Czytaj także: Spektakl o Gdańsku w 1945 prapremierowo na Scenie Malarnia
„Ocalone” (premiera 30 września 2024 roku) to jeden z pierwszych głosów oddanych ofiarom brutalnej pacyfikacji Ochoty, przeprowadzonej podczas powstania warszawskiego. Ceniony dramatopisarz i pisarz Piotr Rowicki, bazując na źródłach - wspomnieniach i fragmentach dzienników pochodzących od świadków i ofiar tamtych wydarzeń, przywołuje historię Ireny K. z ulicy Opaczewskiej która miała 12 lat, kiedy w sierpniu 1944 roku w powstańczej Warszawie pojawiły się oddziały SS RONA.
Składające się głównie z dezerterów zbiegłych z Armii Czerwonej oddziały spędzili cywilną ludność Ochoty na Zieleniak. Nocą, pijani sołdaci wyciągali z tłumu młode i stare kobiety, małe dziewczynki i przyszłe matki, które masowo gwałcili. Wiele z nich zostało w bestialski sposób zabitych.
Irence udało się przeżyć. Na osiemdziesiąt lat jej pamięć zamilkła, ale w dniu odsłonięcia pomnika „ku czci pomordowanych” wszystko do niej wróciło. Znowu była noc na Zieleniaku, krzyki dziewczynek i kobiet, których nikt nie potrafił ocalić. Znowu usłyszała swój stłumiony głos, a potem, nagle zaczęła głośno mówić: „miałam wtedy wpiętą we włosy taką białą wstążkę…”.
Twórcy „Ocalonych” ukazują fragment wielu zbrodni, w tym gwałtów - stosowanych jako forma broni - jakich dopuściły się w 1944 roku odziały SS RONA. Spektakl nie jest jednak wyłącznie historią o obozie przejściowym na Zieleniaku, ale uniwersalną, boleśnie aktualną – szczególnie w obliczu toczącej się po sąsiedzku wojny - opowieścią o kobietach, które doświadczyły gwałtu wojennego.
Twórcy spektaklu
Reżyserką spektaklu jest Maja Kleczewska – ceniona twórczyni teatralna, wykładowczyni w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Zawodowo związana była z teatrami w Krakowie, Warszawie, Hamburgu, Ljublianie, Poznaniu, Opolu, Bydgoszczy oraz Wałbrzychu. Jej przedstawienia pokazywane były na wielu polskich i międzynarodowych festiwalach, m.in. w Wenecji („Wściekłość” Elfriede Jelinek), Paryżu i Berlinie („Sen nocy letniej” Williama Szekspira), Tibilisi („Zmierzch bogów” według scenariusza Luchino Viscontiego), Londynie i Seulu („Makbet” Williama Szekspira) czy Madrycie („Pod presją” według scenariusza Johna Cassavetesa).
Autorem tekstu jest Piotr Rowicki – dramatopisarz, który w 2008 debiutował sztuką „Przylgnięcie” w Laboratorium Dramatu w Warszawie; laureat wielu nagród i wyróżnień, w tym m.in. dwukrotny zwycięzca konkursu na polską sztukę współczesną „Metafory Rzeczywistości” organizowanego przez Teatr Polski w Poznaniu. Na swoim koncie ma dziś kilkadziesiąt sztuk teatralnych, są to między innymi: „Chłopiec Malowany”, „Matki”, „I będą Święta”, „Niewierni”, „Piszczyk”, „Tato nie wraca”, „Biała siła, czarna pamięć”, „Ćesky Diplom”, „Żeby nie było śladów”, „Królowie strzelców”, „Niepodlegli”, „Zabić prezydenta”, „Ginczanka. Przepis na prostotę życia”, „Simona K. Wołająca na puszczy”, „Listen to Your Heart” czy „Freak”.
