle wilgotną kryjówkę, w której strata jest mniejsza. Sprawdzają również, czy nastał odpowiedni czas, aby wylecieć z kryjówki. Kiedy warunki na zewnątrz są korzystne (dodatnie temperatury) mogą przenosić się między kryjówkami. Kolejnymi powodami wybudzenia mogą być: potrzeba żerowania i gody, które odbywają się najczęściej na początku zimy. Im bliżej wiosny, budzenie w celu rozmnażania jest rzadsze.
Nietoperze wiedzą, ile razy mogą bezpiecznie obudzić się w ciągu zimy, tak aby nie zmarnować swoich zapasów tłuszczu. Niepokojenie ich w czasie zimy powoduje dodatkowe wybudzenia. Trzeba pamiętać, że jedno wybudzenie kosztuje nietoperza tyle zapasów tłuszczu, co wiele dni hibernacji. Jak tłumaczy Mateusz Ciechanowski: od 16 do nawet 60 dni snu zimowego. Jeśli jego zapasy tłuszczu nie są wystarczające, wybudzenie jest dla niego śmiertelnie niebezpieczne. Z tego powodu zimowe liczenia odbywają się w ciszy i w tempie.
