Liczby wyprawy Generała Zaruskiego na Spitsbergenie
140 uczestników, siedem etapów, ponad 6 tys. mil morskich i 15 portów oraz pięć polskich polarnych stacji badawczych, niezliczone wspomnienia i bezcenna nauka - to bilans trwającej dokładnie 101 dni wyprawy na Spitsbergen.
Więcej o przebiegu i najważniejszych punktach wyprawy pisaliśmy już wcześniej
Generał Zaruski wraca ze Spitsbergenu
Jednostkę witały szantowe pieśni chóru “Zawisza Czarny”, a przede wszystkim rodzina, przyjaciele, środowisko żeglarskie i oficjalna reprezentacja Gdańska, pod którego banderą Generał pływa już 13 rok.
50 lat później zdobył i opłynął
Prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz przypomniała, że rejs na Spitsbergen odbył się w 50. rocznicę pierwszej arktycznej podróży zabytkowego żaglowca. Wśród osób witających powracającego do macierzystego portu statku była dwójka żeglarzy, która pięć dekad temu pod wodzą kpt. Andrzeja Rościszewskiego doprowadziła jacht do brzegów Svalbardu - Joanna Wyderko i Mirosław Dyndo.
- Pod gdańską banderą “Generał Zaruski” nie tylko powtórzył tę trasę, ale i opłynął Spitsbergen - podkreśliła prezydent Gdańska. - Ten rejs pokazał, że żeglarstwo uczy współpracy, odpowiedzialności i wzajemnego szacunku. To wartości, których bardzo potrzebujemy. To była wyprawa edukacyjna, naukowa i wychowawcza, w której młodzi ludzie doświadczyli prawdziwej szkoły życia. Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do tego sukcesu - kapitanom, oficerom, organizatorom i załodze. Generał Zaruski wrócił bezpiecznie do macierzystego portu w Gdańsku, a my możemy być dumni, że jest ambasadorem naszego miasta na najdalszych wodach świata i służy wychowaniu morskiemu młodych ludzi, bo to przede wszystkim w tym celu Gdańsk uratował ten zabytkowy żaglowiec.
Prezydent podkreśliła też rolę kpt. Jerzego Jaszczuka, pierwszego kapitana Generała Zaruskiego, którego staraniem Miasto wzięło na swoje barki ciężar ratowania niszczejącej jednostki kilkanaście lat temu: - Bez niego nie byłoby nas dziś tutaj - mówiła Aleksandra Dulkiewicz.
Młodzi zdobyli Spitsbergen
Załogę, która dobiła do brzegów arktycznej wyspy, stanowiła młodzież Gdańskiej Szkoły pod Żaglami. Ten realizowany od 10 lat na pokładzie “Generała” pod kierunkiem Piotra Królaka z Gdańskiego Ośrodka Sportu (GOS jest armatorem żaglowca - red.) program skierowany do młodzieży, w tym roku trwał rekordowe cztery tygodnie.
19 adeptów żeglarstwa pod opieką kadry oficerskiej pokonało ponad 2000 mil morskich, zdobywając (jak to w szkole) wiedzę z zakresu żeglarstwa, nawigacji, meteorologii, historii morskiej oraz ekologii Arktyki. Młodzież funkcjonowała bez dostępu do telefonów i internetu, co sprzyjało budowaniu relacji i koncentracji na życiu załogowym.
Jednym z wykładowców na pokładzie był dr Tomasz Rożek, znany popularyzator nauki i twórca portalu Nauka. To lubię.
DESZCZOWE POWITANIE NA FILMIE
Rekord północnej szerokości
O znaczeniu Szkoły mówił też Piotr Borawski, zastępca prezydent Gdańska, nawiązując do trzeciego żeglarskiego osiągnięcia wyprawy, czyli ustanowienia historycznego rekordu najdalszej północnej szerokości geograficznej 80°35’ N (o jeden stopień więcej niż 50 lat temu).
- Można mówić o tym, że żaglowiec dopłynął dalej niż pół wieku temu, co jest absolutnym sukcesem. Ale dla mnie najważniejsze jest coś innego – to, że w tym rejsie widać sens naszej Gdańskiej Szkoły pod Żaglami. To już jej dziesiąta edycja, a każda z nich pokazuje, że żeglarstwo potrafi budować charaktery i rozwijać młodych ludzi w sposób, którego nie da się zastąpić żadną inną formą edukacji.