W roli Ireny K. występuje Agnieszka Przepiórska - aktorka teatralna, serialowa i filmowa, monodramistka. Absolwentka Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Sztuki Teatralnej i Filmowej w Petersburgu. W latach 2005-2008 była aktorką Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu. Współpracowała z wieloma teatrami, m.in. w Bielsku-Białej, Koszalinie, Szczecinie, Warszawie i Zielonej Górze. Od 2021 r. na stałe związana jest z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, gdzie można ją obecnie zobaczyć m.in. w spektaklu „Dziady” i „Wesele” w reżyserii Mai Kleczewskiej, oraz „Proszę Państwa Wyspiański Umiera” w reżyserii Agaty Dudy-Gracz. Od ponad 10 lat tworzy spektakle w nurcie monodramu biograficznego – bioteatru, w ścisłej współpracy z dramatopisarzem i pisarzem, Piotrem Rowickim. Dotąd wcieliła się m.in. w Zuzannę Ginczankę („Ginczanka. Przepis na prostotę życia”), Simonę Kossak („Simona K. Wołająca na puszczy”), Annę Walentynowicz („Nazywam się Anna Walentynowicz”), Barbarę Sadowską („W maju się nie umiera. Historia Barbary Sadowskiej”) w reżyserii Anny Gryszkówny. Za ostatnią z kreacji otrzymała w 2023 r. Nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza. Spektakl był też emitowany w Teatrze Telewizji TVP.
Producentem „Ocalonych” jest Dom Spotkań z Historią (DSH) - instytucja kultury m.st. Warszawy. Od 2005 roku popularyzuje historię najnowszą, przede wszystkim poprzez źródła i świadectwa indywidualne. Prezentuje wystawy oparte często na nieznanych kolekcjach zdjęć, organizuje spotkania, warsztaty edukacyjne, seminaria i konferencje. Zajmuje się również działalnością wydawniczą, a także produkcją spektakli i filmów dokumentalnych. W ramach Archiwum Historii Mówionej DSH gromadzi, opracowuje i udostępnia relacje świadków historii. Więcej: www.dsh.waw.pl.
Kostium: Konrad Parol, muzyka: Cezary Duchnowski, wideo: Krzysztof Garbaczewski, choreografia: Anna Krysiak. Konsultacja merytoryczna: Sylwia Chutnik, dr Wiola Rebecka, Joanna Rolińska, kwerenda w zbiorach Archiwum Historii Mówionej DSH i FOK: Joanna Rączka. Kierowniczki produkcji: Małgorzata Błasińska, Agata Kucharska (DSH), Olga Stefańska, współpraca produkcyjna: Weronika Komorowska (DSH), producentka wykonawcza: Katarzyna Puchalska — wicedyrektorka Domu Spotkań z Historią.
28 lutego spektakl i spotkanie
Okazja, by zobaczyć ten ważny spektakl w Gdańsku, będzie tylko raz – w piątek, 28 lutego, w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim (ul. Bogusławskiego 1), o godzinie 18:00. Czas trwania: 65 minut. Spektakl przeznaczony jest dla widzów od 16. roku życia. W spektaklu są sceny przemocy, w tym przemocy seksualnej oraz wulgarny język.
Bilety: parter normalny 120 zł, ulgowy 100 zł, galerie 70 zł, do kupienia online na bilety.teatrszekspirowski.pl i w kasie teatru.
15 minut po zakończeniu spektaklu w Sali Podwieszanej na pierwszym piętrze odbędzie się spotkanie widzów z aktorką Agnieszką Przepiórską. Spotkanie poprowadzi dr Katarzyna Kręglewska-Powązka - teatrolożka i literaturoznawczyni, adiunkt w Katedrze Dramatu, Teatru i Widowisk Uniwersytetu Gdańskiego. Na spotkanie wstęp wolny.
Spektakl bierze udział w 31. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
Spektakl dofinansowany w ramach środków z KPO.
Czytaj także: Te spektakle zobaczymy na SzekspirOFF 2025