W powitaniu żaglowca uczestniczył także radny miejski Łukasz Bejm, przewodniczący Komisji Sportu, Rekreacji i Turystyki RMG.
Dotknęliśmy historii
Kpt. Marcin Dobrowolski, który wypłynął z młodzieżą z Gdańska i dowodził wyprawą na Spitsbergen, podkreślił wielowymiarowość 101-dniowej wyprawy:
- Wyruszyliśmy z Gdańska, by powtórzyć trasę sprzed 50 lat, ale wiedzieliśmy, że to nie będzie zwykła żegluga, że to będzie wyprawa z misją - mówił kapitan. - Na pokładzie mieliśmy młodzież z Gdańskiej Szkoły pod Żaglami, naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego, dla których nasza jednostka stała się statkiem badawczym i żeglarzy, którzy od lat związani są z Zaruskim. Wspólnie tworzyliśmy zgrany zespół. To była prawdziwa szkoła charakteru, współpracy i odpowiedzialności. Kiedy przekroczyliśmy 80. stopień szerokości północnej, czuliśmy, że dotykamy historii – tego, co było marzeniem naszych poprzedników. Dziś cały świat możemy sobie obejrzeć w telefonie, ale nie usłyszymy w nim syku wpadającego do wody kawałka lodu z cielącego się lodowca, nie poczujemy ciszy w Zatoce Białego Niedźwiedzia, nie odczujemy zimna arktycznych wód, kąpiąc się w nich. Generał Zaruski znów przypomniał, że żeglarstwo to nie tylko sport, ale sposób myślenia o świecie z pokorą wobec natury i z szacunkiem do tradycji.
Obaj kapitanowie - bo po Marcinie Dobrowolskim stery przejął Adam Walczukiewicz, z którym jednostka powróciła do Gdańska, podkreślali, że na pokładzie często sięgano po wspomnienia ich poprzednika sprzed 50 lat - kpt. Andrzeja Rościszewskiego.
Niezwykły duch załogi
- Dla mnie ten rejs był czymś więcej niż kolejną wyprawą, to była podróż w czasie. Kapitan Rościszewski w 1975 roku marzył o tym, by opłynąć Spitsbergen, ale wtedy nie pozwoliła mu na to pogoda w cieśninie Hinlopen. My to marzenie spełniliśmy, na tym samym statku - przypomniał kpt. Adam Walczukiewicz, pod którego sterami opłynięto arktyczną wyspę. - Opłynęliśmy całą wyspę, odwiedzając miejsca, które na mapie są tylko punktami, a w rzeczywistości robią ogromne wrażenie: lodowce, fiordy, stacje badawcze, miejsca pamięci. Każdy dzień był inny, każda wachta przynosiła nowe wyzwania: mgły, silne prądy, dryfujące kry. Ale duch załogi był niezwykły - młodzi ludzie, oficerowie, kapitanowie wszystkich etapów- każdy wiedział, że bierze udział w czymś wyjątkowym.
Adam Walczukiewicz przypomniał, że w drodze powrotnej “Generał” zawinął m. in. do Narviku, gdzie załoga złożyła kwiaty na grobach polskich marynarzy: - To był moment refleksji i zadumy. Zaruski pokazał, że jest nie tylko statkiem, ale symbolem – ciągłości tradycji, edukacji i żeglarskiego ducha Gdańska.
Kapitan podziękował też obecnemu na powitaniu Wojciechowi Moskalowi z Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie, który kieruje Centrum Logistyczno - Naukowego BERA na Svalbardzie (to wspólne przedsięwzięcie wszystkich polskich stacji polarnych) za nieustające wsparcie na miejscu. Wojciech Moskal jest naukowcem polarnikiem, który 30 lat temu razem z Markiem Kamińskim jako pierwsi Polacy zdobyli Biegun Północny. Kapitan podkreślił też ogromną rolę Mirosława Bieleckiego, bosmana Generała Zaruskiego.
- Nie mogłem być w tym rejsie, ale byłem z wami duchem od pierwszego dnia. Jestem dumny i szczęśliwy, że Generał Zaruski wciąż niesie w świat najwyższe standardy żeglarstwa i wychowania morskiego - mówił kpt. Jerzy Jaszczuk. - Bo w żeglarstwie najważniejsza jest jakość i to jest coś, co charakteryzuje nasz statek i ludzi skupionych wokół niego. Mam nadzieję, że to dzieło będzie kontynuowane i dalej rozwijane.
Geo Arctic Expedition: naukowcy na pokładzie
Częścią wyprawy była dwutygodniowa ekspedycja naukowa Instytutu Geologii Uniwersytetu Wrocławskiego “Geo Arctic Expedition”. Naukowcy i studenci prowadzili badania geologiczne oraz obserwacje fauny arktycznej, współpracując z Instytutem Oceanologii PAN.
- Dla nas ten rejs był nie tylko wyprawą naukową, ale także jubileuszem 80-lecia wrocławskiej geologii. Generał Zaruski stał się pływającym kampusem, mobilną stacją badawczą, na której nasi studenci i naukowcy prowadzili badania nad geologią i geomorfologią Spitsbergenu - mówiła dr hab. Magdalena Matusiak-Małek, dyrektorka Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. - Pobieraliśmy próbki skał i lodu, obserwowaliśmy faunę arktyczną i dokumentowaliśmy zmiany środowiska. To nie tylko badania, to inwestycja w młodych naukowców i w edukację ekologiczną. Morze uczy odwagi i pokory, a Arktyka – szacunku do świata, który musimy chronić.
Na zakończenie oficjalnej uroczystości kapitanowie żaglowca przekazali symboliczne cegiełki pamiątkowe wykonane z historycznych fragmentów poszycia Generała Zaruskiego. Trafiły one do Prezydent Gdańska Aleksandry Dulkiewicz oraz przedstawiciela Urzędu Marszałkowskiego Krzysztofa Czopka jako wyraz wdzięczności i pamięci.
Generał Zaruski na Spitsbergenie. Gdański remake
A jak było 50 lat temu?
Wyprawa żaglowca Generał Zaruski na Spitsbergen w 1975 roku była pierwszym w historii polskiego żeglarstwa polarnego przedsięwzięciem tego typu. Dowódcą rejsu był kapitan Andrzej Rościszewski, a załogę stanowili młodzi żeglarze z Pałacu Młodzieży w Warszawie, którzy przez rok przygotowywali się do wyprawy – uczestnicząc w szkoleniach takielarskich i bosmańskich oraz odbywając rejs kwalifikacyjny jesienią 1974 roku.
Rejs trwał 56 dni, rozpoczął się 8 lipca i zakończył 31 sierpnia. Trasa prowadziła przez Gdynię, Skagen, Longyearbyen, Ny Ålesund, wyspę Moffen, cieśninę Hinlopen, Barentsburg, Hornsund, Wyspę Niedźwiedzią, Lerwik (Szetlandy) i Göteborg, kończąc się ponownie w Gdyni. Łącznie przepłynięto wówczas 5270 mil morskich, a kulminacyjnym momentem wyprawy było osiągnięcie rekordowej szerokości geograficznej 80°34′N – wówczas najwyższego punktu dotarcia polskiego jachtu na północ.
Choć celem wyprawy było pełne opłynięcie Spitsbergenu, załoga musiała zawrócić z powodu bariery lodowej w cieśninie Hinlopen. Kapitan opisał później dramatyczne chwile, gdy żaglowiec bez radaru, w gęstej mgle, balansował w pobliżu zdradliwych gór lodowych. Wspomnienia z tej wyprawy znalazły się w jego książce “Północne rejsy”, a sam rejs został wyróżniony III Nagrodą Rejs Roku 1975.
W tamtych czasach organizacja wyprawy wymagała znacznie większego wysiłku niż dziś – konieczne było zdobycie wiz, załatwienie “twardej” waluty, a także pokonanie ograniczeń technicznych i logistycznych.
Paradoksalnie - kpt. Rościszewski (jak sam po latach tłumaczył) wybierał kierunki polarne ze względu na większą swobodę organizacyjną niż w przypadku wypraw do krajów zachodnich. Rejsy organizowane przez Pałac Młodzieży odbywały się cyklicznie co pięć lat i stanowiły ważny element edukacji morskiej młodzieży w Polsce.
Gdańska wyprawa Generała Zaruskiego na Spitsbergen była możliwa dzięki współpracy wielu instytucji, w tym Urzędu Miejskiego w Gdańsku, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytutu Oceanologii PAN oraz partnerów takich jak Narodowe Muzeum Morskie, Polski Rejestr Statków i sponsor wyprawy – firma PZU.
